Marcha Real
.jpg) 1761 nota musiqa | |
|
Ispaniya davlat madhiyasi | |
| Soʻz muallif(lar)i | „La Marcha Granadera“ (English: The Grenadier March) |
|---|---|
| Bastakor | Bartolomé Pérez Casas (orkestr, 1908), Francisco Grau (uyg'unlashtirish, 1997) |
| Qabul qilindi | 1770-yil 3-sentyabr |
Marcha Real (ispancha talaffuzi: [ˈmaɾtʃa reˈal]; „Qirollik marshi“) – Ispaniya davlat madhiyasi. Marcha Realning Bosniya va Gersegovina, San-Marino va Kosovo madhiyalari kabi rasmiy matni yoʻq[1]. Ilgari qoʻshiq soʻzlari boʻlgan boʻlsa-da, ular endi ishlatilmaydi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dunyodagi eng qadimiy madhiyalardan biri boʻlgan Ispaniya milliy madhiyasi birinchi boʻlib 1761-yilda Libro de la Ordenanza de los Toques de Pífanos (Book of the Ordinance of Newly Played Military Fife and Drum Calls by The Spanish Infantry) nomli hujjatda chop etilgan. Manuel de Espinosa tomonidan kuylangan va ijrosi harbiy Fife va baraban orqali amalga oshiriladi. Madhiya qoʻshiq „La Marcha Granadera“ (inglizcha: „Grenadiers marti“) deb nomlanadi. Hujjatga koʻra, bastakori Manuel de Espinosa de los Monteros hisobalanadi.
Baʼzi manbalarda uning muallifi Prussiyalik Fridrix II degan notoʻgʻri tushuncha mavjud. Bu notoʻgʻri qarash 1861-yilda La España militar (Harbiy Ispaniya) davriy nashrida maqola eʼlon qilinganida paydo boʻlgan. 1864-yilda polkovnik Antonio Vallesillo bu voqeani „El Espíritu Público“ („Jamoat ruhi“) kundaligida eʼlon qilib, Marcha Realning Prussiyadan kelib chiqishini taxmin qildi. Vallesilloning soʻzlariga koʻra, madhiya Fridrix II buyrugʻi bilan Fridrix II armiyasi tomonidan ishlab chiqilgan. 1868-yilda bu soxta qarash Los Sucesosda gazetasida nashr etilgan. Shuningdek, 1884 va 1903-yillardagi turli nashrlarda toʻplanib, 1908-yilda Espasa Ensiklopediyasiga kiritildi.
1770-yilda Charlz III „Marcha de Granaderos“ni rasmiy faxriy marsh deb eʼlon qildi, bu uni omma oldida, ayniqsa tantanali marosimlarda ijro etish anʼanasini rasmiylashtirdi. Marcha Real Izabel II hukmronligi davrida Ispaniyaning rasmiy madhiyasiga aylandi.
1868-yilgi inqilobdan soʻng, 1870-yilda general General Juan Prim yangi rasmiy davlat madhiyasini yaratish uchun milliy tanlov uyushtirdi va gʻolibni aniqlash uchun uchta taniqli bastakordan iborat hakamlar hay’ati tanlandi. 400 dan ortiq kompozitsiyalar, jumladan, yosh bastakorlar Federico Chueca, Ruperto Chapí va Tomás Bretón tomonidan yozilgan kompozitsiyalar taqdim etilgan boʻlsa-da, yangi madhiya tanlanmagan. Keng muhokamalardan soʻng, hakamlar hay’ati „Marcha de Granaderos“ mamlakatning rasmiy madhiyasi deb hisoblanishi va tanlov toʻxtatilishini eʼlon qildi[2]. Alfonso XIII tomonidan 1908-yil 27-avgustdagi Qirollik sirkulyar buyrugʻi bilan Halberdier gvardiyasi qirollik korpusining musiqachisi Bartolome Peres Kasas tomonidan tuzilgan musiqiy nota rasmiy versiya sifatida bastalandi. U anʼanaviy ravishda „Grenadier marti“ yoki „Qirollik ispan marshi“ sifatida tanilgan. Ispaniya Ikkinchi Respublikasi davrida Himno de Riego respublika madhiyasi sifatida qabul qilingan[3].
