Niels Bohr

Niels Bohr

Niels Henrik David Bohr (7-oktabr 1885 — Kopengagen – 18-noyabr 1962, Kopengagen) — daniyalik yahudiy fizik, hozirgi zamon fizikasi asoschilaridan biri. Kopengagendagi Nazariy fizika instituti (Nils Bor instituti) asoschisi (1920) va rahbari; dunyoviy ilmiy maktab tashkilotchisi; 1943—45 yillarda AQShda ishlagan. Asosi atomning planetar modelidan, kvant taassurotlardan va Bor postulatiazm iborat boʻlgan atom nazariyasini yaratgan. Bor atomning Bor modelini ishlab chiqdi, unda u elektronlarning energiya darajalari diskret ekanligini va elektronlar atom yadrosi atrofida barqaror orbitalarda aylanishini, lekin bir energiya darajasidan (yoki orbitadan) ikkinchisiga sakrashi mumkinligini taklif qildi. Bor modeli boshqa modellar bilan almashtirilgan bo'lsa-da, uning asosiy tamoyillari oʻz kuchini saqlab qoladi. U bir-birini toʻldiruvchilik tamoyilini oʻylab topdi: obʻektlar oʻzini toʻlqin yoki zarralar oqimi kabi qarama-qarshi xususiyatlar nuqtai nazaridan alohida tahlil qilish mumkin. Bor tafakkurida ham fan, ham falsafada bir-birini toʻldirish tushunchasi hukmronlik qildi. Bor Kopengagen universitetida Nazariy fizika institutiga asos soldi, hozirda Niels Bor instituti sifatida tanilgan, u 1920-yilda ochilgan. Bor fiziklar, jumladan Xans Kramers, Oskar bilan hamkorlik qilgan va ular bilan hamkorlik qilgan. Klein, Jorj de Hevesy va Verner Heisenberg. U kashf qilingan Kopengagenning lotincha nomidan keyin gafniy deb nomlangan yangi sirkoniyga o'xshash elementning xususiyatlarini bashorat qildi. Keyinchalik bohrium elementi uning nomi bilan atalgan. Metallar nazariyasi, atom yadrosi va yadro reaksiyalari nazariyasiga oid muhim ishlar qilgan. Tabiiy fanlar falsafasi boʻyicha ilmiy ishlar muallifi. Atom xavfiga qarshi kurashning faol ishtirokchisi. Nobel mukofoti laureati (1922).