Pokistonda Ahmadiya ta’limoti

Pokiston Islom Respublikasi
Pokiston Islom Respublikasi اسلامی جمہوریۂ پاکستان (urducha); Islāmī Jamhūriya-i-Pākistān
	Bayroq Gerb
	Shior: ISLOM, Ittihād, Nazam ; ایمان، اتحاد، نظم ; „Imon, ittifoq, intizom“
	Madhiya: Qaumī Tarānah ; قَومی ترانہ ;
Poytaxt	Islomobod; 33°41′30″N 73°03′00″E / 33.69167°N 73.05000°E
Eng katta shahar	Karachi; 24°51′36″N 67°00′36″E / 24.86000°N 67.01000°E
Rasmiy til(lar)	urducha; inglizcha;
Hukumat	Federal Islom parlament respublikasi
• Prezident	Arif Alvi
• Bosh vazir	Shehbaz Sharif
Mustaqillik (Birlashgan Qirollikdan)
• Sana	14-avgust 1947-yil
Maydon
• Butun	803 940 km2 (35-oʻrin)
• Suv (%)	2.86
Aholi
• 2021-yilgi roʻyxat	226 992 332 (5-oʻrin)
• Zichlik	202/km2
YIM (XQT)	2021-yil roʻyxati
• Butun	$1.110 trillion (26-oʻrin)
• Jon boshiga	$5 839 (139-oʻrin)
YIM (nominal)	2021-yil roʻyxati
• Butun	$286 milliard[manba kerak] (43-oʻrin)
• Jon boshiga	$1 255 (159-oʻrin)
Pul birligi	Pokiston rupisi (₨) (PKR)
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Qisqartma	PK
Telefon prefiksi	92
Internet domeni	.pk

Ahmadiya harakati tarqalgan mamlakatlar
Davlatlar
Afrika • Jazoir • Angola • Benin • Botsvana • Burkina-Faso • Burundi • Kamerun • Kabo-Verde • Markaziy Afrika Respublikasi • Chad • Komor orollari • Kot-d’Ivuar • Kongo DR • Kongo Respublikasi • Jibuti • Misr • Ekvatorial Gvineya • Eritreya • Efiopiya • Gabon • Gambiya • Gana • Gvineya • Gvineya-Bisau • Keniya • Lesoto • Liberiya • Liviya • Madagaskar • Malavi • Mali • Mavritaniya • Mavrikiy • Marokash • Mozambik • Namibiya • Niger • Nigeriya • Ruanda • Senegal • Seyshel orollari • Syerra-Leone • Somali • Janubiy Afrika • Sudan • Svazilend • Tanzaniya • Tunis • Uganda • Zambiya • Zimbabve
Osiyo • Afgʻoniston • Bahrayn • Bangladesh • Butan • Bruney • Birma • Kambodja • Xitoy • Gonkong • Hindiston • Indoneziya • Iroq • Eron • Isroil • Iordaniya • Qozogʻiston • Koreya • Quvayt • Qirgʻiziston • Laos • Livan • Malayziya • Maldiv orollari • Moʻgʻuliston • Nepal • Ummon • Shimoliy Koreya • Pokiston • Falastin • Filippin • Qatar • Rossiya • Saudiya Arabistoni • Singapur • Janubiy Koreya • Shri-Lanka • Suriya • Tayvan • Tojikiston • Tailand • Kurka • Turkmaniston • Birlashgan Arab Amirliklari • Oʻzbekiston • Vetnam • Yaman
Yevropa • Albaniya • Andorra • Armaniston • Avstriya • Ozarbayjon • Belarus • Belgiya • Bosniya va Gertsegovina • Bolgariya • Xorvatiya • Kipr • Chexiya • Daniya • Estoniya • Finlandiya • Fransiya • Gruziya • Germaniya • Gretsiya • Vengriya • Islandiya • Irlandiya • Italiya • Jersi • Kosovo • [Latviya]] • Lixtenshteyn • Litva • Lyuksemburg]] • Malta • Moldova • Monako • Chernogoriya • Niderlandiya • Shimoliy Makedoniya • Norvegiya •Polsha • Portugaliya • Ruminiya • Rossiya • San-Marino • Serbiya • Slovakiya • Sloveniya • Ispaniya • Shvetsiya • Shveysariya • Ukraina • Birlashgan Qirollik]]
Amerika • Antigua va Barbuda • Barbados • Beliz • Braziliya • Kanada • Chili • Kolumbiya • Kosta-Rika • Kuba • Dominika • Dominik Respublikasi • Ekvador • Salvador • Gvatemala • Gayana • Gaiti • Gonduras • Yamayka • Meksika • Nikaragua • Panama • Paragvay • Peru • Surinam • Trinidad va Tobago • Qoʻshma Shtatlar
Okeaniya • Avstraliya • Sharqiy Timor • Fiji • Kiribati • Marshall orollari • Mikroneziya • Nauru • Yangi Zelandiya • Palau • Papua-Yangi Gvineya • Samoa • Tonga • Tuvalu • Vanuatu

