Ispaniyada Ahmadiya ta'limoti
.jpg)
Ahmadiya Ispaniyadagi islomiy boʻlim boʻlib, Londondagi xalifaning ruhiy rahbarligi ostida boshqariladi. Ispaniyadagi Jamiyatning eng qadimgi tarixi Ikkinchi xalifa davriga toʻgʻri keladi, oʻshanda hamjamiyat missioneri sifatida Malik Muhammad Sharid Gujrati 1936yil 10-martda Madridga kelgan. Biroq, oʻsha yili Ispaniyada fuqarolar urushi boshlanib, Gujrati mamlakatni tark etishga majbur boʻldi. Missionerlik harakatlari Ikkinchi jahon urushidan keyin, 1946-yilda Karam Ilohi Zafar xalifa tomonidan yuborilganidan keyin yana boshlandi. 1980-yillarda Ahmadiya tomonidan qurilgan Pedro-Obaddagi Basharat masjidi Ispaniyada Granada qulaganidan va 15-asr oxirida musulmonlar hukmronligi tugaganidan beri qurilgan birinchi masjiddir.[1][2]
Bugungi kunda Ispaniyada ikkita maxsus qurilgan Ahmadiy musulmon masjidi va 500 ga yaqin tarafdorlari bor.[3]
Ispaniya Qirolligi Reino de España
| |
|---|---|
|
Shior: Plus Ultra (Lotincha: Yana koʻproq) | |
|
Madhiya: Marcha Real | |
.svg) | |
| Poytaxt | Madrid |
| Rasmiy til(lar) | Ispancha |
| Hukumat | Konstitutsion Monarxiya |
• Qirol |
Qirol Felipe VI |
| Pedro Sanchez | |
| Mustaqillik | |
| Maydon | |
• Butun |
504,782 km2 (51-oʻrin) |
• Suv (%) |
1.04 |
| Aholi | |
• 2021-yilgi roʻyxat |
47,432,805 (30-oʻrin) |
| • Zichlik | 94,0/km2 |
| YIM (XQT) | 2022-yil roʻyxati |
• Butun |
AQSh$1,435,560 mil. (15-oʻrin) |
• Jon boshiga |
AQSh$30,157 |
| Pul birligi | Yevro (EUR) |
| Vaqt mintaqasi | UTC+1 |
• Yoz (DST) |
UTC+2 |
| Qisqartma | SP |
| Telefon prefiksi | 34 |
| Internet domeni | .es |
|
| |
.svg)
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ilk aloqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ahmadiya Musulmon Jamoati tarixi 1930-yillarga, yaʼni Ikkinchi Xalifalik davridagi davrga borib taqaladi. Malik Muhammad Sharid Gujrati 1936-yil 10-martda Madridga keldi. Aytishlaricha, besh nafar Ahmadiy musulmondan iborat Jamiyat tashkil etilgan boʻlib, ular orasida birinchi dinga kirgan graf Antonio Logotete ham boʻlgan. Keyinchalik Gʻulom Ahmad ismini oldi. Uning xotini Amina ismini oldi. Biroq, oʻsha yili respublikachilar, Ikkinchi Ispaniya Respublikasi va millatchilar oʻrtasida Ispaniya fuqarolar urushi boshlandi. Yaratilgan anarxiya holati natijasida Gujrati mamlakatni tark etishga majbur boʻldi va Jamiyat harakatsiz qoldi.[4][5]
Fuqarolar urushidan bir necha yil oʻtgach, missionerlik harakatlari yana boshlandi. 1945-yilda, Ikkinchi jahon urushidan soʻng, Ikkinchi xalifa Mirzo Bashiriddin Mahmud Ahmad Yevropaga joʻnatiladigan missionerlar guruhini yigʻilishga chaqirdi. Dastlab moʻljallanmagan boʻlsa-da, Karam Ilali Zafar Ispaniyadagi missiyaga tayinlangan. Karvon 1945-yilda Ahmadiya Musulmonlar Jamiyati qarorgohi, Qodyan shahridan Nyu-Dehli orqali Bombey bandargohi tomon yoʻl oldi. Guruh SS Batoryga otlandi va uch hafta oʻtgach, Liverpulga qoʻndi. Angliyada kashshof missioner boʻlgan Jaloliddin Shams bilan toʻqnash kelishdi. Karvon Londonda Fazl masjidida olti oy turdi. 1946-yil 24-iyunda Karam Ilali Zafar Fransiyaning Hendaye porti orqali Madridga yetib keldi.[6][7]
