Addis-Abeba

Efiopiyaning poytaxti – Addis-Abeba

Addis-abeba (amhara tilida – yangi gul) – Efiopiya (Habashiston)ning poytaxti va eng yirik shahri hisoblanadi. 2007-yilgi aholini roʻyxatga olishda shahar aholisi 2,739,551 kishini tashkil qilgan. Addis-Abeba – Efiopiyaning yuksak darajada rivojlangan va muhim madaniy, sanʼat, moliyaviy va maʼmuriy markazi.

Tarixi

Addis-Abebaning asos solingan tarixi XIX asrning oxirlarida Shevalik Najoshi Menelik II tomonidan 1886-yilda Entoto togʻini ikki yil avval yoqimsiz deb topganidan keyin boshlanadi. Oʻsha paytda shahar kurort shaharchasi edi; uning katta mineral buloq koʻpligi imperiya zodagonlarini oʻziga tortdi va ularni doimiy turar-joy qurishga olib keldi. Shuningdek, u ishchilar sinfining koʻplab vakillarini, jumladan hunarmandlar va savdogarlarni va chet ellik mehmonlarni jalb qildi. Keyin Menelik II 1887-yilda imperator saroyini tuzdi. Addis-Abeba 1889-yilda imperiya poytaxtiga aylandi va keyinchalik xalqaro elchixonalar ochildi. Addis-Abeba shaharsozlik rivojlanishi 20-asrning boshlarida va hech qanday oldindan rejalashtirishsiz boshlangan.

Iqtisodiyot

Addis-Abeba 1926- va 1927-yillarda keng koʻlamli iqtisodiy yuksalishni va oʻrta sinfga tegishli binolar sonining koʻpayishini, jumladan import qilingan Yevropa mebellari bilan toʻldirilgan tosh uylarni koʻrdi. Oʻrta tabaqa yangi ishlab chiqarilgan avtomobillarni ham import qildi va bank muassasalarini kengaytirdi. Italiya istilosi davrida urbanizatsiya va modernizatsiya bosh reja orqali doimiy ravishda oshib bordi; Addis-Abeba koʻproq „mustamlaka“ shahar boʻlishiga umid qilingan va bosib olingandan keyin ham davom etgan. Keyingi bosh rejalar 1940-yillardan boshlab fransuz va ingliz maslahatchilari tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, yodgorliklar, fuqarolik tuzilmalari, yoʻldosh shaharlar va shaharning ichki qismiga eʼtibor qaratgan. Xuddi shunday, keyingi Italiya-Efiopiya bosh rejasi (shuningdek, 1986-yilda loyihalashtirilgan) faqat shahar tuzilishi va turar joy xizmatlariga taalluqli edi, ammo keyinchalik 2003-yil bosh rejasiga moslashtirildi.

Addis-Abeba FDRE Konstitutsiyasidagi 87/1997-sonli Addis-Abeba shahar hukumati Nizomi deklaratsiyasiga muvofiq federal nizomga ega shahardir. Qitʼa uchun tarixiy, diplomatik va siyosiy ahamiyati tufayli „Afrikaning siyosiy poytaxti“ deb atalgan Addis-Abeba Afrika Ittifoqi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Afrika iqtisodiy komissiyasi kabi yirik xalqaro tashkilotlarning bosh qarorgohi boʻlib xizmat qiladi.

Joylashuvi

Shahar Efiopiyani ikkiga boʻluvchi Sharqiy Afrika yorigʻidan bir necha kilometr gʻarbda, Nubiya plitasi va Somali plitasi oʻrtasida joylashgan. Shahar Oromiya maxsus zonasi bilan oʻralgan va Efiopiyaning turli mintaqalaridan kelgan odamlar yashaydi. Bu yerda Addis-Abeba universiteti joylashgan. Shahar yuqori inson taraqqiyoti indeksiga ega va oʻzining jonli madaniyati, kuchli moda sahnasi, yoshlarning yuqori fuqarolik va siyosiy faolligi, gullab-yashnayotgan sanʼat sahnasi va eng tez iqtisodiy oʻsayotgan mamlakatning yuragi ekanligi bilan mashhur dunyodagi stavkalar.