Bill Clinton

Bill Klinton
	; Rasmiy portret (1993)
42-Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti
	Mansab davri; 20-yanvar 1993-yil – 20-yanvar 2001-yil
Vitse-prezident	Al Gor
Oʻtmishdoshi	Jorj G. U. Bush
Vorisi	Jorj U. Bush
40- va 42-Arkansas gubernatori
	Mansab davri; 11-yanvar 1983-yil – 12-dekabr 1992-yil
Oʻtmishdoshi	Frenk D. Uayt
Vorisi	Jim Gay Taker
	Mansab davri; 9-yanvar 1979-yil – 19-yanvar 1981-yil
Oʻtmishdoshi	Jo Persell
Vorisi	Frenk D. Uayt
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	William Jefferson Blythe III; 19-avgust 1946-yil (78 yosh); Xoup, Arkansas, AQSh
Fuqaroligi	AQSh
Siyosiy partiyasi	Demokratlar partiyasi
Boʻyi	Demokratlar
Turmush oʻrtogʻi	Xillari Rodxem (turm. 1975)
Bolalari	Chelsiya Klinton
Ota-onasi	Uilyam Jefferson Blayt, Jr.; Virjiniya Klinton Kelli;
Istiqomat joy(lar)i	Chappakva, Nyu-York, AQSh; Vashington, AQSh;
Taʼlim	Jorjtaun universiteti (bakalavr); Oksford universiteti (daraja yoʻq); Yel universiteti (JD)
Kasbi	Siyosatchi; huquqshunos; professor; muallif;
Imzosi

Uilyam „Bill“ Jefferson Klinton (inglizcha: William „Bill“ Jefferson Clinton; 1946-yil 19-avgustda tugʻilgan) amerikalik siyosatchi va prokuror boʻlib, 1993-yildan 2001-yilga qadar Amerika Qoʻshma Shtatlarining 42-prezidenti lavozimini bajargandir. Bungacha 1977-yildan 1979-yilga qadar Arkansas shtati bosh prokurori, 1979-yildan 1981-yilgacha va 1983-yildan 1992-yilgacha Arkansas shtati gubernatori vazifalarida faoliyat yuritgan. Demokratlar partiyasi aʼzosi boʻlgan Klinton siyosatida „Uchinchi yoʻl“ siyosiy falsafasi aks etgani ortidan „Yangi demokrat“ oʻlaroq tanildi. Uning rafiqasi Xillari Klinton boʻlib, u 2001-yildan 2009-yilga qadar Nyu-York shtatidan senator, 2009-yildan 2013-yilga qadar davlat kotibi va 2016-yilgi prezidentlik saylovida Demokratlar partiyasidan nomzod boʻlgan.

Klinton Arkansas shtatida tugʻilib oʻsgan. Maktabni tugatgach, Jorjtaun universitetiga oʻqishga kirgan. U Oksford universitetida Rhodes nomidagi stipendiya asosida oʻqidi, keyinchalik Yel universitetining huquqshunoslik fakultetini tamomladi. U Hillary Rodham bilan Yaleda uchrashgan; ular 1975-yilda turmush qurishgan. Yaleni tugatgach, Klinton Arkansasga qaytdi va shtat bosh prokuroriligi saylovlarida qatnashib, gʻalaba qozondi, keyinchalik ikki muddat (ketma-ket emas) Arkansas gubernatori lavozimini (1979-1981, 1983-1992) bajardi. Gubernator sifatida, u shtat taʼlim tizimiga eʼtibor qaratdi va Gubernatorlar milliy assotsiatsiyasi raisi lavozimida faoliyat olib bordi. Klinton 1992-yilgi prezidentlik saylovida qatnashdi va Respublikachilar partiyasidan Jorj G. U. Bush va mustaqil nomzod Ross Perot ustidan gʻalaba qozondi. Shunday qilib, 46 yoshida AQSh prezidenti lavozimini egallab, buning ortidan AQSh tarixida uchinchi eng yosh prezident boʻldi.