Pokistondagi Ahmadiya harakati Ahmadiya Musulmon Jamiyatining asosiy aʼzolaridan. Mamlakatdagi Ahmadiya soni Pokiston aholisining 0,22 % dan 2,2 % gacha deb baholanadi^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]. Demak, Pokiston dunyodagi eng koʻp Ahmadiylar yashaydigan mamlakatdir. Panjob viloyatidagi Rabva shahri Ahmadiya Jamiyati Angliyaga koʻchirilishidan oldin ularning global shtab-kvartirasi boʻlgan.

Pokistonning Ahmadiya harakati tarqalgan yirik shaharlari

Pokistondagi Ahmadiylar koʻpincha diniy taʼqib va diskriminatsiyaga uchragan.^[9] Pew tadqiqot markazi maʼlumotlariga koʻra, pokistonliklarning atigi 7 foizi Ahmadiylarni musulmon deb biladi.^[10]

Ahmadiya harakati Qodyan shahrida vujudga kelgan. Pokiston mustaqillikka erishgach, Ahmadiylar oʻz qarorgohlarini yaratish uchun Rabvah shahriga koʻchib oʻtdilar. Ahmadiya jamoasiga mansub boʻlgan bir qancha taniqli Pokiston odamlari bor edi, ular orasida mamlakatning birinchi Nobel mukofoti sovrindori Abdus Salam va Pokistonning birinchi tashqi ishlar vaziri Muhammad Zafarulloh Xon ham bor. Ahmadiya va Mahdaviya Pokistondagi ikkita asosiy Mahdiylik aqidalarini tashkil qiladi.^[11]

Tarixi

Mustaqillikdan oldingi davr

Pokiston harakati tarafdorlari

Jamiyatning ikkinchi ruhiy rahbari Mirzo Basherud-Din Mahmud Ahmad Angliyadagi Ahmadiya jamoatining Mavlana Abdul Rahim Dard ismli ulamosiga Jinna bilan suhbatlashishni buyurdi. U Jinna bilan Londondagi Kingʻs Bench Walkda uchrashdi va ular uch soat suhbatlashdilar.^[12] Jinna bunga rozi boʻlib Hindistonga qaytdi.

1946-yilda Hindistondagi saylovlarda BHMLni qoʻllab-quvvatlash

Pokiston rezolyutsiyasi loyihasini ishlab chiqqan Muhammad Zafarulloh Xon^[13] Ahmad Ahmadiylarga 1945-6 yilgi saylovlarda Butun Hindiston musulmonlar ligasini qoʻllab-quvvatlashni maslahat berdi.^[14] Xon ham Londonda Hindiston ozodligi uchun nutq soʻzladi.

Xizar Hayat Tivannaning isteʼfosi

Xizar Hayot 1946-yilda Panjobda mahalliy hukumatni boshqargan, Kongress va Akali Dal tomonidan qoʻllab-quvvatlangan. Musulmonlar Ligasi uning hukumatiga qarshi chiqdi. Panjobni qamrab olgan boykotlar tufayli u 1947-yil 2-martda Bosh vazir lavozimidan isteʼfoga chiqdi. Keyinchalik u bir necha yil Pokiston ichida koʻchib yashadi, keyin esa Kaliforniyaga koʻchib oʻtdi va u yerda vafot etdi.

