Kontent qismiga oʻtish

Wall Street

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Nyu-York fond birjasi binosining Broad Street kirish qismi (oʻngda)ning Wall Streetdan koʻrinishi.
Koʻcha belgisi

Wall street — Nyu-York shahrida joylashgan Quyi Manxettenning moliyaviy okrugidagi sakkiz blokli koʻcha. U gʻarbdagi Brodveydan Janubiy koʻchagacha va sharqda Sharqiy daryo tomongacha boradi. „Wall street“ atamasi butun Qoʻshma Shtatlar moliyaviy bozorlari, Amerika moliyaviy xizmatlar sanoati, Nyu-Yorkda joylashgan moliyaviy manfaatlar yoki Moliyaviy tumanning oʻzi uchun metonimga aylangan. Wall streetni oʻz ichida joylashtirgan Nyu-York dunyoning asosiy moliyaviy markazi sifatida tasvirlangan[1].

Wall street XVII asrda Nyu Amsterdamning tarkibida boʻlganida Golland tilida „de Waalstraat“ nomi bilan tanilgan, ammo bu nomning kelib chiqishi turlicha. Koʻchada haqiqiy devor 1685-yildan 1699-yilgacha mavjud boʻlgan. XVII asrda Wall street qul savdosi bozori va qimmatli qogʻozlar savdosi maydoni boʻlgan, XVIII asr boshida (1703) Nyu-Yorkning birinchi shahar hokimiyati Federal Xoll shu koʻchada joylashgan. XIX asrning boshlarida bu hududni turar-joylar ham, korxonalar ham egallagan, ammo biznes tobora rivojlanib borgan va Nyu-Yorkning moliyaviy sanoati Wall streetda markazlashgan. XX asrda Wall streetda bir nechta osmonoʻpar binolar qurilgan, jumladan, bir vaqtlar dunyodagi eng baland bino boʻlgan 40 Wall street shu koʻchada qad rostlagan.

Wall street hududida umumiy bozor kapitallashuvi boʻyicha dunyodagi eng yirik fond birjasi boʻlgan Nyu-York fond birjasi, shuningdek, Nyu-York Federal zaxira banki hamda koʻplab tijorat banklari va sugʻurta kompaniyalari joylashgan. Manxetten markazidagi Wall street yaqinida bir qancha boshqa tovar birjalari, jumladan Nyu-York tovar birjasi va boshqa tovar fyuchers birjalari, shuningdek, Amerika fond birjasi mavjud. Birjalarda qilgan bizneslarini qoʻllab-quvvatlash uchun koʻplab brokerlik firmalarining yaqin atrofda ofislari boʻlgan. Biroq, Wall Street faoliyatining bevosita iqtisodiy taʼsiri butun dunyo boʻylab tarqaladi.

Wall street Sharqiy daryodan Brodveygacha choʻzilgan va osmonoʻpar binolar bilan oʻralgan tor burilishli koʻcha, shuningdek, Nyu-York fond birjasi binosi va Federal Xoll milliy yodgorligi va uning gʻarbiy burchagida One Wall Street binosi joylashgan. Koʻcha yaqinida bir nechta metro liniyalari va parom terminallari, shuningdek, Jahon savdo markazi (1973-2001) va Yangi Jahon savdo markazi bor.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlabki yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asl shahar xaritasi oʻng tarafdagi devorni koʻrsatuvchi 1660-yildagi Castello rejasi deb nomlangan

Gollandiyalik „de Waalstraat“[2] (soʻzma-soʻz: Vallon koʻchasi) qanday qilib oʻz nomini olgani haqida turli xil hisoblar mavjud. Ikki qarama-qarshi tushuntirishni koʻrib chiqish mumkin.

Bir fikrga koʻra,Wall street Vallonlar nomi bilan atalgan, bir gollandiyalikning nomi Waal boʻlgan[3]. 1624-yilda Nieu Nederlandt kemasiga chiqqan birinchi koʻchmanchilar orasida 30 ta Vallon oilasi bor edi. Ulardan biri 1626-yilda gollandiyalik West Indiya kompaniyasi uchun Manxetten orolini sotib olish orqali mashhur boʻlgan koloniya gubernatori Piter Minuit vallon boʻlgan[4].

Yana bir izoh shundaki, koʻcha nomi tubjoy amerikaliklar, qaroqchilar va inglizlarning bosqinlaridan himoya qilish uchun qurilgan Yangi Amsterdam aholi punktining shimoliy chegarasidagi devor yoki devordan (aslida yogʻoch palisada) olingan. Devor tuproqdan qurilgan va 15 fut (4.6 m) balandlik va 2,340 fut (710 m) uzunlikka ega boʻlgan[5].

Gollandcha „wal“ soʻzini „qoʻriqxona“ deb tarjima qilish mumkin boʻlsa-da, u Nyu Amsterdamning baʼzi ingliz xaritalarida faqat „De Val Straat“ sifatida paydo boʻlgan, boshqa ingliz xaritalarida esa bu nom „De Waal Straat“ sifatida koʻrsatilgan[2].

Taxminning bir versiyasiga koʻra:

Manxetten orolidagi qizil tanli odamlar materikga o'tishdi, u yerda gollandlar bilan shartnoma tuzildi va shuning uchun bu joy "Tinchlik trubasi" deb nomlandi, ularning tilida Xoboken deyilgan. Ammo oradan ko‘p o‘tmay Gollandiya gubernatori Kieft bir kechada odamlarini u yerga jo‘natib, butun aholini qirg‘in qildi. Ulardan bir nechtasi qochib qutuldi. Ular sodir bo'lgan voqeani tarqatdilar va bu qolgan barcha qabilalarni barcha oq ko'chmanchilarga qarshi qo'zg'atdi. Ko'p o'tmay, Nieuw Amsterdam o'zining endi g'azablangan qizil tanli qo'shnilariga qarshi himoya qilish uchun qo'shaloq palisad qurdi va bu bir muncha vaqt Nieuw Amsterdam shahrining shimoliy chegarasi bo'lib qoldi. Sobiq devorlar orasidagi bo'shliq endi Wall Street deb ataladi va uning ko'rinishi hali ham odamlarga qarshi qo'rg'ondir..[6]

Wall street metro bekatidagi kafelda Nyu-Amsterdam devorining tasviri, 4 -ga xizmat qiladi.

