Kontent qismiga oʻtish

Ozarbayjonda korrupsiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ozarbayjondagi korrupsiya mamlakat ichki iqtisodiyotiga putur yetkazuvchi muhim muammolardan biridir.

Ozarbayjonda korrupsiyaning paydo boʻlishining asosiy sharti hokimiyat va kapitalning yaqinligi, shuningdek, hukumatning uzoq muddatli hokimiyatda boʻlishi yaʼni oʻzgarmasligidadir.

Transparency International maʼlumotlariga koʻra, 2016-yilda Ozarbayjon korrupsiyaga moyillik reytingida 176 oʻrindan 123-oʻrinni egallagan[1].

Sertifikatlangan Buxgalterlar Assotsiatsiyasining baholashiga koʻra, 2017-yilda soʻrovda qatnashgan 30 ta davlat ichida Ozarbayjon eng katta yashirin iqtisodiyotga ega boʻlgan davlat boʻldi — 67%.

Qonunchilik va xalqaro tashkilotlarda ishtirok etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2004-yil 1-fevralda „Ozarbayjon korrupsiyaga qarshi kurash fondi“ nodavlat tashkiloti[2] tashkil etildi.

2004-yilda Ozarbayjon Korrupsiyaga qarshi kurash boʻyicha xalqaro davlatlar guruhiga (GRECO) qoʻshildi.

Shundan soʻng „Korrupsiyaga qarshi kurashish toʻgʻrisida“gi (2004) va „Davlat mansabdor shaxslari tomonidan moliyaviy resurslarni deklaratsiyalash tartibi toʻgʻrisida“gi (2005) qonunlar va boshqa bir qator qonunlar qabul qilindi. 2004-yildan 2006-yilgacha mamlakatda korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha davlat dasturi, 2005-yildan Ozarbayjon Respublikasining Korrupsiyaga qarshi kurash komissiyasi faoliyat koʻrsatmoqda. 2007-2010-yillarda esa korrupsiyaga qarshi kurashish va shaffoflikni oshirish boʻyicha davlat strategiyasi ishlab chiqilgan[3].

Ozarbayjon „Korrupsiyaga qarshi akademiyani xalqaro tashkilot sifatida tashkil etish toʻgʻrisida“gi kelishuvga qoʻshildi va ushbu tuzilmaga aʼzo boʻldi[4]. 2012-yilning 29-30-noyabr kunlari Ozarbayjon delegatsiyasi „Xalqaro tashkilot sifatida korrupsiyaga qarshi kurash xalqaro akademiyasini tashkil etish toʻgʻrisida“gi bitimni imzolagan davlat va tashkilotlarning oliy martabali vakillarining Venadagi birinchi Assambleyasida ishtirok etdi. Ozarbayjonda BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasi, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Korrupsiyaga qarshi Konvensiyasi (UNCAC), Yevropa Kengashining Korrupsiyaga qarshi jinoyat huquqi va Korrupsiyaga qarshi fuqarolik huquqi boʻyicha konvensiyalari kuchga kirdi. Ozarbayjon Respublikasining Korrupsiyaga qarshi kurash komissiyasi tashkil etildi.

2012-2015-yillarda „Ochiq hukumatni rivojlantirish va korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha Milliy harakatlar rejalari“, Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti huzuridagi Ozarbayjon fuqarolarga xizmatlar koʻrsatish va ijtimoiy innovatsiyalar davlat agentligi, „ASAN“ xizmat koʻrsatish markazi tashkil etildi. „ASAN hidmet“ (ASAN xizmat) Birlashgan Millatlar Tashkilotining Davlat xizmatlarini rivojlantirishga qoʻshgan hissasi uchun mukofoti bilan taqdirlandi (2015). 2015-yilning 20-24 aprel kunlari Birlashgan Millatlar Tashkilotining Davlat boshqaruvi boʻyicha ekspertlar qoʻmitasining birinchi sessiyasida gʻolib etib saylandi. „Davlat xizmatlari koʻrsatishni yaxshilash“ yoʻnalishi boʻyicha birinchi oʻrinni qoʻlga kiritdi. Hozirgi kunda mamlakatimizda 11 ta „ASAN xizmat“ filiali faoliyat koʻrsatmoqda. Ozarbayjonning „ASAN xizmati“ modeli rivojlanayotgan va rivojlangan mamlakatlarda muntazam tadqiq qilinib, amaliyotga tatbiq etilmoqda.