Peres Kasas oʻrnini egallagan „Marcha Real“ning haqiqiy simfonik versiyasi maestro Fransisko Grau tomonidan yozilgan. Ispaniya Qirolligi Graudan „Marcha Real“ mualliflik huquqlarini sotib olgan va 1997-yil 10-oktyabrdagi Qirollik farmonidan keyin rasmiy hisoblanadi. 1560/1997-sonli Qirollik farmoniga koʻra, u B-flat major kalitida va tezligi 76 zarba/daqiqada (♩=76), AABB shaklida va 52 soniya davom etishi kerak.
Joriy versiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]1560/1997-sonli Qirollik farmonida taʼriflanganidek, „Marcha Real“ning joriy rasmiy versiyasi oʻn olti bardan iborat boʻlib, ikki boʻlimga boʻlingan, har biri toʻrtta takroriy bardan iborat (AABB shakli). Temp ♩= 76 ga, tugma esa B-flatga bastalanadi[4].
Uzun, toʻliq versiyadan qirol foydalanadi. Qisqaroq versiyasidan esa Ispaniya hukumati prezidenti Avstriya malikasini qabul qilishda yoki sport tadbirlarida foydalaniladi.
Shuningdek, uchta rasmiy aranjirovka mavjud: biri orkestr uchun, ikkinchisi harbiy orkestr uchun va uchinchisi organ uchun Fransisko Grau Vegara tomonidan yozilgan va Ispaniya hukumati tomonidan tasdiqlangan. Umuman olganda, har bir aranjirovka va uzunlik uchun olti xil rasmiy moslashuv mavjud. Ularning barchasi Ispaniya milliy orkestri va Ispaniya qirollik gvardiyasi guruhi tomonidan rasmiy ravishda yozilgan va cheklangan kompakt diskda chiqarilgan.
Mualliflik huquqi bilan bogʻliq muammolar
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Marcha Real“ning musiqasi XX asr boshida Pérez Casas tomonidan yozilganligi sababli mualliflik huquqi hali tugamagan. Hukumat uni 1997-yilda Pérez Casasning mulkidan 130 million peset (781 315,734 evro) evaziga kelajakdagi huquqiy muammolarni oldini olish uchun sotib olgan[5]. Muddati tugaguniga qadar mualliflik huquqi Madaniyat vazirligiga tegishli boʻlib, baʼzi jamiyatlar mualliflik huquqi uchun toʻlov oladi, bu esa tanqidlarga sabab boʻldi[6].
Natijada, ijrochilar tomonidan pul toʻlamaslik uchun koʻplab turli xil sabablar vujudga kelgan. Shunga qaramay, 1997-yilgi Fransisko Grau tahririga boʻlgan huquqlar hukumatga bepul oʻtkazildi, ammo ular jamoat mulkiga kiritilmadi[7].
Musiqa
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Marcha Realning fortepiano yozuvlari
Qoʻshiq matni
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Marcha Real“ning rasmiy matni boʻlmasa-da, oʻtmishda uning uchun soʻzlar yozilgan va ishlatilgan. Bir versiyasi Alfonso XIII davrida, ikkinchisi esa Francisco Franco davrida ishlatilgan. Ammo, ularning hech biri hech qachon rasmiylashtirilmagan. Milliy madhiya 1978-yildan beri soʻzsiz yangradi, general Franco tomonidan tasdiqlangan qoʻshiq matni bekor qilingan[8].
Qoʻshiqlar tanlovi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2007-yilda Enfildda „You'll Never Walk Alone“ qoʻshigʻining ijrosiga guvoh boʻlgan Ispaniya Olimpiya qoʻmitasi (COE) prezidenti Alexandro Blanko Madridning „La Marcha Real“ qoʻshigʻiga qoʻshiq soʻzlarini izlashdan ilhomlanganini aytgan[9][10]. Oʻsha yili Telecinco KOE tomonidan milliy tanlov uyushtirildi va oʻz veb-saytida COE talablariga eng mos keladigan 25 xil qoʻshiq soʻzlarini joylashtirdi. Garchi 40 000 kishi ovoz bergan boʻlsa ham gʻolib aniqlangan. Enrique Hernández-Luike tomonidan yozilgan soʻzlar qabul qilingan. Matn Pastrana shahridagi Ronda de Aranzueque xori tomonidan kuylangan va nemis televideniyesi tomonidan suratga olingan[11]. Biroq, COE qoʻshiq matnlari uchun yangi tanlov uyushtirdi, natijada 2000 dan 7000 gacha (manbaga qarab) arizalar kelib tushdi. Hakamlar hay’atini Paulino Kuberoning arizasini tanladi. Yangi qoʻshiqlar tanqidga uchradi.