1640-yillarda asosiy piket va taxta toʻsiqlar koloniyadagi uchastka turar-joylarini bildirgan[7]. Keyinchalik, Gollandiyaning West Indiya kompaniyasi nomidan Piter Stuyvesant ham afrikaliklarni, ham oq tanli qullarni qoʻllagan holda, shahar hukumati bilan yanada jiddiy istehkomni, mustahkamlangan 12 fut (4 m) devor qurilishda hamkorlik qildi[8][9]. 1685-yilda tadqiqotchilar Wall streetni belgilangan chiziq boʻylab yotqizdilar. Devor oʻsha paytda qirgʻoq chizigʻi boʻlgan Pearl koʻchasidan boshlanib, Brodveydagi indeys yoʻlini kesib oʻtgan va boshqa qirgʻoq chizigʻida (bugungi Trinity Place) tugagan. Oʻsha yerdan janubga burilib, qirgʻoq boʻylab eski qal’a hududida tugaydi. Ushbu hududda dastlab mahalliy savdogarlar aksiya va obligatsiyalarni sotib olish va sotish uchun turli joylarda toʻplanishdi va vaqt oʻtishi bilan oʻzlarini ikki sinfga — auksionchilar va dilerlarga boʻlishdi[10]. Wall street, shuningdek, egalari oʻz qullarini kun yoki haftada yollashlari mumkin boʻlgan bozor edi[11]. 1699-yilda qal’a buzib tashlandi[3][5] va 1700-yilda Wall va Nassauda yangi shahar hokimiyati qurildi.

Nyu-Yorkdagi qul bozori taxminan 1730-yil

Qullik 1626-yilda Manxetten qonunlariga kiritilgan, ammo 1711-yil 13-dekabrgacha Nyu-York shahar umumiy kengashi Wall streetni afrikaliklar va hindu qullarni sotish va ijaraga berish uchun shaharning birinchi rasmiy qul bozoriga aylantirdi[12][13]. Qul bozori 1711-yildan 1762-yilgacha Uol va Pearl koʻchalari burchagida ishlagan. Bu tomi va yon tomonlari ochiq boʻlgan yogʻoch konstruksiya koʻrinishida boʻlgan, ammo devorlar keyingi yillar davomida qoʻshilgan boʻlishi mumkin. U yer taxminan 50 kishini sigʻdira olardi. Shahar u yerda sotib olingan va sotilgan har bir kishidan soliq toʻlash orqali qullarni sotishdan bevosita foyda koʻrgan[14].

XVIII asrning oxirlarida Wall street etagida daraxtzor boʻlgan, daraxtlar ostida savdogarlar va chayqovchilar qimmatli qogʻozlar bilan savdo qilish uchun toʻplanishardi. Foyda ikki tomonda ham yaxshi boʻlgan[15][5]. 1792-yilda savdogarlar Nyu-York fond birjasining asosi boʻlgan Buttonwood kelishuvi bilan aloqalarini rasmiylashtirdilar[16]. Shartnoma gʻoyasi bozorni komissiya tuzilmasi bilan „tuzilmaviy“ va „manipulyativ auksionlarsiz“ qilish edi[17]. Shartnomani imzolagan shaxslar bir-biridan standart komissiya stavkasini olishga kelishib oldilar; imzolamagan shaxslar hali ham ishtirok etishlari mumkin edi, lekin muomala qilish uchun yuqori komissiya tomonidan to‘lov undiriladi.

1855-yildagi gravyurada Wall streetning taxminiy koʻrinishi, shu jumladan asl Federal zal, ehtimol u Jorj Vashingtonning inauguratsiyasi paytida, 1789-yilga qurilgan.

1789-yil 30-aprelda Jorj Vashington Federal zalning balkonida qasamyod qilgan paytda Wall street AQShning birinchi prezidentlik inauguratsiyasiga sahna boʻlgan. Bu, shuningdek, Huquqlar to‘g‘risida Bill qabul qilingan joy edi. Birinchi Gʻaznachilik kotibi va „Amerika Qoʻshma Shtatlarining dastlabki moliyaviy tizimining meʼmori“ boʻlgan Aleksandr Hamilton, shuningdek, qayiqlari bilan mashhur Robert Fulton ham Trinity cherkovi qabristoniga dafn etilgan[18].

XIX asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Broad Street burchagidan Wall streetning koʻrinishi, 1867-yil. Chap tomonda gʻaznachilikning quyi binosi, hozir Federal zal milliy yodgorligi joylashgan.

Dastlabki bir necha oʻn yilliklarda turar-joylar ham, korxonalar ham bu hududni egallab oldi, lekin tobora koʻproq biznes yuritish ustunlik qildi. Berrouz ismli tarixchining soʻzlariga koʻra, „odamlarning uylarini biznes va savdo shovqini oʻrab olgani va uy egalari hech narsa qila olmasligidan shikoyat qilishgan“. XIX asrning boshlarida Eri kanalining ochilishi Nyu-York shahri uchun biznesdagi ulkan bumni anglatardi, chunki u Buyuk koʻllardagi portlarga ichki suv yoʻllari orqali toʻgʻridan-toʻgʻri kirish imkoniga ega boʻlgan yagona yirik sharqiy dengiz porti edi. Wall street „Amerikaning pul kapitali“ga aylandi.

Tarixchi Charlz R. Geisstning taʼkidlashicha, Wall streetdagi biznes manfaatlari va oʻsha paytgacha Qoʻshma Shtatlar poytaxti Vashingtondagi rasmiylar oʻrtasida doimiy ravishda „tortishuv“ mavjud edi.

Wall street tax. 1870-87-yillar

1840 va 1850-yillarda aholining koʻpchiligi orolning pastki qismida biznes xizmatlaridan foydalanish koʻpayganligi sababli Midtown Manxettenga koʻchib oʻtdi. Fuqarolar urushi shimoldagi iqtisodiyotning gullab-yashnashiga olib keldi va Nyu York kabi „mamlakatning bank markazi sifatida oʻz-oʻzidan paydo boʻlgan“ shaharlarni „Eski dunyo kapitali va yangi dunyo ambitsiyalari“ bilan bogʻlab, yanada farovonlikka olib keldi. J.P. Morgan yirik trestlarga asos soldi. John D. Rokfellerning Standard Oil kompaniyasi Nyu-York shahriga koʻchib oʻtdi. Tarixchi Tomas Kessnerning fikricha, 1860-1920-yillarda iqtisodiyot „qishloq xo‘jaligidan sanoatga, moliyaga“ o‘zgardi va Nyu York bu o‘zgarishlarga qaramay o‘zining yetakchilik mavqeini saqlab qoldi. Nyu York dunyoning moliyaviy poytaxti sifatida Londondan keyin ikkinchi oʻrinni egalladi.

1884-yilda Charlz Dow asosan temir yoʻllar sohasida aksiyalardan kuzatib, 11 ta aksiyadan oʻrtacha narxlarini koʻrib chiqdi[19]. Downing dastlabki hisob-kitoblariga kiritilgan kompaniyalardan baʼzilari American Tobacco Company, General Electric, Laclede Gas Company, National Lead Company, Tennessee Coal & Iron va United States Leather Company edi[20]. Narxlar doimiy ravishda koʻtarilganda, u buni buqa bozorining holati deb hisoblagan. Agar oʻrtacha koʻrsatkichlar tushib qolsa, bu ayiq bozori deyilgan. U narxlarni qoʻshib, Dow Jones sanoat indeksining oʻrtcha qiymatini olish uchun aksiyalar soniga boʻlgan va shu tariqa butun fond bozorida oʻz mavqeyini egalladi. 1889-yilda birja hisobotining asl nusxasi yaʼni Mijozlarning tushdan keyin maktubi The Wall Street Journaliga asos solinishiga olib keldi. Keyinchalik Nyu York shahrida nashr etilgan nufuzli xalqaro kundalik biznes gazetasiga aylangan[21]. 1896-yil 7-oktabrdan soʻng u Downing kengaytirilgan aksiyalari roʻyxatini nashr eta boshladi[19][20].