12-iyul kuni Afgʻoniston Prezidenti saroyida „ASAN xizmat“ning Ozarbayjon namunasini Afgʻoniston davlat muassasalarida qoʻllashga qaratilgan memorandum imzolandi[5].

Korrupsiyaga qarshi qonunlar bazasi mavjudligiga qaramay, vaziyat yomonlasha boshladi. 2011-yilda Ozarbayjon Transparency International reytingida dunyoda 134-143-oʻrindan 143-151-oʻringa tushib ketdi. 2012-yilda mamlakat biroz koʻtarilib, 139-oʻringa chiqdi[6].

Bosh prokuror huzuridagi Korrupsiyaga qarshi kurashish bosh boshqarmasi boshligʻi Kamran Aliyevning soʻzlariga koʻra, 10 yil davomida korrupsiya sxemalaridan davlatga yetkazilgan zarar qariyb 200 million manatni tashkil etgan[7].

Ilhom Aliyevga qarshi korrupsiya ayblovlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev va uning oilasi tomonidan korrupsiyaga oid koʻplab xabarlar bor. 2012-yilda Uyushgan jinoyatchilik va korrupsiyaga qarshi kurash tadqiqot markazi (OCCRP) Ilhom Aliyevni yilning eng yaxshi korrupsioneri deb topdi. 2015-yil 10-sentabrdagi rezolyutsiyada Yevroparlament Yevropa Ittifoqi rasmiylarini Ilhom Aliyev va uning oila aʼzolariga nisbatan korrupsiya iddaolarini chuqur tekshirishga chaqirdi.

Institutsional tartibga solish va muvofiqlashtirish mexanizmlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Korrupsiyaga qarshi kurash komissiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Korrupsiyaga qarshi kurash komissiyasi Ozarbayjon Respublikasining „Korrupsiyaga qarshi kurashish toʻgʻrisida“gi Qonunining 4.2-moddasiga muvofiq tashkil etilgan boʻlib, 2005-yildan buyon korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha ixtisoslashgan muassasa sifatida faoliyat yuritib kelmoqda. XKM mas’ul kotiblari Inom Karimov, Vusal Huseynov va Kamol Jafarovlar boʻlgan.

Korrupsiyaga qarshi kurashish bosh boshqarmasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon Respublikasi Prezidentining 2004-yil 3-martdagi 114-son buyrugʻi bilan Ozarbayjon Respublikasi Bosh prokurori huzurida Korrupsiyaga (pora) qarshi kurashish Bosh boshqarmasi tashkil etilgan boʻlib, bu organ korrupsiya jinoyatlari boʻyicha dastlabki tergov olib boradi va Ozarbayjon Respublikasi Bosh prokuroriga boʻysunadi.

ASAN xizmati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat xizmatlarini koʻrsatishda korrupsiyani bartaraf etish maqsadida 2012-yilda Prezident qarori bilan Ozarbayjon xizmatlarini baholash tarmogʻi (ASAN) (asan — ozarbayjoncha „oson“ degan maʼnoni anglatadi) yangi profilaktik muassasa tashkil etilgan[8]. Hozirda ushbu muassasa 10 ta davlat organlari uchun 34 ta xizmat koʻrsatmoqda. jismlar. Bu yagona davlat organi xizmatlarini emas, balki turli davlat organlari xizmatlarini koʻrsatadigan dunyodagi birinchi „yagona darcha“ tamoyili boʻyicha xizmatlar koʻrsatish modeli boʻlgan[9].