Klinton 1996-yilgi prezidentlik saylovlarida ham gʻalaba qozonib, ikkinchi muddatga qayta saylandi. Ikkinchi muddati davomida Klinton 22 yoshli Oq uy xodimasi Monika Levinski bilan jinsiy aloqa qilganligi ortidan 1996-yilda boshlangan Monika Levinski mojarosi uning nufuziga putur yetkazdi. Bu mojaro yil davomida avj oldi va shu yilning 19-dekabrida Vakillar palatasi unga qarshi impichment eʼlon qildi va Klinton AQSh tarixida Endryu Jonsondan keyin impichment eʼlon qilingan ikkinchi prezident boʻldi. Klinton sudga yolgʻon koʻrsatmalar berganlikda hamda prezidentlik vakolatlaridan foydalangan holda haqiqatni qaror toptirishga toʻsqinlik qilganlikda ayblandi. Keyingi yili Sentada impichment boʻyicha sud jarayoni boshlandi, ammo Senatda unga qarshi 67 ta ovoz toʻplanmadi va buning ortidan Klinton ikkala ayblov boʻyicha ham oqlandi.

Klinton prezidentlik lavozimini muddati tugab tark etganidan soʻng, turli ommaviy tadbirlarda chiqish qildi va insonparvarlik ishlari bilan shugʻullandi. Uning prezidentlik davri AQSh prezidentlari tarixiy reytingida yuqori oʻrinni egallagan. Klinton OITSga qarshi kurash va global iqlim oʻzgarishi bilan shugʻullanuvchi Klinton Jamgʻarmasiga asos soldi. 2009-yilda BMTning Gaiti boʻyicha maxsus vakili etib tayinlandi. 2010-yili sodir boʻlgan Gaiti zilzilasidan soʻng, Klinton va Jorj U. Bush birgalikda Klinton Bush Gaiti Fund xayriya fondiga asos solishdi. Klinton Demokratlar partiyasi siyosatida faolligicha qolib, turmush oʻrtogʻini 2008- va 2016-yilgi saylovlarda qoʻllab-quvvatladi.

Dastlabki hayoti va karyerasi

Klinton 1946-yil 19-avgustda Arkansas shtatining Hope shahrida Julia Chester shifoxonasida dunyoga kelgan.^[1] Tugʻilgan paytida ismi Uilyam Jefferson Blayt III boʻlgan. Otasi Uilyam Jefferson Blayt Jr. oʻgʻli tugʻilishidan uch oy avval avtomobil halokati tufayli vafot etgan. Onasi — Virjiniya Dell Kessidi (keyinchalik Virjiniya Kelli).^[2] Ular 1943-yil 4-sentyabrda turmush qurishgan.^[3] Virginia oʻgʻli Bill tugʻilganidan soʻng, hamshiralikka oʻqish uchun Billni ota-onasi Eldrij va Edit Kessidiga tashlab, Yangi Orleanga ketadi va Billni ota-onasi Eldrij va Edit Kessidiga tashlab ketadi. Billning bobosi va buvasi boʻlmish Kessidilar Hope shahrida oziq-ovqat doʻkoniga egalik qilishib, uni yurgizishgan.^[4] Ular AQSh janubida irqchilik ketayotgan bir davrda barcha irqdagilar uchun mahsulotlarini kredit asosida berishgan.^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] 1950-yili Billning onasi hamshiralik maktabidagi oʻqishdan qaytib kelgach, Rojer Klinton Sr.ga turmush quradi. Rojer Arkansas shtatining Xot-Springs shahrida akasi Erl T. Riks bilan birgalikda avtomobil sotadigan firmaga egalik qilgan.^[4] Shunday qilib, oila 1950-yili Xot-Springsga koʻchib oʻtgan.^[9]

Bill qisqa fursatda oʻgay otasini familiyasini oldi.^[4]^[10] Klinton oʻgay otasini muntazam ravishda onasini va oʻgay ukasi Rojer Klinton Jr.ni uradigan qimorboz va piyonista sifatida tasvirlaydi. Bill ularni himoya qilganda koʻp marota oʻgay otasi unga kuch ishlatishi bilan tahdid qilgan.^[11]

Xot-Springsda Klinton St. Johnʼs katolik boshlangʻich maktabi, Ramble boshlangʻich maktabi va Xot-Springs oʻrta maktabida oʻqigan va u yerda faol oʻquvchilar lideri, gʻayratli kitobxon va musiqachi boʻlgan.^[4] Oʻquvchilik yillarida saksofon ham chalgan.

