John Tyler

Jon Tayler
Tavalludi	1790-yil 29-mart Greenway Plantation, Charlz-Siti okrugi, Virjiniya, AQSh
Vafoti	1862-yil 18-yanvar (71 yosh) Ballard House, Richmond, Virjiniya
Fuqaroligi	AQSh
Otasi	John Tyler
Onasi	Mary Marot Armistead

Jon Tayler (inglizcha: John Tyler; 1790-yil 29-mart — 1862-yil 18-yanvar) AQSH oʻninchi prezidenti boʻlib, 1841-yildan 1845-yilgacha xizmat qilgan, 1841-yilda oʻninchi vitse-prezident lavozimida qisqa muddat ishlagan. U Prezident Uilyam Genri Garrison oʻlimidan soʻng prezidentlik lavozimini egallagan. Tayler davlatlar huquqlarini, shu jumladan qullikka nisbatan qatʼiy tarafdor va himoyachi boʻlgan va u shtatlarning vakolatlarini buzmagan taqdirdagina prezident sifatida millatchilik siyosatini qabul qilgan. Uning kutilmaganda prezidentlikka koʻtarilishi Genri Kley va boshqa siyosatchilarining prezidentlik ambitsiyalariga xavf tugʻdirdi va Taylerni oʻsha paytda mamlakatning ikkala asosiy siyosiy partiyalaridan uzoqlashtirishdi.

Karyera

Tayler Virjiniyaning taniqli quldor oilasida tugʻilgan. Siyosiy o‘zgarishlar davrida milliy arbobga aylanadi. 1820-yillarda mamlakatning yagona siyosiy partiyasi Demokratik-Respublika partiyasi boʻlib, u fraksiyalarga boʻlingandi. Tayler dastlab demokrat edi, lekin u bekor qilish inqirozi davrida prezident Andrew Jacksonga qarshi chiqdi, chunki u Jeksonning harakatlarini shtatlarning huquqlarini buzuvchi deb biladi va Bank urushi davrida Jeksonning hokimiyatini kengaytirishini tanqid qiladi. Bu Taylerni Uig partiyasi bilan ittifoqchilikka olib keladi. U Virjiniya shtati qonun chiqaruvchisi va gubernatori, AQSh vakili va AQSh senatori boʻlib ishlagan. U 1836-yilgi prezidentlik saylovlarida ikki mintaqaviy Vig vitse-prezidentligiga nomzodlardan biri va Uilyam Genri Garrisonning nomzodi sifatida 1840-yilgi prezidentlik chiptasida yagona nomzod boʻlgan. „Tippecanoe va Tayler Too“ kampaniyasi shiori ostida Garrison-Tayler chiptasi amaldagi prezident Martin Van Burenni magʻlub etdi.Prezident Garrison lavozimga kirishganidan atigi bir oy oʻtib vafot etdi va Tayler saylanmay prezidentlikka erishgan birinchi vitse-prezidentga aylandi. Vitse-prezidentning vafot etgan prezidentning oʻrnini egallashi yoki shunchaki oʻz vazifalarini bajarishga kirishishi haqidagi noaniqlik sharoitida Tayler darhol prezidentlik qasamyodini qabul qildi.Garchi baʼzilar uning toʻliq prezidentligini inkor etsalar ham. Tayler Uig nazoratidagi Kongress qonunlarining bir qismini imzoladi, lekin u qatʼiy konstruktiv edi va milliy bank yaratish va tarif stavkalarini oshirish uchun partiya qonun loyihalariga cheklov qoʻydi. U Kongress emas, balki prezident siyosatni belgilashi kerak deb hisobladi va senator Genri Kley boshchiligidagi Uig institutini chetlab oʻtishga harakat qiladi. Tayler Vazirlar Mahkamasi aʼzolarining koʻpchiligi oʻz muddati tugashi bilanoq isteʼfoga chiqdi va Viglar uni „Uning baxtsiz hodisasi“ deb nomlab, partiyadan chiqarib yuborishadi. Tayler Kongress tomonidan qonunchilikka cheklov qoʻygan birinchi prezident edi. U ichki siyosatda boshi berk koʻchaga tushib qoldi, garchi u tashqi siyosatda bir qancha yutuqlarga erishgan boʻlsa-da.Tayler aniq taqdirga qatʼiy ishongan va Texasning anneksiya qilinishini Qoʻshma Shtatlar uchun iqtisodiy jihatdan foydali deb bilgan va lavozimidan ketib, oʻz plantatsiyasiga qaytishdan oldin Texasga davlat huquqini berish toʻgʻrisidagi qonun loyihasini imzolagan.