Bugungi kunda Ispaniyaning bir qator avtonom jamoalari oʻzlarining mintaqaviy madhiyalariga ega.
Avvalgi matnlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Alfonso XIII hukmronligi davridagi matnlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]La bandera de España (Coro)
Gloria, gloria, corona de la Patria,
soberana luz
que es oro en tu Pendón.
Vida, vida, futuro de la Patria,
que en tus ojos es
abierto corazón…!
Púrpura y oro: bandera inmortal;
en tus colores, juntas, carne y alma están.
Púrpura y oro: querer y lograr;
Tú eres, bandera, el signo del humano afán.
España guiadora (Solo)
¡Pide, España! ¡Tu nombre llevaremos
donde quieras tú;
que honrarlo es nuestra ley!
¡Manda, España, y unidos lucharemos,
porque vivas tú,
sin tregua pueblo y rey!
Una bandera gloriosa nos das;
¡nadie, viviendo, España, nos la arrancará!
Para que, un día, nos pueda cubrir,
¡danos, España, el gozo de morir por ti!
¡Viva España!… (Coro)
¡Viva España! Del grito de la Patria,
la explosión triunfal
abrió camino al sol;
¡Viva España! repiten veinte pueblos
y al hablar dan fe
del ánimo español…
¡Marquen arado martillo y clarín
su noble ritmo al grito de la Patria fe!
¡Guíe la mente a la mano hasta el fin,
al „Viva España“ asista toda España en pie!
Flag of Spain (Chorus)
Glory, glory, crown of the Fatherland
sovereign light
which in your standard is gold.
Life, life, future of the Fatherland,
in your eyes it is
an open heart
Purple and gold: immortal flag;
in your colors, together, flesh and soul are.
Purple and gold: to want and to achieve;
You are, flag, the sign of human effort.
Spain guiding (Solo)
Ask of us, Spain! Your name we will take
anywhere you want;
because honoring it is our law!
Command us, Spain, and united we will fight,
so that you may live,
relentless people and king!
You give us a glorious flag;
Nobody, who is alive, Spain, will take it from us!
So that, one day, we can be covered by it,
Give us, Spain, the joy of dying for you!
Long live Spain! … (Chorus)
Long live Spain! The cry of the Fatherland,
the triumphant explosion
Has opened the way to the sun;
Long live Spain! repeated twenty peoples
and when they speak they have faith
in the Spanish will …
Mark plow hammer and bugle
your noble rhythm at the cry of the Fatherland faith!
Guide the mind and the hand until the end,
the „Long Live Spain“ Spain attends all standing!
Franko davri matni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Alfonso XIII va Migel Primo de Rivera hukumati davrida Xose Mariya Peman (1897-1981) tomonidan 1928-yilda yozilgan oldingi versiyadan moslashtirilgan qoʻshiq matni hisoblanadi.
¡Viva España! Alzad los brazos, hijos
(original in J. M. Pemán: Viva España, alzad la frente, hijos)
del pueblo español, que vuelve a resurgir.
Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar, el caminar del sol.
¡Triunfa España! Los yugos y las flechas
(original in J. M. Pemán: ¡Triunfa España! Los yunques y las ruedas)
cantan al compás del himno de la fe.
Juntos con ellos cantemos de pie
la vida nueva y fuerte del trabajo y paz.
¡Viva España! Alzad los brazos, hijos
(original in J. M. Pemán: Viva España, alzad la frente, hijos)
del pueblo español, que vuelve a resurgir.
Gloria a la Patria que supo seguir,
sobre el azul del mar, el caminar del sol.
Long live Spain! Raise your arms, sons
(original in J. M. Pemán: Long live Spain! Raise your foreheads, sons)
of the Spanish People, which rebirths anew.
Glory to the Fatherland that knew how to follow,
over the Ocean blue, the course of the setting sun.
Triumph, Spain! The yokes and the arrows
(original in J. M.ª Pemán: Triumph, Spain! The anvils and the wheels)
sing to the rhythm of the anthem of faith.
Letʼs stand and sing along with them
for the new and strong life of work and peace.
Long live Spain! Raise your arms, sons
(original in J. M.ª Pemán: Long live Spain! Raise your foreheads, sons)
of the Spanish People, which rebirths anew.
Glory to the Fatherland that knew how to follow,
over the Ocean blue, the course of the setting sun.