Klintonning hayotidagi ikki hodisa uning jamoat arbobi boʻlish qaroriga muhim taʼsir oʻtkazgan boʻlib, ularning ikkalasi ham 1963-yilda sodir boʻlgan. Birinchisi, Boys Nation senatori sifatida prezident Jon F. Kennedi bilan uchrashish uchun Oq uyga tashrifi boʻlgan.^[11] Ikkinchisi, Martin Luter King Jr.ning „I Have a Dream“ („Menda orzu bor“) nomli nutqini televizor orqali tomosha qilgani boʻlgan, ushbu nutq uni shunchalik lol qoldirganki, keyinchalik uni yod oladi.^[12]

Saylov tarixi

Yil	Lavozim	Yurisdiksiya	Demokratlar		Respublikachilar		Boshqa
1974	Arkansas 3-okrug	Arkansas	Bill Klinton	48 %	Jon Pol Xammershmidt	52 %
1976	Arkansas bosh prokurori	Arkansas	Bill Klinton		Lavozim yoʻq
1978	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	63 %	Linn Lou	37 %
1980	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	48 %	Frenk Uayt	52 %
1982	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	55 %	Frenk Uayt	45 %
1984	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	63 %	Vudi Frimen	37 %
1986	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	64 %	Frenk Uayt	36 %
1990	Arkansas gubernatori	Arkansas	Bill Klinton	57 %	Sheffild Nelson	42 %
1992	AQSh prezidenti	AQSh	Bill Klinton	43 %	Jorj G. U. Bush	37 %	Ross Perot (I)	19 %
1996	AQSh prezidenti	AQSh	Bill Klinton	49 %	Bob Doul	41 %	Ross Perot (Reform)	8 %

Kitoblari

Putting People First: How We Can All Change America. New York: Three Rivers Press, 12-sentabr 1992-yil. ISBN 978-0-8129-2193-9.
Between Hope and History. New York: Times Books, 1996. ISBN 978-0-8129-2913-3.
My Life, 1-, New York: Vintage Books, 2004. ISBN 978-1-4000-3003-3.
Giving: How Each of Us Can Change the World, 1-, New York: Knopf, 2007. ISBN 978-0-307-26674-3.
Back to Work (book), 1-, New York: Knopf, 2011. ISBN 978-0-307-95975-1.
The President Is Missing, 1-, Knopf, 2018. ISBN 978-0-316-41269-8.
The President's Daughter, 1-, Knopf, 2021. ISBN 978-0-316-54071-1.

Manbalar

↑ „Directory of Irish Genealogy: American Presidents with Irish Ancestors“. Homepage.eircom.net (23-mart 2004-yil). Qaraldi: 30-avgust 2011-yil.
↑ „Biography of William J. Clinton“. whitehouse.gov. Qaraldi: 30-avgust 2011-yil.
↑ Andrews, Edmund L.. „Clinton Reported to Have A Brother He Never Met“. The New York Times (21-iyun 1993-yil).
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Clinton, Bill. My Life. Random House, 2004. ISBN 978-1-4000-3003-3.
↑ Chafe, William H.. Bill and Hillary: The Politics of the Personal. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2012 — 11-bet. ISBN 978-0-8090-9465-3.
↑ Bill Clinton: The Inside Story. New York: S.P.I. Books, 1992 — 5–6-bet. ISBN 978-1-5617-1177-2.
↑ Takiff, Michael. A Complicated Man: The Life of Bill Clinton as Told by Those who Know Him. New Haven, Conn.: Yale University Press, 2010 — 4-bet. ISBN 978-0-3001-2130-8.
↑ Flanagan, Sylvia P., muh. (8-sentabr 1997-yil). „First Black Food Stamp Chief has Ties to President Clinton“. Jet. Chicago: John N. Johnson. 10-bet.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
↑ Gormley, Ken. The Death of American Virtue: Clinton vs. Starr. New York: Crown Publishers, 2010 — 16–17-bet. ISBN 978-0-307-40944-7.
↑ „Oprah Talks to Bill Clinton“. O, The Oprah Magazine (2004-yil avgust). Qaraldi: 18-dekabr 2011-yil.
↑ ^11,0 ^11,1 Maraniss, David. First in His Class: A Biography of Bill Clinton. Touchstone, 1996. ISBN 978-0-684-81890-0.
↑ „It All Began in a Place Called Hope (Archived whitehouse.gov Article)“. Oq uy. 19-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-avgust 2011-yil. (Wayback Machine saytida 2011-07-19 sanasida arxivlangan)