XX asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX asr boshlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Wall streetdagi portlash, 1920-yil. Federal zal milliy yodgorligi oʻng tomonda.

Biznes sohasini yorituvchi Jon Bruks oʻzining „Bir marta Golkonda“ kitobida XX asrning boshlanishini Wall Streetning gullagan davri deb hisoblagan. „The Corner“ nomi bilan tanilgan J.P. Morgan & Company shtab-kvartirasi joylashgan Wall street 23 manzili „moliyaviy Amerika va hatto moliyaviy dunyoning geografik va metaforaviy ham aniq markazi“ boʻlgan..

Wall streetning hukumat organlari bilan munosabatlari doim ham ijobiy boʻlmagan. Masalan, 1913-yilda rasmiylar 4 dollarlik aksiyalarni transfer soligʻini taklif qilganda, birja kotiblari norozilik bildirishgan[22]. Boshqa paytlarda, shahar va shtat rasmiylari moliyaviy firmalarni shaharda biznesni davom ettirishga undash uchun soliq imtiyozlari orqali choralar koʻrgan.

1905-yilda Wall street 60 manzilida pochta bo‘limi qurilgan. Birinchi jahon urushi yillarida, vaqti-vaqti bilan Milliy gvardiya uchun mablagʻ yigʻish harakatlari boʻlib oʻtdi.

1920-yil 16-sentabrda Moliyaviy tumanning eng gavjum burchagi boʻlgan Wall and Broad Street burchagiga yaqin joyda va Morgan Bank ofislari yonida kuchli portlssh sodir boʻldi. 38 kishi halok bo‘ldi, 143 kishi og‘ir yaralandi[23]. Jinoyatchilarni topishning imkoni boʻlmagan. Biroq, portlash oʻsha paytda davom etayotgan Qizil Qoʻrquv (jamiyat yoki davlat tomonidan kommunizm, anarxizm yoki boshqa soʻl mafkuralarning potentsial yuksalishidan keng tarqalgan qoʻrquvni targʻib qilish. Bu koʻpincha siyosiy tashviqot sifatida tavsiflanadi) ni kuchaytirishga yordam berdi. The New York Times xabari:

Uoll-strit va Brodveyning pastki qismida sukunat kecha tunda butunlay o'zgardi, chunki yuzlab odamlar osmono'par binolarga yetkazilgan zararni ta'mirlash uchun yorug'lik chiroqlari ostida ishladilar. ... Tabiiyki, eng ko'p zararni portlash nuqtasiga yaqin joylashgan tahlil idorasi ko'rdi. Deraza og'irliklari uchun ishlatiladigan materialdan bo'lgan quyma temir shlyuzlarning old qismi ellik joyidan teshilgan. Har bir shlyuz toshga bir-ikki dyuym kirib, qismlarda diametri uch dyuymdan bir futgacha bo'lgan o'yiqlikni vujudga keltirdi. Har bir oynani himoya qiladigan bezak temir panjarasi singan yoki sindirilgan. ... tahlil idorasi qattiq zarar ko'rdi. ... Go'yo qandaydir ulkan bir kuch binoni ag'darib tashlagan va keyin uni yana joyiga qaytarib tik qo'ygandek bo'ldi, ramkani shikastlamay qoldirib, ichkaridagi hamma narsani aralashtirib yuborganga o'xshardi.

— 1920[24]

Hudud koʻplab tahdidlarga duch kelgan. 1921-yilda bitta bomba tahdidi detektivlarning „Wall streetdagi bomba portlashining takrorlanishining oldini olish“ uchun hududni yopishiga olib keldi.

Reglament

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1929-yildagi halokatdan keyin Wall va Broad koʻchalardagi olomon. Oʻng tomonda Nyu-York fond birjasi binosi. Aksariyat odamlar „Morgan uyi“ (Wall street 23) va Federal Xoll milliy yodgorligi (Wall street 26) oʻrtasida chap tomonda joylashgan Wall Streetda toʻplanishgan.

1929-yil sentabr fond bozori oʻzining eng yuqori choʻqqisi chiqdi[25]. 1929-yilning 3-oktabrida bozorda pasayish boshlandi va u 14-oktabrgacha davom etdi[25]. 1929-yil oktyabr oyida Yale universitetining taniqli iqtisodchisi Irving Fisher xavotirga tushgan investorlarni Wall streetdagi „pullari xavfsiz“ ekanligiga ishontirdi. Bir necha kundan so‘ng, 24-oktabrda[25] aksiyalar qiymati keskin tushib ketdi. 1929-yildagi fond bozorining qulashi Buyuk Depressiyaga olib keldi, unda ishchilarning toʻrtdan bir qismi ishsiz qoldi. Oshxonalari, firmalarning ommaviy musodara qilinishi va narxlarning tushishiga olib keldi[26]. Bu davrda Moliyaviy okrugning rivojlanishi toʻxtab qoldi.


Yangi kelishuv yillarida, shuningdek, 1940-yillarda Wall street va moliyaga kamroq eʼtibor qaratildi. Hukumat faqat kreditga asoslangan qimmatli qogʻozlarni sotib olish amaliyotini cheklab qoʻydi, ammo bu siyosat asta yumshay boshladi. 1946-yildan 1947-yilgacha aksiyalarni „marjada“ sotib olish mumkin emas edi, yaʼni investor hech qanday qarz olmasdan aksiya qiymatining 100 foizini toʻlashi kerak edi[27]. Biroq, bu marja talabi 1960-yilgacha toʻrt marta qisqartirildi, Federal rezerv marja talablarini 90 % dan 70 % gacha kamaytirdi[27]. Ushbu oʻzgarishlar investorlarga aksiyalarni kreditga sotib olishni biroz osonlashtirgan[27]. Rivojlanayotgan milliy iqtisodiyot va farovonlik 1960-yillarda tiklanishga olib keldi, 1970-yillarning boshlarida Vetnam urushidan keyin baʼzi pasayishlar kuzatildi. Savdo hajmi oshdi. 1967-yilda Time Magazine maʼlumotlariga koʻra, aksiya hajmi kuniga 7,5 million ni tashkil etgan, bu esa „tranzaksiyalarni tozalash va mijozlar hisoblarini yangilash“ uchun ortiqcha qogʻoz yetishmovchiligini ni keltirib chiqardi[28].