Pokiston davlati tashkil etilgandan keyin

Pokiston tashkil etilgandan soʻng, baʼzi Ahmadiylar Mirzo Bashiriddin Mahmud Ahmad bilan birga Pokistonga kelib, vaʼda qilingan yer deb hisoblagan oʻz shaharlarini qurdilar.

1953-yil Ahmadiyaga qarshi gʻalayonlar

Ahmadiya musulmonlar jamoasini islomchilar, shu jumladan, „Jamoat-e-Islomi“ tomonidan taʼqib qilish uchun Ahmadiyaga qarshi guruhlar tomonidan ommaviy taʼqiblar boshlandi. Pokiston hukumati tartibsizliklarni bostirdi. Oradan koʻp oʻtmay Ahror mazhabi man etildi.

1974-yil Ahmadiyaga qarshi tartibsizliklar va Pokiston Konstitutsiyasiga ikkinchi tuzatish

Koʻproq ommaviy taʼqiblar va „Tehrik-e-Xatme Nabuvvat“ deb nomlangan Ahmadiyaga qarshi harakat paydo boʻlgan bir paytda, barcha islomiy partiyalar Pasban Xatme Nabuvvat harakatini boshladilar. Ular Zulfiqor Ali Bxutto boshchiligidagi Pokiston hukumatini Ahmadiya Musulmon Jamiyati aʼzolarini musulmon boʻlmaganlar deb eʼlon qilgani uchun Pokiston Konstitutsiyasiga ikkinchi konstitutsiyaviy tuzatish kiritishga majbur qilishdi.

1984-yil Ahmadiyaga qarshi tuzatish

Prezident Ziyo-ul-Haq davrida Pokiston Konstitutsiyasida Ahmadiylarning diniy erkinligini cheklovchi aksil-Ahmadiylik qarori qabul qilindi. Ushbu qonunga koʻra, Ahmadiylar oʻzlarini musulmon deb atashlari yoki „musulmon sifatida namoyon boʻlishlari“ mumkin emas, bu uch yillik qamoq jazosi bilan jazolanadi.^[15]

Bosh qarorgohning Londonga koʻchirilishi

Ahmadiylarni taʼqib qilishni qonuniylashtirgan ushbu ikki tuzatish kuchga kirganidan soʻng, jamoa xalifasi Mirzo Tohir Ahmad 1985-yilda markaziy qarorgohni Londonga koʻchirdi.

Jamiyatdagi muammolar

Taʼqiblar va Ahmadiyaga qarshi kayfiyat

Qodoniy va Mirzoiy Ahmadiylar uchun ishlatiladigan kamsituvchi atamalardir. Ahmadiyaga qarshi guruhlar jamiyatni tugatish uchun islomiy jihodga chaqirishdi.^[16] 2018-yilda Azad Jammu va Kashmir parlamenti bir ovozdan Ahmadiylarni musulmon boʻlmaganlar deb eʼlon qildi.^[17]

Pokistonliklar odatda Ahmadlarni qadiyaniylar deb atashadi, bu esa jamiyat uchun kamsituvchi atamadir.^[18] Pokiston Konstitutsiyasiga kiritilgan ikkinchi tuzatish Ahmadiylarni rasman musulmon emas deb eʼlon qildi.^[19]^[20]

Pokistonning aholisi boʻyicha yirik shaharlari (2010)^[21]
N	Shahar	Joylashuvi	Aholisi	N	Shahar	Joylashuvi	Aholisi
1	Karachi	Sind	13 205 339	11	Sargodxa	Panjob	600 501
2	Laxor	Panjob	7 129 609	12	Baxavalpur	Panjob	543 929
3	Faysalobod	Panjob	2 880 675	13	Sialkot	Panjob	510 863
4	Ravalpindi	Panjob	1 991 656	14	Sukkur	Sind	493 438
5	Multon	Panjob	1 606 481	15	Larnaka	Sind	456 544
6	Haydarobod	Sind	1 578 367	16	Shekxupura	Panjob	426 980
7	Gujranvala	Panjob	1 569 090	17	Jang	Panjob	372 645
8	Peshavor	Haybar-Paxrunxva	1 439 205	18	Raximyor-Xon	Panjob	353 112
9	Kvetta	Belujiston	896 090	19	Mardon	Haybar-Paxtunxva	352 135
10	Islomobod	poytaxt	689 249	20	Gujorot	Panjob	336 727

