Berberlar qoʻzgʻoloni
| Berberlar qoʻzgʻoloni | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Fitnaning bir qismi | |||||||||
| |||||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||||
| Umaviylar xalifaligi | Berber isyonchilari
| ||||||||
Berberlar qoʻzgʻoloni yoki Xorijiylar qoʻzgʻoloni[1] milodiy 740–743-yillarda (islom taqvimi boʻyicha hijriy 122–125) Umaviy xalifasi Hishom ibn Abdulmalik davrida sodir boʻlgan va arab xalifaligidan (Damashqdan hukmronlik qilgan) birinchi muvaffaqiyatli ajralish sifatida tarixda qolgan. Xorijiy puritan voizlarining taʼsiri ostida berberlar Umaviylar xalifaligiga qarshi 740-yilda Tanjerda isyon koʻtargan va ushbu isyon dastlab Maysara al-Matgʻoriy tomonidan boshqarilgan. Qoʻzgʻolon tez orada Magʻribning qolgan qismiga (Shimoliy Afrika) va boʻgʻozlar orqali al-Andalusgacha tarqalgan.
Berberlar Baqdura va zodagonlar janglaridan soʻng Gʻarbiy Magʻribda Umaviylar hukmronligini tugatishga muvaffaq boʻldi, ammo Umaviylar tez orada ularga qarshilik koʻrsatib, Ifriqiyaning asosiy qismini (Tunis, sharqiy Jazoir va gʻarbiy Liviya) va al-Andalusni (Ispaniya va Portugaliya) ulardan tortib olishga muvaffaq boʻldi. Ayniqsa, ularning al-Asnam jangidagi gʻalabasi muhim ahamiyat kasb etdi. Biroq Magʻribning qolgan qismida hech qachon Umaviylar oʻz hukmronligini qayta tiklay olmadi. Umaviylar viloyatining poytaxti Qayravonni qoʻlga kirita olmaganidan soʻng, berber qoʻzgʻolonchilari qoʻshinlari tarqab ketdi va gʻarbiy Magʻrib bir qator kichik davlatchalar hamda qabila boshliqlari va xorijiy imomlar tomonidan boshqariladigan hududlarga boʻlinib ketdi.
Berberlar qoʻzgʻoloni xalifa Hishom davridagi eng katta harbiy muvaffaqiyatsizlik boʻlishi mumkin. Ushbu isyon natijasida xalifalikdan tashqarida ayrim ilk musulmon davlatlari paydo boʻlgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Meri, Josef W.. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia (en). Routledge, 2005-10-31 — 341-bet. ISBN 978-1-135-45596-5.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- al-Maqqari (1840-43 transl. by P. de Gayangos) The History of the Mohammedan dynasties in Spain, 2 vols, London: Royal Asiatic Society.
- Blankinship, Khalid Yahya (1994). The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd Al-Malik and the Collapse of the Umayyads. SUNY Press. ISBN 0-7914-1827-8
- Fournel, Henri (1857) Étude sur la conquête de l’Afrique par les Arabes, Paris, Impermerie Imperiale.
- Heath, Jeffrey M (2002). Jewish and Muslim Dialects of Moroccan Arabic. London: Routledge. ISBN 0-7007-1514-2
- Holt, P M, Lambton, Ann K S. and Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29137-2
- Hrbek, Ivan (1992), Africa from the Seventh to the Eleventh Century, 3rd, University of California Press,
- Ibn Khaldun (1852 transl.) Histoire des Berbères et des dynasties musulmanes de l’Afrique, Algiers.
- Lévi-Provençal, E. (1950)Histoire de l’Espagne musulmane, Tome 1, 1999 ed., Paris: Larose.
- Julien, Charles-André, Histoire de l’Afrique du Nord, des origines à 1830, édition originale 1931, réédition Payot, Paris, 1961
- Kennedy, Hugh (1996) Muslim Spain and Portugal: A Political History of al-Andalus, New York and London: Longman.
- Mercier, E. (1888) Histoire de l’Afrqiue septentrionale, V. 1, Paris: Leroux. Repr. Elibron Classics, 2005.
- Roth, A M and Roth, Norman (1994). Jews, Visigoths and Muslims in Medieval Spain: Cooperation and Conflict. Brill Academic Publishers. ISBN 90-04-09971-9
- Taha, Abd al-Wahid Dhannun (1989) The Muslim conquest and settlement of North Africa and Spain, London, Routledge.