1973-yilda moliyaviy hamjamiyat 245 million dollar miqdorida zarar koʻrdi, bu hukumatning vaqtinchalik yordamiga turtki boʻldi[29]. Islohotlar oʻtkazildi, qimmatli qogʻozlar va birja komissiyasi doimiy komissiyalarni bekor qildi, bu esa „brokerlarni investorlarning biznesi uchun bir-biri bilan erkin raqobatlashishga“ majbur qildi[29]. 1975-yilda SEC NYSE „394-qoidasi“ ni bekor qildi, bu esa „aksiyadorlik bitimlarining koʻpchiligi Katta Kengash doirasida amalga oshirilishini“ talab qildi[30]. 1976-yilda banklarga aksiyalarni sotib olish va sotishga ruxsat berildi, bu birja brokerlari uchun koʻproq raqobatni taʼminladi[30]. Islohotlar umumiy narxlarni pasaytirdi, bu esa koʻproq odamlarning fond bozorida ishtirok etishini osonlashtirdi[30]. Har bir aksiya sotuvi uchun broker komissiyalari kamaydi, lekin hajmi oshdi[29].

Reygan yillari telekommunikatsiya va aviatsiya kabi sohalarni tartibga solish boʻyicha milliy saʼy-harakatlar bilan kapitalizm va biznes uchun yangi yoʻnalishlar belgilandi. Iqtisodiyot 1980-yillarning boshlarida tanazzulga yuz tutgan davrdan keyin yuqori oʻsishni boshladi. The New York Times gazetasida chop etilgan hisobotda aytilishicha, bu yillardagi pulning qadrsizlanishi va oʻsishi giyohvand moddalar isteʼmolini keltirib chiqardi, kokainni keng qabul qilish bilan birga, haqiqiy foydalanuvchilarning umumiy foizi juda kichik edi. Bir muxbir shunday deb yozdi:

Uoll-stritdagi giyohvand moddalar sotuvchisi muvaffaqiyatli yosh rahbar ayollarga o'xshardi. Chiroyli kiyingan va ko'zoynak taqqan. U o'zining 1983-yilda ishlab chiqarilgan Chevrolet Camaro mashinasida quyi Brodveydagi Marine Midland Bank filiali qarshisidagi to'xtash taqiqlangan hududda to'xtardi. Yo‘lovchi o‘rindig‘idagi mijoz muvaffaqiyatli yosh tadbirkorga o‘xshardi. Ammo sotuvchi unga kokaini bo'lgan yopilgan plastik konvertni uzatadi. U naqd pul olayotganida, savdoni yaqin atrofdagi binoda federal narkotik agentlari kuzatib turishgan. Mijozning o'zi - maxfiy agent bo'lib, Uoll-stritdagi giyohvandlik subkulturasining usullari, hiyla-nayranglari va konvensiyalarini o'rganayotgan edi.

— Peter Kerr in The New York Times, 1987.[31]
1 Wall street. Wall street va Brodvey.

1987-yilda qimmatli qogʻozlar bozori pasayib ketdi[15] va nisbatan qisqa muddatli tanazzuldan soʻng, uning atrofidagi hududlar hisob-kitobga koʻra 100 000 ish joyini yoʻqotdi[32]. Telekommunikatsiya xarajatlari pasayib borayotganligi sababli, banklar va brokerlik firmalari Moliyaviy hududdan uzoqroqda arzonroq joylarga koʻchib oʻtishga majbur boʻlishdi[32]. Koʻchmoqchi boʻlgan firmalardan biri NYSE edi. 1998-yilda NYSE va shahar hukumati 900 million dollarlik shartnoma tuzdilar, bu esa NYSEni daryo boʻylab Jersi-Siti shahriga koʻchirishdan saqlab qoldi. Bitim „shahar tarixidagi korporatsiyaning shaharni tark etishiga yoʻl qoʻymaslik uchun eng yirik bitim“ deb taʼriflangan[33].

XXI asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2001-yilda Big Board, baʼzilar NYSE deb ataganidek, dunyodagi „eng yirik va eng nufuzli fond bozori“ sifatida taʼriflangan[34]. 2001-yil 11-sentabrda Jahon Savdo Markazi vayron qilinganida, hujumlar kommunikatsiya tarmog‘ini „majruh“ qilib qo‘ydi va Moliyaviy okrugdagi ko‘plab binolarni vayron qildi. Wall streetdagi binolarning o‘zi ozroq zarar ko‘rgan[34]. Hisob-kitoblarga koʻra, Wall streetdagi „eng yaxshi ofis maydoni“ ning 45 foizi yoʻqolgan[15]. NYSE hujumdan deyarli bir hafta o‘tib, 17-sentabr kuni qayta ochilishga qaror qildi[35]. Shu vaqt ichida Rokfeller guruhi biznes markazi 48 Wall Streetda qoʻshimcha ofislarini ochdi. Shunga qaramay, 11-sentabrdan keyin moliyaviy xizmatlar sohasi tanazzulga yuz tutdi, davlat nazorat idorasining hisob-kitoblariga koʻra, yil oxiridagi bonuslar 6,5 milliard dollarga kamaygan[36].

Hududda avtomobil portlashidan himoyalanish uchun rasmiylar beton toʻsiqlar qurdilar va vaqt oʻtishi bilan ularni yanada estetik jihatdan jozibali qilish yoʻllarini topdilar va har bir ustunga 5000-8000 dollar sarfladilar. Wall streetning bir qismi, shuningdek, mahalladagi bir qancha boshqa koʻchalar maxsus moʻljallangan ustunlar bilan toʻsib qoʻyilgan:

... Rojers Marvel ustunlarning yangi turini yaratdi, uning keng va qiya yuzalari odamlarga o'tirish uchun joy taklif qiladiganga o'xshardi. Nogo deb ataladigan bollard Frenk Gerining g'ayrioddiy madaniyat saroylaridan biriga o'xshaydi. Uning bronza yuzalari aslida Uoll-stritdagi savdo uylarining katta eshiklarini aks ettiradi. Piyodalar tarixiy Trinity cherkovi atrofidan Uoll-stritga yo'l olganlarida, ularning orasidan osongina o'tib ketishadi. Biroq, mashinalar o'tib keta olmasdi.

— Blair Kamin in the Chicago Tribune, 2006[37]

Guardian muxbiri Endryu Klark 2006-yildan 2010-yilgacha boʻlgan yillarni „gʻalayonli“ yil deb taʼriflagan, bu davrda Amerikaning yuragi „qorongʻu botqoqqa botgan“ ishsizlik darajasi 9,6 % atrofida edi, uylarning oʻrtacha narxi 2006-yildagi 230 000 dollardan 183 000 dollarga tushib qoldi. Davlat qarzi 13,4 trillion dollarga oshgan, ammo muvaffaqiyatsizliklarga qaramay, Amerika iqtisodiyoti yana „qayta tiklandi“. Bu ogʻir yillarda nima boʻldi? Klark shunday xotirlaydi:

Barcha mas'uliyatni moliyachilarga yuklash uchun vaziyat juda nozik. Aksariyat Uoll-strit banklari AQSHning xavfli ipoteka kreditlarini aylanib o'tmagan; ular Countrywide Financial va New Century Financial kabi firmalardan kreditlar sotib olib, foydalanishdi. Banklar ahmoqlik va beparvolik bilan bu kreditlarga yetarlicha baho bermadilar. Standard & Poor's va Moody's kabi noto'g'ri kredit reyting agentliklariga tayandilar, katta ipoteka bilan ta'minlangan qimmatli qog'ozlarni ko'r-ko'rona tasdiqladilar ... .

