Aleksey Abrikosov
Alexei Abrikosov
| |
|---|---|
 Abrikosov in 2003
| |
| Tugʻilgan sanasi va joyi | 25.06.1928 Moskva, Russian SFSR, Soviet Union
|
| Vafot sanasi va joyi | 29.03.2017 (88 yosh) |
| Fuaroligi |
|
| Ilmish ishlari | |
| Turmush oʻrtogʻi | Svetlana Yuriyevna Bunkova |
| Farzandlari | 3 |
| Mukofotlari |
|
| Ilmiy karyerasi | |
| Sohasi | Fizika |
| Institutlar | |
| Website | www.msd.anl.gov/abrikosov (Wayback Machine saytida 2017-04-26 sanasida arxivlangan) |
Alexei Alekseyevich Abrikosov (ruscha: Алексе́й Алексе́евич Абрико́сов Abrikosov; 1928-yil 25-iyun — 2017-yil 29-mart[2][3]) Sovet, Rossiya va Amerikalik[4] Nazariy fizigi. Uning asosiy hissasi kondensatsiyalangan moddalar fizikasi sohasida boʻlgan. U Vitaliy Ginzburg va Entoni Jeyms Leggett bilan 2003-yilda moddalarnin oʻta past haroratlarda oʻzini qanday tutishi haqidagi nazariyalari uchun fizika boʻyicha Nobel mukofoti sohibi boʻlgan[5][6].
Dastlabki hayot yillari va Taʼlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abrikosov 1928-yil 25-iyunda Sovet Ittifoqining Moskva shahrida, Aleksey Abrikosov va Fani Abrikosova (qizlik familiyasi Wulf) oilasida tugʻilgan. 1948-yilda Moskva davlat universitetini tamomlagan . 1948-1965-yillarda SSSR Fanlar akademiyasining Fizik Masalalar institutida ishlagan. U yerda fan nomzodi ilmiy darajasini olgan. 1951-yilda plazmadagi issiqlik diffuziya nazariyasi uchun, soʻngra yuqori energiyalarda kvant elektrodinamika boʻyicha dissertatsiya uchun 1955-yilda fizika-matematika fanlari doktori („oliy doktorlik“) ilmiy darajasini oldi.
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]1965- yildan 1988-yilgacha Landau nazariy fizika institutida (SSSR Fanlar akademiyasi) ishlagan. 1965-yildan Moskva davlat universiteti professori. Bundan tashqari, u 1972-1976-yillarda Moskva fizika-texnika institutida va 1976-1991-yillari Moskva poʻlat va qotishmalar institutida ishlagan. 1987-yildan 1991-yilgacha SSSR Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi boʻlib ishlagan. 1991-yilda u Rossiya Fanlar akademiyasining haqiqiy aʼzosi boʻldi.
1952 va 1957 yillardagi ikkita ishida Abrikosov magnit maydon oqimining oʻtaoʻtkazgichlar sinfiga qanday kirib borishini tushuntirdi. Ushbu toifadagi materiallarga II turdagi oʻtaoʻtkazgichlar deyiladi. Magnit maydon oqim kuch chiziqlarining tutashgan joylari Abrikosov vorteks panjarasi deb ataladi.
Abrikosov Igor Dzyaloshinskii va Lev Gorkov bilan birga qattiq jismlar nazariy fizikasi boʻyicha oʻnlab yillar davomida ushbu sohada fiziklarni tayyorlash uchun ishlatilgan ajoyib kitobga mualliflik qilishdi.
1991-yildan nafaqaga chiqqunga qadar AQShning Illinoys shtatidagi Argonna milliy laboratoriyasida ishlagan. Abrikosov Argonning Materialshunoslik boʻlimidagi Kondensirlangan moddalar nazariyasi guruhida taniqli olimi edi. Nobel mukofotini olganida, uning tadqiqotlari magnit maydon taʼsirida elektr toki oqimi qarshiligini oʻzgartiradigan baʼzi materiallarning xususiyati boʻlgan magnit qarshilikning kelib chiqishiga qaratilgan[7][8].