Oʻqish uchun

Peter Baker The Breach: Inside the Impeachment and Trial of William Jefferson Clinton (2000) ISBN 978-0-684-86813-4
James Bovard Feeling Your Pain: The Explosion and Abuse of Government Power in the Clinton-Gore Years (2000) ISBN 978-0-312-23082-1
Joe Conason va Gene Lyons The Hunting of the President: The Ten-Year Campaign to Destroy Bill and Hillary Clinton (2003) ISBN 978-0-312-27319-4
Elizabeth Drew On the Edge: The Clinton Presidency (1994) ISBN 978-0-671-87147-5
David Gergen Eyewitness to Power: The Essence of Leadership. (2000) ISBN 978-0-684-82663-9
Nigel Hamilton Bill Clinton: An American Journey (2003) ISBN 978-0-375-50610-9
Christopher Hitchens No One Left to Lie to: The Triangulations of William Jefferson Clinton (1999) ISBN 978-1-85984-736-7
Michael Isikoff Uncovering Clinton: A Reporter’s Story (1999) ISBN 978-0-609-60393-2
Mark Katz (speechwriter)|Mark Katz Clinton and Me: A Real-Life Political Comedy (2004) ISBN 978-0-7868-6949-7
David Maraniss The Clinton Enigma: A Four and a Half Minute Speech Reveals This Presidentʼs Entire Life (1998) ISBN 978-0-684-86296-5
Dick Morris with Eileen McGann Because He Could (2004) ISBN 978-0-06-078415-7
Richard A. Posner An Affair of State: The Investigation, Impeachment, and Trial of President Clinton (1999) ISBN 978-0-674-00080-3
Mark J. Rozell The Clinton Scandal and the Future of American Government (2000) ISBN 978-0-87840-777-4
Timperlake, Edward va William C. Triplett II Year of the Rat: How Bill Clinton Compromised U.S. Security for Chinese Cash. Washington, D.C.: Regnery Publishing, 1998. ISBN 978-0-89526-333-9
Michael Waldman POTUS Speaks: Finding the Words That Defined the Clinton Presidency (2000) ISBN 978-0-7432-0020-2
Ivory Tower Publishing Company. Achievements of the Clinton Administration: the Complete Legislative and Executive. (1995) ISBN 978-0-88032-748-0

Havolalar

Bill Clinton kutubxonasi va muzeyi ^(ingl.)
Clinton Jamgʻarmasi ^(ingl.)
Oq uy biorafiyasi ^(ingl.)
Arxivlangan Oq uy sayti ^(ingl.)
Bill Clinton Curlie katalogida ^(ingl.)

[1] „Directory of Irish Genealogy: American Presidents with Irish Ancestors“. Homepage.eircom.net (23-mart 2004-yil). Qaraldi: 30-avgust 2011-yil.

[whitehouse.gov_bio-2] „Biography of William J. Clinton“. whitehouse.gov. Qaraldi: 30-avgust 2011-yil.

[3] Andrews, Edmund L.. „Clinton Reported to Have A Brother He Never Met“. The New York Times (21-iyun 1993-yil).

[My_Life-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Clinton, Bill. My Life. Random House, 2004. ISBN 978-1-4000-3003-3.

[5] Chafe, William H.. Bill and Hillary: The Politics of the Personal. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2012 — 11-bet. ISBN 978-0-8090-9465-3.

[6] Bill Clinton: The Inside Story. New York: S.P.I. Books, 1992 — 5–6-bet. ISBN 978-1-5617-1177-2.

[7] Takiff, Michael. A Complicated Man: The Life of Bill Clinton as Told by Those who Know Him. New Haven, Conn.: Yale University Press, 2010 — 4-bet. ISBN 978-0-3001-2130-8.

[8] Flanagan, Sylvia P., muh. (8-sentabr 1997-yil). „First Black Food Stamp Chief has Ties to President Clinton“. Jet. Chicago: John N. Johnson. 10-bet.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

[9] Gormley, Ken. The Death of American Virtue: Clinton vs. Starr. New York: Crown Publishers, 2010 — 16–17-bet. ISBN 978-0-307-40944-7.

[Oprah_Talks_to_Bill_Clinton-10] „Oprah Talks to Bill Clinton“. O, The Oprah Magazine (2004-yil avgust). Qaraldi: 18-dekabr 2011-yil.

[First_in_His_Class-11] 11,0 ^11,1 Maraniss, David. First in His Class: A Biography of Bill Clinton. Touchstone, 1996. ISBN 978-0-684-81890-0.

[12] „It All Began in a Place Called Hope (Archived whitehouse.gov Article)“. Oq uy. 19-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-avgust 2011-yil. (Wayback Machine saytida 2011-07-19 sanasida arxivlangan)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]