— The Guardian reporter Andrew Clark, 2010.[38]
Trinity cherkovi Wall streetda gʻarbga qaraydi.

2008-yilning birinchi oylari Federal rezerv raisi Ben Bernankening „taʼtil va dam olish kunlarida ishlashiga“ sabab boʻlgan va „favqulodda harakatlar seriyasini“ amalga oshirgan juda mashaqqatli davr bosib oʻtildi[39]. U AQSH banklarini mustahkamladi va Wall street firmalariga Fed’s Discount Window deb nomlangan avtomobil orqali toʻgʻridan-toʻgʻri qarz olish imkonini berdi[39][40]. Oʻsha paytda bu saʼy-harakatlar juda ziddiyatli edi, ammo 2010-yil nuqtai nazaridan, federal harakatlar toʻgʻri qaror boʻlgan koʻrinadi. Maykl Stolerning The New York Sun gazetasidagi hisobotida bu hududning „finiksga oʻxshash tirilishi“ tasvirlangan, „mamlakatning uchinchi yirik biznes tumani“da turar-joy, savdo, chakana savdo va mehmonxonalar gullab-yashnamoqda deyilgan. Shu bilan birga, investitsion hamjamiyat taklif etilayotgan huquqiy islohotlar, jumladan, kredit karta stavkalari va kreditlash talablari kabi masalalarni koʻrib chiqadigan Wall street islohoti va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish toʻgʻrisidagi qonundan xavotirda edi. NYSE oʻzini elektron birjaga aylantirish uchun ikkita savdo maydonchasini yopdi. 2011-yil sentabr oyidan boshlab moliyaviy tizimdan norozi bo‘lgan namoyishchilar Wall street atrofidagi bog‘lar va maydonlarda Wall Streetni egallang shiori bilan norozilik bildirishdi.

2012-yil 29-oktabrda Nyu-York va Nyu-Jersi shaharlari „Sendi“ to‘foni sabab suv ostida qolgach, Wall street zarar koʻrdi. Sendining 14 fut balandlikdagi boʻroni, mahalliy rekord qayd etib, yaqin atrofdagi katta koʻchalarni suv bosishiga sabab boʻldi[41]. NYSE ob-havo bilan bogʻliq sabablarga koʻra yopildi, bu 1985-yil sentabr oyida Gloriya toʻfoni va 1888-yilgi Blizzarddan keyin birinchi ikki kunlik ob-havo bilan bogʻliq sabablardan keyin birinchi marta yopilish edi.

Arxitektura

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Federal zal milliy yodgorligi
Nyu-York fond birjasi binosining tasvirlari

Wall street arxitekturasi odatda Oltinlangan asrga asoslangan[42]. Qadimgi osmonoʻpar binolar koʻpincha oʻnlab yillar davomida korporativ arxitekturada keng tarqalmagan murakkab jabhalar bilan qurilgan. Wall streetda koʻplab diqqatga sazovor joylar mavjud boʻlib, ularning baʼzilari banklarning bosh qarorgohi sifatida qurilgan. Bularga quyidagilar kiradi:

  • Federal Hall Milliy yodgorligi (Wall street, 26), 1833-1842-yillarda qurilgan. Ilgari Amerika Qoʻshma Shtatlari Bojxona uyi, keyin esa Gʻaznachilik boshqarmasi joylashgan bino. Endi milliy yodgorlik hisoblanadi[43].
  • 1836-1841-yillarda toʻrt qavatli savdogarlar birjasi sifatida qurilgan 55-Wall street XIX asr oxirida Qoʻshma Shtatlar Bojxona uyiga aylantirildi. 1907-1910-yillardagi kengayish uni sakkiz qavatli Milliy shahar banki binosiga aylantirdi[44].
  • 14 Wall Street, 32 qavatli osmonoʻpar bino, 7 qavatli pogʻonali piramida, 1910-1912-yillarda qurilgan, 1931-1933-yillarda kengaytirilgan. Bu dastlab Bankers Trust kompaniyasi binosi edi[45].
  • 23 Wall Street, 1914-yilda qurilgan toʻrt qavatli bosh qarorgohi „Morgan uyi“ sifatida tanilgan va oʻnlab yillar davomida J.P. Morgan & Co. bankining shtab-kvartirasi boʻlib xizmat qilgan. Baʼzi hisoblar boʻyicha Amerika moliyasida muhim manzil hisoblangan. 1920-yildagi Wall streetdagi portlashdan olingan kosmetik zarar hali ham ushbu binoning Wall street tomonida koʻrinib turadi[46].
  • 48 Wall Street, 1927-1929-yillarda Bank of New York & Trust Company binosi sifatida qurilgan 32 qavatli osmonoʻpar bino[47].
  • 40 Wall Street, 1929-1930-yillarda Bank of Manhattan kompaniyasi binosi sifatida qurilgan 71 qavatli osmonoʻpar bino. Keyinchalik u Tramp binosiga aylandi[48].
  • 1 Wall Street, 1929-1931-yillarda qurilgan 50 qavatli osmonoʻpar bino. 1963-1965-yillarda kengaytirilgan. Ilgari u Irving Trust Company Building va Bank of New York Building nomi bilan tanilgan[49].
  • 75 Wall street, 1987-yilda qurilgan[50]. U Barclays[51]ning AQSh shtab-kvartirasi boʻlishi uchun qurilgan boʻlsa-da, ochilgandan keyin bir nechta firma binoda joy ijaraga olgan[52]. U 2006-2009-yillarda kondominiumlar va mehmonxonaga ega aralash foydalanish uchun moʻljallangan binoga aylantirilgan[53].
  • 60 Wall Street, 1988-yilda qurilgan. Deutsche Bankning AQShdagi shtab-kvartirasiga aylanishidan avval u J. P Morgan & Co. shtab-kvartirasi[54] boʻlgan[55]. Bu Wall streetda qolgan soʻnggi yirik investitsiya banki shtab-kvartirasi hisoblanadi.

Hudud uchun yana bir asosiy langar — Broad Street burchagidagi Nyu-York fond birjasi binosi hisoblanadi. Unda Nyu-York fond birjasi joylashgan boʻlib, u listing kompaniyalarining bozor kapitallashuvi boʻyicha dunyodagi eng yirik fond birjasi hisoblanadi[56][57][58][59]. . 2018-yil 30 iyun holatiga koʻra narxi 28,5 trillion AQSh dollarini tashkil etgan[60]. Shahar maʼmuriyati 1998-yilda uni Moliyaviy okrugda qoldirish qilish uchun katta soliq imtiyozlarini taklif qildi[15]. Binoni qayta qurish rejalari 11-sentabr hujumlari tufayli kechiktirildi[15]. Birja hali ham bir xil hududni egallaygan. Ayirboshlash katta hajmdagi texnologiya va maʼlumotlar uchun joydir. Masalan, toʻgʻridan-toʻgʻri birja maydonchasida ishlaydigan uch ming kishini joylashtirish uchun 3500 kilovatt elektr energiyasi, birgina savdo maydonchasida 8000 telefon sxemasi va yer ostida 200 milya optik tolali kabel kerak boʻladi[35].

Ahamiyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
see caption
Quyi Manxettenning moliyaviy okrugi, shu jumladan Wall street, dunyoning asosiy moliyaviy markazi[61]

Iqtisodiy vosita sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nyu York iqtisodiyotida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moliya professori Charlz R. Geysstning yozishicha, birja „Nyu-York iqtisodiyoti bilan chambarchas bogʻlangan“[34]. Wall street maoshi, ish haqi, bonuslar va soliqlar nuqtai nazaridan Nyu-York shahri, uch shtat metropolitan hududi va Qoʻshma Shtatlar iqtisodiyotining muhim qismi hisoblanadi[62]. Wall streetni ichida da joylashtirgan Nyu-York shahri dunyoning iqtisodiy jihatdan eng qudratli shahri va yetakchi moliya markazi deb ataladi[63][64]. Shunday qilib, Wall street iqtisodiyotidagi pasayish „mahalliy va mintaqaviy iqtisodlarga jiddiy taʼsir koʻrsatishi“ mumkin[62]. 2008-yilda fond bozoridagi pasayishdan soʻng, pasayish soliqqa tortiladigan daromadning 18 milliard dollarga kamayganini, „kvartiralar, mebellar, avtomobillar, kiyim-kechak va xizmatlar“ uchun kamroq toʻlovni anglatadi[62].

Shahardagi moliyaviy ish oʻrinlarining soni va sifati boʻyicha hisob-kitoblar turlicha. Hisob-kitoblarga koʻra, 2008-yilda Wall street firmalarida 200 000 ga yaqin kishi ishlagan[62]. Boshqa hisob-kitoblarga koʻra, 2007-yilda 70 milliard dollar foyda olgan moliyaviy xizmatlar sanoati shahar daromadining 22 foizini tashkil qilgan[65]. Boshqa hisob-kitoblarga koʻra (2006-yilda) moliyaviy xizmatlar sohasi shahar ishchi kuchining 9 % va soliq bazasining 31 % ni tashkil qiladi[66]. Manxetten instituti xodimi Stiv Malanga tomonidan 2007-yildagi qoʻshimcha hisob-kitoblarga koʻra, qimmatli qogʻozlar sanoati Nyu York shahridagi ish oʻrinlarining 4,7 foizini, ish haqining 20,7 foizini tashkil qiladi. Malan Nyu-Yorkda 175 000 ta qimmatli qogʻozlar sanoatida ish oʻrinlari mavjudligini taxmin qildi (ikkalasi ham). Wall street maydoni va shahar markazi har yili oʻrtacha 350 000 dollar soliq toʻlaydi. 1995 va 2005-yillar oraligʻida sektor har yili taxminan 6,6 % ga oʻsdi, bu ijobiy koʻrsatkichdir, ammo boshqa moliya markazlari undan ham tezroq oʻsib bordi. 2008-yilda oʻtkazilgan yana bir hisob-kitoblarga koʻra, Wall street shahardagi shaxsiy daromadning toʻrtdan bir qismini va Nyu-Yorkdagi soliq tushumlarining 10 foizini taʼminlagan[67]. 2013-yil avgust oyida 163 400 ta ish oʻrinlarini sanab oʻtgan shahar qimmatli qogʻozlar sanoati shahar moliya sektorining eng katta segmentini va muhim iqtisodiy vositani tashkil etishda davom etmoqda. 2012-yilda Nyu-York shahridagi xususiy sektor ish oʻrinlarining 5 foizini,) tashkil etgan.) shahar soliq tushumining 8,5 foizini (3,8 milliard AQSh dollari) va shahar umumiy ish haqining 22 foizini, shu jumladan oʻrtacha ish haqi 360,700 AQSh dollarini tashkil etgan[68].

2000-yillarda yettita yirik Wall Street firmalari Bear Stearns, JPMorgan Chase, Citigroup, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Merrill Lynch va Lehman Brotherslar edi[62]. 2008-2010-yillardagi tanazzul davrida ushbu firmalarning koʻpchiligi, shu jumladan Lehman ham oʻz faoliyatini toʻxtatdi yoki boshqa moliyaviy firmalar tomonidan sotiladigan narxlarda sotib olindi. 2008-yilda Lehman bankrotlik toʻgʻrisida ariza berdi, Bear Stearnsni J.P. Morgan Chase AQSH hukumati majburlashi bilan sotib oldi va Merrill Linch Amerika banki tomonidan xuddi shunday tarzda sotib olindi. Ushbu muvaffaqiyatsizliklar Wall streetning halokatli qisqarishini koʻrsatdi, chunki moliya sanoati qayta qurish va oʻzgarishlarni boshdan kechirmoqda edi. Nyu-York moliya sanoati shaharda ishlab chiqarilgan barcha daromadlarning deyarli toʻrtdan bir qismini taʼminlaganligi va shahar soliq tushumlarining 10 foizini va shtatning 20 foizini tashkil qilganligi sababli, pasayish hukumat gʻaznalariga katta taʼsir koʻrsatgan. Xabar qilinishicha, Nyu York meri Maykl Blumberg toʻrt yil davomida Goldman Sachsni Jahon Savdo Markazining vayron boʻlgan hududi yaqinidagi Moliyaviy okrugda 43 qavatli shtab-kvartirasini qurishga koʻndirish uchun 100 million dollardan ortiq soliq imtiyozlarini qoʻllagan. 2009-yilda vaziyat biroz salbiy edi. Boston Consulting Group tahlili shuni ko‘rsatdiki, tanazzul tufayli 65 000 ish o‘rinlari yoʻqotilgan[65]. Ammo 2010-yilda Manxettendagi koʻchmas mulk narxlari har yili 9 % ga koʻtarilib, 2010-yilda oʻrtacha bonuslar 124 000 dollardan ortiq boʻlgan belgilar bor edi.

Midtown Manhattanga qarshi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nyu York fond birjasining talabi shundaki, brokerlik firmalari „Wall street atrofida toʻplangan“ ofislariga ega boʻlishi kerak edi, shuning uchun kotiblar har hafta birja sertifikatlarining qogʻoz nusxalarini etkazib berishlari mumkin boʻlgan[15]. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, shahar markazi 1911-yilga kelib moliyaviy xizmatlar koʻrsatish markaziga aylangan[69]. Ammo texnologiya rivojlanib borar ekan, XX asrning oʻrtalari va keyingi oʻn yilliklarida kompyuterlar va telekommunikatsiyalar qogʻoz bildirishnomalar oʻrnini egalladi[15]. Koʻpgina moliyaviy firmalar Midtown Manhettenga koʻchib oʻtishlari mumkinligini eʼtirof etdilar[42]. Misol uchun, Donaldson, Lufkin & Jenrettening sobiq investitsiya firmasi Wall street firmasi sifatida tasvirlangan, ammo uning bosh qarorgohi Midtowndagi Park Avenueda joylashgan[70]. Hisobotda Wall streetdan migratsiya tasvirlangan:

Moliya sanoati asta-sekin Uoll-strit atrofidagi ko'chalardagi tarixiy uyidan Manxetten markazidagi yanada kengroq va jozibali ofis minoralariga ko'chib o'tmoqda. Morgan Stanley, J.P. Morgan Chase, Citigroup va Bear Stearns shimolga ko'chib o'tdi.