1861-yilda Amerika fuqarolar urushi boshlanganda, aTyler Tinchlik konferentsiyasini dastlab qoʻllab-quvvatlaganiga qaramay, Konfederatsiya tarafini oladi. U Virjiniya ajralish konventsiyasining ochilishiga raislik qildi va oʻlimidan biroz oldin Konfederatsiya Vakillar palatasiga saylovda gʻalaba qozonadi. Baʼzi olimlar Taylerning siyosiy qatʼiyatini yuqori baholaydilar, ammo tarixchilar odatda uning prezidentligiga past baho berishadi. Bugungi kunda u boshqa prezidentlar bilan solishtirganda kamdan-kam esga olinadi^[2].

Shaxsiy hayoti

John Tayler 1790-yil 29-martda Virjiniya shtatining quldor oilasida tug‘ilgan. Tayler oʻzining boʻlajak sherigi Uilyam Genri Garrison singari Virjiniya shtatining Charles City okrugidan kelib chiqqan va Virjiniyaning birinchi oilasidan chiqqan^[3]^[4]. Tylerlar oilasi oʻz nasl-nasabini ingliz muhojirlari va 17-asr mustamlakachi Uilyamsburg bogʻlagan. Uning otasi Jon Tayler Sr, odatda sudya Tayler nomi bilan tanilgan, Tomas Jeffersonning doʻsti va kollejdagi xonadoshi boʻlgan va Uilyamning otasi Benjamin Garrison V bilan birga Virjiniya Delegatlar palatasida xizmat qilgan. Katta Tayler shtat sudi sudyasi, keyinchalik Virjiniya gubernatori va Richmonddagi Virjiniya sharqiy okrugi boʻyicha AQSh okrug sudida sudya boʻlishdan oldin Virjiniya delegatlar palatasi spikeri sifatida toʻrt yil ishlagan. Uning rafiqasi Meri Marot (Armistead) Nyu-Kent okrugidagi taniqli plantatsiya egasi va bir muddatlik delegat Robert But Armistedning qizi edi. U 1797-yilda oʻgʻli John yetti yoshga toʻlganida insultdan vafot etdi^[5].

Manbalar

↑ (unspecified title)
↑ Crapol, Edward P. (2006). John Tyler, the Accidental President. University of North Carolina Press. (inglizcha), 25-avgust 2022-yil. ISBN 978-0-8078-3041-3.
↑ Affairs of State: The Untold History of Presidential Love, Sex, and Scandal, 1789-1900 by Robert P. Watson, Lynn University, 2012. Pg. 203
↑ The World Almanac & Book of Facts. Newspaper Enterprise Association. 1949. p. 110 (inglizcha), 25-avgust 2022-yil.
↑ Chitwood, Oliver Perry (1964) [Orig. 1939, Appleton-Century. John Tyler, Champion of the Old South. Russell & Russell] (inglizcha), 25-avgust 2022-yil. OCLC 424864.

Havolalar

[[https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/john-tyler/_&#039;&#039;(unspecified_title)&#039;&#039;]-1] (unspecified title)

[2] Crapol, Edward P. (2006). John Tyler, the Accidental President. University of North Carolina Press. (inglizcha), 25-avgust 2022-yil. ISBN 978-0-8078-3041-3.

[3] Affairs of State: The Untold History of Presidential Love, Sex, and Scandal, 1789-1900 by Robert P. Watson, Lynn University, 2012. Pg. 203

[4] The World Almanac & Book of Facts. Newspaper Enterprise Association. 1949. p. 110 (inglizcha), 25-avgust 2022-yil.

[5] Chitwood, Oliver Perry (1964) [Orig. 1939, Appleton-Century. John Tyler, Champion of the Old South. Russell & Russell] (inglizcha), 25-avgust 2022-yil. OCLC 424864.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]