ASAN xizmat xodimlari va Ozarbayjon fuqarolari oʻrtasida manfaatlar toʻqnashuvi mavjud emas, chunki ASAN xizmat xodimlari oʻzlari hech qanday xizmat koʻrsatmaydi. Barcha xizmatlar 10 ta davlat organi xodimlari tomonidan „ASAN xizmat“ standartlari asosida bir tom ostida koʻrsatilmoqda. „ASAN“ xizmati xodimlari davlat organlari faoliyatini nazorat qiladi, odob-axloq qoidalariga rioya etilishini tekshiradi va navbat tizimini boshqaradi.

OECDning monitoring hisobotida Ozarbayjon „Ozarbayjonda xizmat koʻrsatish va baholash tarmogʻi (ASAN) markazlarini ilgari surgani uchun, bu esa aholiga turli maʼmuriy xizmatlarni koʻrsatishda korrupsiyaga yordam beradigan sharoitlarni bartaraf etishga hissa qoʻshgani uchun“ maqtovga sazovor deya qayd etgan[10]. EEAS tomonidan Ozarbayjon 2016 hisobotida ASAN xizmatlari korrupsiya va poraxoʻrlikni bartaraf etishda, shuningdek, davlat xizmatlarini koʻrsatishda byurokratiyaga barham berishda katta yordam boʻlganini tan olgan[11].

Afgʻonistonda ham shunday muassasa tashkil etilishi rejalashtirilgan. 2016-yilning 12-iyul kuni Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat xizmatlari va ijtimoiy innovatsiyalar boʻyicha davlat agentligi va Afgʻoniston Respublikasi Moliya vazirligi oʻrtasida oʻzaro anglashuv memorandumi imzolangan. Memorandumning maqsadi Afgʻonistonda yetkazib berish mexanizmi Ozarbayjon modeliga asoslangan „ASAN xizmat“ davlat xizmatini tashkil etishdan iborat[12].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Transparency International - Azerbaijan“. 2017-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-iyun.
  2. ↑ „Azerbaijan Corruption Report“. 2018-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-iyun.
  3. ↑ „Борьба с коррупцией в Азербайджане - жертва приоритетов“. contact.az. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.
  4. ↑ „СОГЛАШЕНИЕ ОБ УЧРЕЖДЕНИИ МЕЖДУНАРОДНОЙ АНТИКОРРУПЦИОННОЙ АКАДЕМИИ В КАЧЕСТВЕ МЕЖДУНАРОДНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ“. 2019-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-iyun.
  5. ↑ Afghanistan applies „ASAN service“ modelAndoza:Недоступная ссылка/July 13, 2016
  6. ↑ „Азербайджан. Летальная коррупция“. radioazadlyg.org. 2016-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.
  7. ↑ „Размер ущерба от коррупции в Азербайджане » ANN.az. Главные новости Азербайджана“. ann.az. 2017-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 4-avgust.
  8. ↑ Jafarov, Kamal. „Azerbaijan's one-stop public service shop is driving up efficiency“ (en-GB). The Guardian (2013-yil 31-iyul). Qaraldi: 2017-yil 23-mart.
  9. ↑ Jafarov, Kamal. „Azerbaijan's one-stop public service shop is driving up efficiency“ (en-GB). The Guardian (2013-yil 31-iyul). Qaraldi: 2017-yil 23-mart.
  10. ↑ „Anti-Corruption Reforms in AZERBAIJAN“. Qaraldi: 2017-yil 12-aprel.
  11. ↑ Jafarov, Kamal. „Azerbaijan's one-stop public service shop is driving up efficiency“ (en-GB). The Guardian (2013-yil 31-iyul). Qaraldi: 2017-yil 23-mart.
  12. ↑ „Afghanistan applies "ASAN service" model“.[sayt ishlamaydi]

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ozarbayjonda_korrupsiya&oldid=4332804" dan olindi