Kontent qismiga oʻtish

Livanda korrupsiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Siyosiy korrupsiya
Tushunchalar
Mamlakatlar boʻyicha korrupsiya
Afrika
Osiyo
Yevropa
Shimoliy Amerika
Markaziy Amerika
Janubiy Amerika
Okeaniya

Livanda korrupsiya (arabcha: الفساد في لبنان) har doim mavjud boʻlgan,  lekin 1990-yilda fuqarolar urushi tugaganidan keyin kattalashdi. Bir paytlar tabu mavzu boʻlgan, hozir esa Livandagi jamoatchilik muhokamalarida korrupsiya birinchi oʻrinda turadi[1].

Miqdori

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transparency Internationalning 2021-yilgi Korrupsiyani Qabul qilish indeksi (CPI) Livanga 0 dan 100 gacha boʻlgan shkala boʻyicha 24 ball berdi, bunda 0 ball juda korrupsiyalashgan davlat sektorini idrok etishdan dalolat beradi va 100 ball juda halol mamlakatni bildiradi. 2021-yilgi CPIning 180 ta davlati reytingda eng yuqori ball toʻplagan davlatlar roʻyxatning boshida turganda, Livan Indeksning eng past ball toʻplagan davlatlari orasida 149-oʻrinni egalladi[2].

Livan hukumati konfessionalizm doirasida ishlaydi, parlament oʻrinlari va boshqa davlat lavozimlari diniy konfessiyalar tomonidan ajratiladi. Hukumatning koʻplab aʼzolari Livandagi fuqarolar urushidan beri hokimiyat tepasida boʻlib, har bir saylov siklida lavozimlarni aralashtirib yuborishadi. Ko‘pchilik bu tizimni mamlakatdagi korrupsiyaning davom etishida ayblaydi. Xabarlarga koʻra, hukumat amaldorlari koʻpincha doʻstlari va oila aʼzolariga shartnomalar berishadi, bu esa mamlakatning kundalik elektr energiyasining uzilishi kabi koʻplab muammolarga olib keladi. Livanning koʻplab ishchilar sinfi vakillari oʻz partiyalarining iqtisodiy yordamiga tayanadilar, bu esa keng tarqalgan qarshiliklarga qaramay, ularni tizimga qarshi chiqishga yoki ularni adolatga tortishga toʻsqinlik qiladi[3].

Korrupsiya jamiyatning barcha qatlamlarida uchraydi va faqat yuqori darajadagi amaldorlar bilan chegaralanib qolmaydi. Koʻpgina qoʻshni mamlakatlarda boʻlgani kabi, uzoq navbatni oʻtkazib yuborish, tanlangan muassasaga kirish yoki ish topish kabi imtiyozlarga ega boʻlish uchun shaxsiy oila va partiya aloqalaridan foydalanish kiradi[4].

Jamoatchilik reaktsiyasi va qarshilik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

korrupsiyaga qarshi kayfiyat Livanning yaqin tarixdagi koʻplab keng koʻlamli norozilik namoyishlari ortidan kelib chiqqan. Xususan, 2015-2016 yillardagi Livandagi norozilik namoyishlari „axlat inqirozi“[5] ga sabab boʻlgan rejasiz chiqindixonaning yopilishi va 2019-2020-yillardagi Livan norozilik namoyishlari soliqlarning oshishi[6][7] tufayli yuzaga kelgan.

Korrupsiyaga qarshi bir qancha partiyalar o‘z fikrini bildiradi, ayniqsa Bayrut Madinati, 2016-yilgi Bayrut munitsipal saylovlarida qatnashgan[8]. Partiya yutqazgan boʻlsa-da, Livanning qattiq siyosiy da autsayder partiya uchun misli koʻrilmagan kuchga ega boʻldi[9]. 40% ovozga ega boʻlib, gʻalaba qozonish uchun raqib boʻlgan 14-mart ittifoqi va 8-mart ittifoqini koalitsiya tuzishga majbur qildi[10].

Kontaminatsiyalangan yoqilgʻi mojarosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil iyul oyida Livanning ZR Energy kompaniyasiga nisbatan ayblov eʼlon qilindi, chunki u Jazoirning Sonatrach kompaniyasidan ifloslangan yoqilgʻini import qilgan. Natijada 2 milliard dollar yoqilgʻi yetkazib berishga sarflangan[11][12][13].