— USA Today, October 2001.[15]

Shunga qaramay, Nyu York fond birjasi binosi Wall street uchun asosiy markaz boʻlib qolmoqda. Goldman Sachs va Merrill Lynch kabi baʼzi „eski gvardiya“ firmalari (Bank of America tomonidan 2009-yilda sotib olingan) „moliyaviy tumanga qattiq sodiq“ boʻlib qoldilar va Deutsche Bank kabi yangilari tumanda ofis maydonini tanladilar[15]. Xaridorlar va sotuvchilar oʻrtasidagi „yuzma-yuz“ savdo deb ataladigan narsa NYSEning poydevori boʻlib qolmoqda[15].

Nyu Jersi iqtisodiyotida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wall street firmalari 1980-yillarda Nyu-Jersi shtatida gʻarbga yoʻnalganidan soʻng[71] Wall street faoliyatining toʻgʻridan-toʻgʻri iqtisodiy taʼsiri Nyu-York shahridan tashqariga chiqdi. Moliyaviy xizmatlar sanoatida, asosan, „arka ofis“ rollarida bandlik Nyu-Jersi iqtisodiyotining muhim qismiga aylandi[72]. 2009-yilda Wall streetdagi ish haqi shtatda deyarli 18,5 milliard dollar miqdorida toʻlangan. Sanoat oʻsha yili Nyu-Jersi yalpi ichki mahsulotiga 39,4 milliard dollar yoki 8,4 foiz hissa qoʻshdi[73].

Wall street ish bilan band boʻlgan eng muhim hudud Jersi-Siti shahrida joylashgan. 2008-yilda „Wall Street West“ bandligi Jersi-Siti shahridagi xususiy sektor ish oʻrinlarining uchdan biriga hissa qoʻshgan. Moliyaviy xizmatlar klasterida uchta asosiy sektor mavjud edi: 60 foizdan ortigʻi qimmatli qogʻozlar sanoatiga toʻgʻri kelgan, 20 foizi bank sohasida va sugʻurta boʻyicha 8 foiz[74].

Bundan tashqari, Nyu-Jersi Wall street operatsiyalarini qoʻllab-quvvatlash uchun asosiy texnologik infratuzilmaga aylandi. Amerika Qoʻshma Shtatlarida sotiladigan qimmatli qogʻozlarning katta qismi Nyu-Jersida amalga oshiriladi, chunki barcha yirik fond birjalari uchun AQShning qimmatli qogʻozlar bozoridagi elektron savdo maʼlumotlar markazlari Shimoliy va Markaziy Jersi shtatlarida joylashgan[75][76]. Qimmatli qogʻozlar boʻyicha kliring va hisob-kitob ishchi kuchining katta qismi ham shtatda joylashgan. Bunga AQShning qimmatli qogʻozlar depozitariysi boʻlgan Depository Trust Company[77], Depozitariy Trust & Clearing Corporation, [78] Milliy qimmatli qogʻozlar kliring korporatsiyasi, Ruxsat etilgan daromadli kliring korporatsiyasi va Rivojlanayotgan bozorlarni kliring korporatsiyasining bosh kompaniyasi[79]ning aksariyat qismi kiradi.

Wall streetdagi ish bilan bevosita bogʻliqlik Nyu-Jersi uchun muammoli boʻlishi mumkin. Shtat 2007-yildan 2010-yilgacha boʻlgan davrda ipoteka inqirozi natijasida moliyaviy xizmatlar sohasida bandlik bazasining 7,9 foizini yoʻqotgan[73].

Raqobatchi moliyaviy markazlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Koʻchaning moliyaviy markaz sifatidagi ahamiyati haqida New York Times tahlilchisi Daniel Gross shunday yozgan:

Rivojlanayotgan va tobora integratsiyalashgan global moliyaviy bozorlarda — aloqalar, veb-saytlar va savdo platformalarining keng, neyron spagetti — N.Y.S.E. endi epitsentr emasligi aniq. Bu Nyu-York ham emas. Eng yirik investitsiya fondlari majmualari Valley Forge, Pa., Los-Anjeles va Bostonda joylashgan bo'lib, savdo va pul boshqaruvi butun dunyo bo'ylab tarqalmoqda. Sovuq urush tugaganidan beri xorijda, rus oligarxlarining Shvetsariyadagi bank hisob varaqlarida, Xitoy ishlab chiqarish magnatlarining Shanxay omborlarida va Singapur, Rossiya hukumatlari tomonidan nazorat qilinadigan mablag'lar kassalarida katta kapital mablag'lari shakllana boshladi. Dubay, Qatar va Saudiya Arabistoni 2,5 trillion dollarni tashkil qilishi mumkin.

— Daniel Gross in 2007

Misol tariqasida Kanzas-Siti shahrida joylashgan BATS deb nomlanuvchi muqobil savdo platformasi boʻlib, u „Qoʻshma Shtatlar qimmatli qogʻozlari savdosi bozorida 9 foizlik ulushga ega boʻlish uchun kutilmaganda“ paydo boʻlgan. Firmani AQSHning Nyu-Jersi shtatida kompyuterlari va Nyu-York shahrida faqat ikkita sotuvchisi bor; qolgan 33 nafar xodim Kanzasdagi markazda ishlaydi.

Jamoat tasavvurida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Moliyaviy belgi sifatida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wall street konseptual maʼnoda moliyaviy va iqtisodiy kuchni ifodalaydi. Amerikaliklar uchun u baʼzan elita va hokimiyat siyosatini ifodalashi mumkin va uning roli butun mamlakat tarixida, xususan, XIX asr oxiridagi Oltin asr davridan boshlab, munozaralarga sabab boʻlgan. Wall street koʻplab amerikaliklar savdo, kapitalizm va innovatsiyalar orqali rivojlangan deb biladigan mamlakat va iqtisodiy tizimning ramziga aylangan[80].