Yana qarang

Pokistondagi ozchiliklar
Pokistondagi Islom

Manbalar

↑ The 1998 Pakistani census states that there are 291,000 (0.22 %) Ahmadis in Pakistan. However, the Ahmadiyya Muslim Community has boycotted the census since 1974 which renders official Pakistani figures to be inaccurate. Independent groups have estimated the Pakistani Ahmadiyya population to be somewhere between 2 million and 5 million Ahmadis. However, the 4 million figure is the most quoted figure and is approximately 2.2 % of the country. See:
↑ over 2 million: Immigration and Refugee Board of Canada. „Pakistan: The situation of Ahmadis, including legal status and political, education and employment rights; societal attitudes toward Ahmadis (2006 - Nov. 2008)“ (2008-yil 4-dekabr). Qaraldi: 2012-yil 28-iyun.
↑ 3 million: International Federation for Human Rights: International Fact-Finding Mission. Freedoms of Expression, of Association and of Assembly in Pakistan. Ausgabe 408/2, Januar 2005, S. 61 (PDF)
↑ 3-4 million: Commission on International Religious Freedom: Annual Report of the United States Commission on International Religious Freedom. 2005, S. 130
↑ 4.910.000: James Minahan: Encyclopedia of the stateless nations. Ethnic and national groups around the world. Greenwood Press. Westport 2002, page 52
↑ , arxivsana= parametri ham koʻrsatilishi zarur. „The State Emblem“. Ministry of Information and Broadcasting, Pokiston hukumati.. 1-iyul 2007-yilda asl nusxadan [ arxivlangan]. Qaraldi: 18-dekabr 2013-yil.
↑ „Pakistan Population 2021 (Live)“.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 „World Economic Outlook Database, October 2020“. IMF.org. Xalqaro valyuta jamgʻarmasi. Qaraldi: 17-dekabr 2020-yil.
↑ Uddin, Asma T. „A Legal Analysis of Ahmadi Persecution in Pakistan“, . State Responses to Minority Religions, Ashgate Inform Series on Minority Religions and Spiritual Movements Kirkham: . Farnham, U.K. and Burlington, Vermont: Ashgate Publishing/Routledge, 2014 — 81-98-bet. ISBN 978-1-4724-1647-6.
↑ „In Pakistan, most say Ahmadis are not Muslim“.
↑ Sheikh, Samira. „Aurangzeb as seen from Gujarat: Shi ʻi and Millenarian Challenges to Mughal Sovereignty.“ Journal of the Royal Asiatic Society 28.3 (2018): 557-581..
↑ „Movement for returning Jinnah to India“. Perseuction.org. Qaraldi: 13-mart 2012-yil.
↑ Khan, Wali. „Facts are Facts: The Untold Story of India's Partition“ 40–42. 19-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-mart 2011-yil.
↑ „Support of AIML in elections by Bashir Ahmad“. Persecution.org. Qaraldi: 13-mart 2012-yil.
↑ „ORDINANCE NO. XX OF 1984“. The Persecution. Qaraldi: 14-noyabr 2011-yil.
↑ Ahmadiyya Muslim Jamaat International (2010-yil 30-aprel). „Anti-Ahmadiyya conferences on the increase in Pakistan“. Press-reliz. Qaraldi: 2011-yil 14-noyabr.
↑ Hamid Rao, Altaf. „AJK Parliament declares Ahmadis as non-Muslims“. The Nation (Newspaper) (7-fevral 2018-yil). Qaraldi: 9-avgust 2021-yil.
↑ Farahnaz Ispahani. Purifying the Land of the Pure: A History of Pakistan's Religious Minorities. Oxford University Press, 2-yanvar 2017-yil — 105–-bet. ISBN 978-0-19-062167-4.
↑ „Constitution (Second Amendment) Act, 1974“. The Constitution of Pakistan. pakistani.org. Qaraldi: 21-yanvar 2020-yil.
↑ Berberian, Linda J. (1987). „Pakistan Ordinance XX of 1984: International Implications on Human Rights“. Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review. 9-jild, № 3. Qaraldi: 21-yanvar 2019-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
↑ „Pakistan: largest cities and towns and statistics of their population“ (en). World Gazetteer. 2011-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-yanvar.