Sovrinlari va mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abrikosov 1966-yilda Lenin mukofoti, 1972-yilda Frits nomidagi London xotira mukofoti, 1982-yilda SSSR Davlat mukofoti bilan taqdirlandi. 1989-yilda Rossiya Fanlar akademiyasining Landau mukofotiga sazovor boʻldi. Bundan ikki yil oʻtib, 1991-yilda Abrikosov Sony korporatsiyasining Jon Bardin mukofotini qoʻlga kiritdi. Oʻsha yili u Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining xorijiy faxriy aʼzosi aylandi[9]. U 2003-yilda fizika boʻyicha Nobel mukofotiga munosib koʻrildi. U, shuningdek, London Qirollik akademiyasining aʼzosi, Amerika fizika jamiyati aʼzosi boʻlgan va 2000-yilda nufuzli Milliy fanlar akademiyasiga saylangan[1]. Qolaversa, quyidagi boshqa mukofotlarni ham qoʻlga kiritgan:
- SSSR Fanlar akademiyasi aʼzosi (hozirgi Rossiya Fanlar akademiyasi), 1964-yil.
- Lozanna universiteti Faxriy doktori, 1975-yil
- Shon-sharaf ordeni, 1975-yil
- Mehnat Qizil Bayroq ordeni, 1988-yil
- SSSR Fanlar akademiyasi (hozirgi Rossiya Fanlar akademiyasi) akademigi, 1987-yil
- 2001-yilda Qirollik jamiyatining (ForMemRS) xorijiy aʼzosi etib saylangan[10]
- Amerika Yutuqlar Akademiyasi ning Oltin Plitalar mukofoti, 2004[11]
- Ukraina Milliy Fanlar Akademiyasi Vernadskiy oltin medali, 2015 yil
Shaxsiy hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abrikosov shifokorlar Aleksey Ivanovich Abrikosov (1875-1955) va uning ikkinchi xotini Faniya Davidovna Woolfning (1895-1965) oʻgʻli edi. Otasi orqali Abrikosov katolik rohibasi Anna Abrikosovaning (1882-1936) jiyani edi.
Uning singlisi Mariya Alekseevna Abrikosova (1929-1998), shifokor edi.
Svetlana Yuriyevna Bunkova bilan turmush qurgan va 3 nafar farzand ko‘rishgan[5][12].
U 2017-yil 29-martda Kaliforniyada 88 yoshida vafot etgan.
Kitoblari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Abrikosov, Alexei. Methods of Quantum Field Theory in Statistical Physics. London, Buyuk Britaniya: Dover Nashriyoti, 1975. ISBN 978-0199232727.
- Abrikosov, Alexei. Fundamentals of the Theory of Metals. North Holland, 1988. ISBN 978-0444870940.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Alexei A. Abrikosov, Argonne National Laboratory“. National Academy of Sciences. Archived from the original on August 19, 2015.
- ↑ „Прощание с нобелевским лауреатом Абрикосовым состоится 31 марта в Калифорнии“ (2017-yil 30-mart).
- ↑ Kenneth Chang. „Alexei Abrikosov, Nobel Laureate in Physics, Dies at 88“. The New York Times (2017-yil 2-aprel). Qaraldi: 2019-yil 22-may.
- ↑ Alexei A. Abrikosov. Autobiography. Nobelprize.org, the official website of the Nobel Prize, 2003
- ↑ 5,0 5,1 Alexei A. Abrikosov. Autobiography. Nobelprize.org, the official website of the Nobel Prize, 2003
- ↑ „Alexei Alexeyevich Abrikosov's Nobel Prize winning research associated with the Department of Energy (DOE) and its predecessor agencies“.
- ↑ Abrikosov, A. A. „Theory of High-{Tc} Superconducting Cuprates Based on Experimental Evidence“, Materials Science Division, Argonne National Laboratory, United States Department of Energy, (Dec. 10, 1999).
- ↑ Abrikosov, A. A. „New Developments in the Theory of HTSC (High Temperature Superconductors)“, Materials Science Division, Argonne National Laboratory, United States Department of Energy, Office of Energy Research, (Sept. 1994).
- ↑ „Book of Members, 1780–2010: Chapter A“. American Academy of Arts and Sciences. Qaraldi: 2011-yil 20-mart.
- ↑ /fellows/ „Qirollik jamiyati a'zolari“. London: Royal Society. 2015-yil 16-martda asl nusxadan archive.org/web/20150316060617/https://royalsociety.org/about-us/fellowship/fellows/ arxivlangan.
- ↑ „Amerika Muvaffaqiyatlar Akademiyasining Oltin Plitalar Mukofotlari“. www.achievement.org. American Achievement Akademiyasi.
- ↑ Hargittai, Balazs. Candid Science V: Conversations with Famous Scientists. Imperial College Press, 2005 — 185-bet. ISBN 1860945066.