Tarjima va odob-axloq qoidalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ispaniya Qurolli Kuchlari va Ispaniya Milliy Politsiya Korpusining harbiy orkestrlari hamda fuqarolik marsh orkestrlari va konsert guruhlari madhiyaning zarbli ansambllar uchun moslashtirilgan B flat-major versiyasi va (Fransisko Grau tomonidan aranjirovka qilinganidek) A asosiy versiyasini ijro etadilar.
Ispaniyadagi „Ranglarga“ qoʻngʻirogʻi ispan cherkovlarida Bugle guruhlari tomonidan diniy marosimlarda va cherkovlar tomonidan uyushtirilgan yurishlarda ijro etilgan versiyadir. Madhiyani ijro qilishda baraban va bugl uchun moslashtirilgan turli xil versiyalar qoʻllanadi. Ammo baʼzi bugl guruhlarida madhiyaning tekis versiyasi (eski rasmiy, bugl uchun moslashtirilgan) ijro etiladi. B flat versiyasi ijro qilingan faqat bugl ovozi eshitiladi.
Ispaniya qiroli va qirolichasi sharafiga milliy madhiya yangragandan keyin hamma uchun turishi odatiy holga aylangan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Spain – Marcha Real“. NationalAnthems.me. Qaraldi: 2011-yil 23-noyabr.
- ↑ Francisco Javier Molero Caminero. Hasta aquí hemos llegado: Recopilación histórica de la vieja piel de toro (es-ES). Punto Rojo Libros S.L., 26 June 2019 — 487-bet. ISBN 978-84-17988-93-7.
- ↑ María del Rosario Ruiz Mateos. Manual de Protocolo General. Formación para el Empleo. EDITORIAL CEP, 21 October 2010 — 81-bet. ISBN 978-84-681-8473-9.
- ↑ „Real Decreto 1560/1997, de 10 de octubre, por el que se regula el Himno Nacional“. Boletín Oficial del Estado. 1997-jild, № 244. 11 October 1997.
- ↑ „Real Decreto 1543/1997, de 3 de octubre, sobre adquisición por el Estado de los derechos de explotación de determinadas obras musicales y encomienda de su administración al Ministerio de Educación y Cultura“. Boletín Oficial del Estado. 1997-jild, № 243. 10 October 1997.
- ↑ „El himno da aún mucho dinero“. Crónica. #604. May 27, 2007.
„Cuando el himno es de un particular“. Periodista Digital. May 27, 2007. - ↑ „Real Decreto 2027/1998, de 18 de septiembre, de aceptación de la cesión gratuita efectuada por el maestro don Francisco Grau Vergara de los derechos de explotación por la revisión y orquestación del Himno Nacional y atribución de la administración de tales derechos al Ministerio de Educación y Cultura“. Boletín Oficial del Estado. 1998-jild, № 233. 29 September 1998.
- ↑ Elkington, Mark. „Divisive national anthem lyrics ditched“. Reuters (2008-yil 16-yanvar). Qaraldi: 2016-yil 24-avgust.
- ↑ Liverpool fans help inspire Spain to write words to anthem (Wayback Machine saytida 2008-02-02 sanasida arxivlangan) Reuters, 5 June 2007
- ↑ Spain to add lyrics to wordless national anthem NBC News, 26 June 2007
- ↑ „El concurso para poner letra al Himno Nacional de la web de Telecinco ya tiene ganador“ (es). La Crónica de Guadalajara (2007-yil 20-sentyabr). 2018-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-may.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- El Himno Nacional Español se encuentra regulado por el Real Decreto 1.560/1997, de 10 de Octubre[sayt ishlamaydi]
- The National Anthem (Prime Minister’s Office site)
- Streaming audio, lyrics and information about the Marcha Real
- 2008 Spanish National Anthem Lyrics in English (Wayback Machine saytida 2014-07-13 sanasida arxivlangan) and in Spanish (Wayback Machine saytida 2014-07-13 sanasida arxivlangan)
- MIDI File
- MP3 version by Band of Regimento Inmemorial del Rey N°1
- UNANU – The „Union Nacional de Antiguos Oficiales y Suboficiales de las Milicias Universitarias“ has a website about the anthem, with a complete instrumental version. Archived from the original on 22 October 2004.
- English translation of the proposed new lyrics (Wayback Machine saytida 2014-07-13 sanasida arxivlangan)