Zafar Ispaniya xalqiga voizlik qila olishidan oldin olti oy ispan tilini oʻrgandi. Bu davrda birinchi boʻlib dinga oʻtilgani eʼtirof etilgani etnik rus tarjimoni Enrike Ku Jin boʻlib, Muhammad Ahmad ismini oʻzlashtirgan. Bir yil oʻtgach, 1947-yilda Hindiston yarimoroli boʻlinishga duch keldi. Keyinchalik, oʻsha paytda shtab-kvartirasi Hindistonning Qadiyan shahrida joylashgan Ahmadiya musulmonlar jamoasi yangi tashkil etilgan Pokistonga koʻchirilishi kerak edi. Hamjamiyat 1940-yillarda asosan subkontinentda toʻplanganligi sababli, u jiddiy moliyaviy qiyinchiliklarga duch keldi. Natijada, xalifa oʻsha paytda Yevropada joylashgan koʻplab missionerlarni vataniga qaytishini soʻradi.[8] Zafar xalifaning xabarini oʻqib chiqib, unga javob yozib, oʻzini oʻzi moliyalashtirgan missioner sifatida ishlashni davom ettirishga ruxsat soʻradi. Xalifaning ruxsatini olgach, Zafar koʻchada sotuvchi boʻlib, Madriddagi ochiq bozor boʻlgan El Rastroda uy qurilishi atirlarini sotdi. U islom dinini tanishtirish uchun tez-tez oʻz doʻkonlaridan foydalangan. Misol uchun, xabarlarga koʻra, u shunday deb kuylardi: „Huelan esta fragancia tan agradable, sin embargo esta fragancia no durará mucho tiempo entre vosotros, pero yo conozco un aroma que es permanente y eterno. Si lo desean, pueden tomar mi tarjeta y contactarme“, yaʼni "men sotayotgan yoqimli hid uzoq davom etmaydi, lekin doimiy va abadiy hid bor bu Islom taʼlimotlaridi".[7]
Cheklovlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fransisko Franko hukmronligi davrida katolik boʻlmagan missionerlik faoliyati taqiqlangan va natijada Zafar shtat politsiyasi tomonidan bir necha marta hibsga olingan.[9] Koʻpincha uning parfyumeriya doʻkoni keng jamoatchilik tomonidan vandalizmga duchor boʻlgan. Shunga qaramay, u Franko davrida ispan tiliga bir qancha kitoblarni nashr etishga muvaffaq boʻldi, jumladan, Estructura económica de la sociedad islámica (Islom iqtisodiy tizimi) va La filosofía de las enseñanzas del islam, (Mirzo Gʻulom Ahmadning kitobi, tarjimasi: Islom taʼlimotlari falsafasi).[9]
1969-yilda Zafar Ispaniya diktatori Fransisko Frankoga maktub yozib, Islom dini va Mirzo Gʻulom Ahmadning daʼvolari bilan tanishtiradi. Maktubda hukmron katolik eʼtiqodlariga taalluqli sakkiz nuqta muhokama qilingan. Bunga Allohning birligi haqidagi islom taʼlimoti, Muhammadning paygʻambarlik maqomi va Qur’onning bir qator asosiy amrlari kiradi. Maktubda, shuningdek, Isoning xochdan omon qolishi va uning Hindistonga sayohati haqidagi Ahmadiy eʼtiqodi, shuningdek, Mirzo Gʻulom Ahmadning Masihning ruhiy qaytishi haqidagi daʼvolari muhokama qilingan.[10] 1969-yil 24-dekabrda Frankoning kotibi Felipe Polo Martines Valdes maktub uchun minnatdorchilik bildirdi.[10]