Bayrut port portlashi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilning 4-avgustida Bayrut portida yuz bergan portlashda kamida 190 kishi halok bo‘ldi, 6500 dan ortiq kishi jarohatlandi va 300 mingga yaqin odam boshpanasiz qoldi. Portlash omborxonada noto‘g‘ri saqlangan 2750 tonna ammiakli selitra tufayli sodir bo‘lgan[14].

Korrupsiyaga qarshi kurashuvchi tashkilotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Livanda korrupsiyaga qarshi kurashayotgan nohukumat tashkilotlar mavjud[15]:

  • Transparency Internationalning Livandagi boʻlimi boʻlgan Livan Transparency Association korrupsiyani cheklash va yaxshi boshqaruv tamoyillarini ilgari surish bilan shugʻullanadi[16].
  • Sakker El Dekkene: korrupsiyaning xavf-xatarlari va uning iqtisodiyot uchun yuqori narxi haqida jamoatchilik xabardorligini oshirish va Livanda halollik va yaxshi boshqaruv madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan[17].
  • Junior Chamber International (JCI): Livandagi 18 dan 40 yoshgacha boʻlgan 200 000 kishidan iborat notijorat tashkilot[18].
  • Livan Advokati va Huquqiy Maslahat Markazi (Wayback Machine saytida 2021-01-26 sanasida arxivlangan) (LALAC): Livan Shaffoflik Assotsiatsiyasi tomonidan boshlangan tashabbus — Korrupsiya yoʻq. Markaz fuqarolarni qonuniy huquqlari to‘g‘risida xabardor qilish hamda jabrlanuvchilar va guvohlarni korrupsiya holatlariga qarshi choralar ko‘rishga undashga qaratilgan[19].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Diwan, Ishac; Haidar, Jamal Ibrahim (2021-07-05). "Political Connections Reduce Job Creation: Firm-level Evidence from Lebanon" (en-US). Journal of Development Studies 57 (8): 1373–1396. doi:10.1080/00220388.2020.1849622. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00220388.2020.1849622. 
  2. ↑ „Corruptions Perceptions Index 2021 for Lebanon“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 22-mart.
  3. ↑ „Lebanon's political system leads to paralysis and corruption“. The Economist (2018).
  4. ↑ e.V. „Wasta: How personal connections are denying citizens opportunities and basic services“. www.transparency.org. 2022-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  5. ↑ „Protesters enforce Naameh dump closure | News, Lebanon News | THE DAILY STAR“. www.dailystar.com.lb. Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  6. ↑ Barnard, Anne. „Lebanese Protesters Aim for Rare Unity Against Gridlocked Government“ (en-US). The New York Times (2015-yil 29-avgust). Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  7. ↑ „The rampant corruption spurring Lebanon protests“ (en). Arab News (2020-yil 29-fevral). Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  8. ↑ rsaleh. „Beirut Madinati“ (en). Civil Society Knowledge Centre (2016-yil 16-avgust). Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  9. ↑ „Beirut Madinati vows to continue work in the capital, says won 40 pct. of votes | News, Lebanon News | THE DAILY STAR“. www.dailystar.com.lb. 2019-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  10. ↑ „Hariri indicates clean sweep of Beirut local elections | News, Lebanon News | THE DAILY STAR“. www.dailystar.com.lb. Qaraldi: 2020-yil 5-may.
  11. ↑ „Two corruption cases rattle Sonatrach in Algeria and Lebanon“. The Africa Report (2020-yil 9-iyul).
  12. ↑ „Sonatrach's contract to supply fuel to Lebanon ends next month, but the state has yet to find a replacement“. L'Orient-Le Jour (2020-yil 23-noyabr).
  13. ↑ „Lebanon: Ex-energy ministers to appear in court over tainted fuel imports“. Middle East Monitor (2020-yil 6-may).
  14. ↑ „The unprecedented mass protests in Lebanon explained“ (en). www.amnesty.org (2019-yil 11-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar.
  15. ↑ Mouallem. „NGO's fighting corruption in Lebanon“ (en). Medium (2018-yil 3-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar.
  16. ↑ „LTA | Lebanese Transparency Association“. www.transparency-lebanon.org. 2023-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar.
  17. ↑ „LinkedIn Login, Sign in“ (en-US). LinkedIn. Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar.
  18. ↑ „JCI Lebanon“ (en). www.facebook.com. Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar.
  19. ↑ „Lebanese Advocacy and Legal Advice Center (LALAC)“. transparency-lebanon.org. 2021-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-yanvar. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Livanda_korrupsiya&oldid=5254052" dan olindi