[ahmadi-1] The 1998 Pakistani census states that there are 291,000 (0.22 %) Ahmadis in Pakistan. However, the Ahmadiyya Muslim Community has boycotted the census since 1974 which renders official Pakistani figures to be inaccurate. Independent groups have estimated the Pakistani Ahmadiyya population to be somewhere between 2 million and 5 million Ahmadis. However, the 4 million figure is the most quoted figure and is approximately 2.2 % of the country. See:

[2] ver 2 million: Immigration and Refugee Board of Canada. „Pakistan: The situation of Ahmadis, including legal status and political, education and employment rights; societal attitudes toward Ahmadis (2006 - Nov. 2008)“ (2008-yil 4-dekabr). Qaraldi: 2012-yil 28-iyun.

[3] 3 million: International Federation for Human Rights: International Fact-Finding Mission. Freedoms of Expression, of Association and of Assembly in Pakistan. Ausgabe 408/2, Januar 2005, S. 61 (PDF)

[4] 3-4 million: Commission on International Religious Freedom: Annual Report of the United States Commission on International Religious Freedom. 2005, S. 130

[5] 4.910.000: James Minahan: Encyclopedia of the stateless nations. Ethnic and national groups around the world. Greenwood Press. Westport 2002, page 52

[6] , arxivsana= parametri ham koʻrsatilishi zarur. „The State Emblem“. Ministry of Information and Broadcasting, Pokiston hukumati.. 1-iyul 2007-yilda asl nusxadan [ arxivlangan]. Qaraldi: 18-dekabr 2013-yil.

[7] „Pakistan Population 2021 (Live)“.

[imf2-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 „World Economic Outlook Database, October 2020“. IMF.org. Xalqaro valyuta jamgʻarmasi. Qaraldi: 17-dekabr 2020-yil.

[Uddin_2014-9] Uddin, Asma T. „A Legal Analysis of Ahmadi Persecution in Pakistan“, . State Responses to Minority Religions, Ashgate Inform Series on Minority Religions and Spiritual Movements Kirkham: . Farnham, U.K. and Burlington, Vermont: Ashgate Publishing/Routledge, 2014 — 81-98-bet. ISBN 978-1-4724-1647-6.

[10] „In Pakistan, most say Ahmadis are not Muslim“.

[samira-11] Sheikh, Samira. „Aurangzeb as seen from Gujarat: Shi ʻi and Millenarian Challenges to Mughal Sovereignty.“ Journal of the Royal Asiatic Society 28.3 (2018): 557-581..

[12] „Movement for returning Jinnah to India“. Perseuction.org. Qaraldi: 13-mart 2012-yil.

[FactsAreFacts-13] Khan, Wali. „Facts are Facts: The Untold Story of India's Partition“ 40–42. 19-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-mart 2011-yil.

[14] „Support of AIML in elections by Bashir Ahmad“. Persecution.org. Qaraldi: 13-mart 2012-yil.

[15] „ORDINANCE NO. XX OF 1984“. The Persecution. Qaraldi: 14-noyabr 2011-yil.

[16] Ahmadiyya Muslim Jamaat International (2010-yil 30-aprel). „Anti-Ahmadiyya conferences on the increase in Pakistan“. Press-reliz. Qaraldi: 2011-yil 14-noyabr.

[17] Hamid Rao, Altaf. „AJK Parliament declares Ahmadis as non-Muslims“. The Nation (Newspaper) (7-fevral 2018-yil). Qaraldi: 9-avgust 2021-yil.

[Ispahani2017-18] Farahnaz Ispahani. Purifying the Land of the Pure: A History of Pakistan's Religious Minorities. Oxford University Press, 2-yanvar 2017-yil — 105–-bet. ISBN 978-0-19-062167-4.

[2ndamend-19] „Constitution (Second Amendment) Act, 1974“. The Constitution of Pakistan. pakistani.org. Qaraldi: 21-yanvar 2020-yil.

[Berberian-20] Berberian, Linda J. (1987). „Pakistan Ordinance XX of 1984: International Implications on Human Rights“. Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review. 9-jild, № 3. Qaraldi: 21-yanvar 2019-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

[21] „Pakistan: largest cities and towns and statistics of their population“ (en). World Gazetteer. 2011-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-yanvar.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]