Tan olinishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ikki yil oʻtib, 1971-yilda, 1960- va 1970-yillardagi demokratik oʻtishdan soʻng, koʻproq diniy erkinlik taklif qilgan holda, Ahmadiya Musulmon Jamiyati nihoyat katolik boʻlmagan diniy tashkilot sifatida roʻyxatdan oʻtishga muvaffaq boʻldi. Jamiyat La Misión Ahmadia del Islam sifatida roʻyxatga olingan.[11]
Xalifalar sayohatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]1970-yillardagi demokratik oʻtishdan soʻng, kengroq diniy erkinlik taklif qilgan holda, Xalifa III koʻrsatmalari ostida Jamiyat prozelitizm harakatlarini kuchaytirdi va masjid qurish uchun er uchastkasini qidira boshladi.[9] 1980-yil 9-oktabrda xalifa Kordova shimoli-sharqidagi Pedro -Abaddagi masjidga tamal toshini qoʻydi va unga " Basharat masjidi " nomini berdi. Bu Ahmadiya tarixida birinchi marta Ahmadiy xalifaning Ispaniyaga tashrifi edi.[12] Eng muhimi, aynan shu marosim munosabati bilan xalifa Jamiyatning " Sevgi hammaga, nafrat hech kimga " shiorini yaratgan. Bu xalifaning Ispaniyaga oxirgi safari ham edi.
1982-yilda, xalifaligidan bir necha oy oʻtgach, xalifa IV Basharat masjidining ochilish marosimini oʻtkazish uchun Ispaniyaga keldi. 1982-yil 10-sentabrdagi ochilish marosimida turli mamlakatlardan 3000 dan ortiq mehmonlar, jumladan, BMT Bosh Assambleyasining sobiq prezidenti Muhammad Zafarulloh Xon, Nobel mukofoti sovrindori Abdus Salam va episkopi vakili vikar kabi qator jamoat arboblari ishtirok etdi. Kordova Rim-katolik yeparxiyasi. 30 million peset xarajat evaziga qurilgan bu masjid musulmonlar Ispaniyadan quvilganidan keyin maxsus qurilgan birinchi masjiddir.[13] Oʻshanda Ispaniyada missioner boʻlgan Karam Ilali Zafar 1982-yilda Andalusiyaning Granada shahriga yuborilgan. Besh yil oʻtkazgandan soʻng, u 1987-yilda Portugaliyaga koʻchirildi va u yerda toʻqqiz yil oʻtkazdi. Keyin u Granadaga qaytib keldi va deyarli 60 yil xizmat qilgandan soʻng, asosan Ispaniyada, 1996-yilda vafot etdi. U Pedro-Abaddagi qabristonga dafn etilgan.[9]
Xalifa V Ispaniyaga birinchi tashrifida mahalliy Ahmadiylarni islom va Ahmadiya taʼlimotlarini Ispaniya xalqiga yetkazish uchun alohida saʼy-harakatlar qilishga undagan.[8] 2013-yil 26-mart kuni xalifa Ahmadiya musulmonlar jamoasining Valensiyadagi yana bir masjidini ochish uchun navbatdagi tashrif bilan keldi va unga Baytur Rahmon masjidi nomini berdi. 1,2 million yevro xarajat evaziga qurilgan masjid 750 nafargacha namozxonni sigʻdira oladi.[8]
1930-yillarda Malik Muhammad Sharid Gujrati Ispaniyaga kelganida besh nafar Ahmadiy musulmondan iborat jamoa tashkil etilgani aytiladi.[8] 1940-yillarning oxirlarida Karam Ilali Zafar vazirligining dastlabki davrida Ahmadiy musulmonlar asosan Madrid va Barselonada toʻplangan edi.[9] 30 yildan ortiq vaqtdan keyin hamjamiyat sezilarli darajada oʻsmagan edi. 1970-yillarga kelib, 30 ga yaqin ispanlar dinni qabul qilganlar.[10] Bugungi kunda hamjamiyat Ispaniyaning 13 ta shahar va shaharchlarida tashkil etilgan.[8] Xususan, Ahmadiy musulmonlar Madrid, Barselona, Valensiya, Logrono va Andalusiya avtonom hamjamiyatidagi bir qator shaharlarda oʻz borligini saqlab kelmoqda.[9] Andalusiyada 100 ga yaqin Ahmadiy musulmonlar bor. Bu asosan Pokistondan kelgan muhojirlardan iborat boʻlsa-da, bir necha oʻnlab ispanlar ham bor.[9] Ispaniya boʻylab jami 500 ga yaqin Ahmadiy musulmon bor.[12]
Maqsadli ravishda qurilgan ikkita masjid mavjud: Kordova shimoli-sharqidagi Pedro-Abaddagi Basharat masjidi va Valensiya shimoli-gʻarbidagi La Pobla de Vallbona shahridagi Baytur Rahmon masjidi. „Basharat“ masjidi musulmonlar Ispaniyadan chiqarib yuborilganidan keyin maxsus qurilgan birinchi masjiddir.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ispaniyada Islom
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Yvonne Y. Haddad, Jane I. Smith: Mission to America. Five Islamic sectarian communities in North America. University Press of Florida, Gainesville 1993, p. 49
- ↑ „Who are The Ahmadi?“. BBC.
- ↑ Gerardo Elorriaga. „El Islam del amor“ (Spanish) (24-iyun 2014-yil). Qaraldi: 4-avgust 2015-yil.
- ↑ „Re-Emergence of Islam in Spain Through a Peaceful Message“. Review of Religions. 108-jild, № 5. May 2013.
- ↑ „El Islam del amor“ (Spanish) (26-iyun 2014-yil). Qaraldi: 4-avgust 2015-yil.
- ↑ Briones, R. Minorías religiosas en Andalucía (Spanish). Barcelona: Icaria editorial, 2010 — 289–347-bet.
- ↑ 7,0 7,1 „La Comunidad Ahmadía en España“ (Spanish). Qaraldi: 2-avgust 2015-yil. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "Ahmadia" defined multiple times with different content - ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 „Re-Emergence of Islam in Spain Through a Peaceful Message“. Review of Religions. 108-jild, № 5. May 2013.„Re-Emergence of Islam in Spain Through a Peaceful Message“. Review of Religions. 108 (5). May 2013.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Briones, R. Minorías religiosas en Andalucía (Spanish). Barcelona: Icaria editorial, 2010 — 289–347-bet. Briones, R (2010). Minorías religiosas en Andalucía (in Spanish). Barcelona: Icaria editorial. pp. 289-347.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 „La misión Ahmadia del Islam, sin una sola mezquita“ (Spanish). El País (11-fevral 1977-yil). Qaraldi: 29-iyul 2015-yil. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "elpais1977" defined multiple times with different content - ↑ „La misión Ahmadia del Islam, sin una sola mezquita“ (Spanish). El País (11-fevral 1977-yil). Qaraldi: 29-iyul 2015-yil.„La misión Ahmadia del Islam, sin una sola mezquita“ (in Spanish). El País. February 11, 1977. Retrieved July 29, 2015.
- ↑ 12,0 12,1 „El Islam del amor“ (Spanish) (26-iyun 2014-yil). Qaraldi: 4-avgust 2015-yil.„El Islam del amor“ (in Spanish). June 26, 2014. Retrieved August 4, 2015.
- ↑ Sebastian Cuevas. „Inaugurada la primera mezquita ahmadia en España con presencia de la jerarquía católica“ (Spanish) (12-sentabr 1982-yil). Qaraldi: 5-avgust 2015-yil.