„Wall street“ atamasi butun Qoʻshma Shtatlar moliyaviy bozorlari, Amerika moliyaviy xizmatlar sanoati yoki Nyu-Yorkdagi moliyaviy manfaatlar uchun metonimga aylangan[81]. Wall street moliyaviy manfaatlar bilan sinonimga aylandi, koʻpincha salbiy maʼnoda ishlatiladi[82]. 2007-yildan 2010-yilgacha boʻlgan subprime ipoteka inqirozi paytida, Wall street moliyalashtirish sabablardan biri sifatida ayblangan edi. AQSh hukumati muammoli aktivlarga yordam berish dasturi bilan banklar va moliyaviy qoʻllab-quvvatlovchilarni qutqardi, biroq qutqaruv koʻpincha siyosiy sabablarga koʻra, jurnalistlar hamda jamoatchilik tomonidan tanqid qilindi[82] Huffington Postdagi tahlilchi Robert Kuttner qutqaruvni Citigroup kabi yirik Wall Street firmalariga yordam bergani va Chikagodagi ShoreBank kabi kichikroq jamoat taraqqiyoti banklariga yordam berishni eʼtiborsiz qoldirgani sifatida tanqid qilgan[82]. Huffington Post gazetasining bir yozuvchisi FQBning talonchilik, firibgarlik va jinoyatchilik haqidagi statistik maʼlumotlarini koʻrib chiqdi va agar Berni Madoff tomonidan sodir etilgan 50 milliard dollarlik firibgarlikni hisobga olsak, Wall street „Qoʻshma Shtatlardagi eng xavfli mahalla“ degan xulosaga keldi[83].

Enron, WorldCom va Global Crossing kabi yirik firmalar firibgarlikda aybdor deb topilganda, koʻpincha Wall streetni ayblashardi[26], garchi bu firmalarning shtab-kvartirasi Wall streetda emas, balki butun mamlakat boʻylab joylashgan. Koʻpchilik Sarbanes-Oksli qonunchiligi biznes muhitini „haddan tashqari ogʻir“ qoidalar bilan susaytirganidan shikoyat qiladi[84]. Vashington qonun chiqaruvchilari, masalan, avtoulov sotuvchilari kabi manfaatdor guruhlar koʻpincha oʻz manfaatlarini Wall street emas, balki Meyn-strit bilan ittifoqdosh sifatida koʻrsatishga harakat qilishgan, garchi tahlilchi Piter Overbi Milliy jamoatchilik radiosidagi avtomobil sotuvchilari isteʼmol kreditlari uchun 250 milliard dollardan ortiq mablagʻ yozganligini va Wall street bilan haqiqiy aloqalarga egaligini taxmin qilgan[85].

Amerika Qoʻshma Shtatlari Gʻaznachiligi mamlakat iqtisodiyotidagi pasayish spiralini goʻyoki toʻxtatish uchun yirik moliyaviy firmalarni qutqarganida, ayniqsa, kredit cheklovlarini yumshatish uchun ishlatilishi kerak boʻlgan pullar yuqori maoshli xodimlarga bonuslarni toʻlash uchun ishlatilgani haqida xabarlar paydo boʻlganda, juda katta salbiy siyosiy oqibatlarga olib keldi[86]. Tahlilchi William D. Cohanning taʼkidlashicha, Wall Streetning „ochkoʻzlik va mas’uliyatsiz tavakkalchilikka“ qaramay, „amerikalik soliq toʻlovchilarning trillionlab dollarlik xazinasi“ evaziga saqlab qolinganidan keyin „2009-yilda katta daromad va bonuslar“ olgani „odobsizlik“ sanaladi[87]. Washington Post muxbiri Syuzan MakGi Wall streetni xalqdan qandaydir ommaviy uzr soʻrashga chaqirdi va Goldman Sachs bosh direktori Lloyd Blankfeyn kabi odamlar 2009-yilda SEC tomonidan sudga berilganiga qaramay, afsuslanishni bildirmaganliklaridan xavotirlanib yozdi[88]. MakGi shunday deb yozgan edi: „Bankirlar yagona aybdor emas, lekin ularning mas’uliyatni haddan tashqari inkor etishlari va vaqti-vaqti bilan noaniq va afsuslanishlari gʻazabni soʻndirish uchun yetarlicha masofaga bormaydi“[88].

2010-yilda Wall streetda AQSh Doyche Bankning bosh qarorgohi

Ammo Goldman Sachs bankining bosh tahlilchisi Richard Ramsden „kechirimsiz“ va „banklarni iqtisodiyotning qolgan qismini quvvatlaydigan dinamolar“ deb ataydi. Ramsden „tavakkal qilish juda muhim“ deb hisoblaydi va 2010-yilda shunday yozgan:

Siz bank tizimini qurishingiz mumkin, unda hech qanday bank muvaffaqiyatsizlikka uchramaydi, unda hech qanday vosita yo'q. Lekin xarajat bo'ladi. Iqtisodiy o'sish deyarli bo'lmaydi, chunki kredit yaratish bo'lmaydi.

— Richard Ramsden of Goldman Sachs, 2010.[38]

Moliyaviy sohadagi boshqa kishlar, jamoatchilik va siyosatchilar tomonidan nohaq tanqid qilinganiga ishonishadi. Masalan, Entoni Skaramuchchi 2010-yilda prezident Barak Obamaga oʻzini „dushman siyosatchilar“ tomonidan „tayoq bilan urilgan“ pinata kabi his qilishini aytgan[38].

Amerika tarixidagi turli shaxslarning moliyaviy qonunbuzarliklari baʼzan butun moliyaviy investitsiyalarga soya soladi va William Duer, Jim Fisk va Jey Gould (oxirgi ikkisi AQShni yoʻq qilishga urinishda ishtirok etgan deb ishoniladi) kabi nomlarni oʻz ichiga oladi. 1869-yilda oltin bozori, shuningdek, „investorlardan milliardlab pul olgan“ Bernard Madoff kabi zamonaviy shaxslar nomi ham mavjud[89].

Wall street uchun koʻcha belgisi Brodvey bilan burchakda, 1-Wall street oldida

1987-yilgi Oliver Stounning Wall street filmi madaniy tilda oʻziga xos „ochkoʻzlik yaxshi“ iborasini ishlatgan Gordon Gekkoning timsolini yaratdi[90]. Xabar qilinishicha, Gekko Wall streetdagi bir nechta real hayotdagi shaxslar, jumladan korporativ bosqinchi Karl Ikan, sharmanda qilingan birja treyderi Ivan Boesky va investor Maykl Ovitsga asoslanib bu obrazni yaratgan[91]. 2009-yilda Stoun filmning kutilmagan madaniy taʼsirga ega boʻlganini, bu ularni korporativ ochkoʻzlikdan qaytarishga emas, balki koʻplab yoshlarni film tufayli Wall streetdagi kasblarni tanlashiga sabab boʻlgani izohlandi[90].

Wall street firmalari, shu bilan birga, Habitat for Humanity, shuningdek, Gaitida oziq-ovqat dasturlari, Sudandagi travma markazlari va Bangladeshdagi suv toshqini paytida qutqaruv qayiqlari kabi loyihalarga oʻz hissalarini qoʻshganlar[92].

Ommaviy madaniyatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Herman Melvilning klassik qissasi „Bartlbi, yozuvchi“ (birinchi marta 1853-yilda nashr etilgan va 1856-yilda qayta nashr etilgan) „Wall street hikoyasi“ subtitr ostida boʻlib, Wall street chegarasida ishlayotgan begona kuchlarni tasvirlaydi.
  • Tom Vulfning 1987-yilda yozgan "Boshqalar gulxani" romanidagi koʻplab voqealar Wall streetdagi markaz va uning madaniyati haqida.
  • „Wall street“ (1987) filmi va uning davomi „Wall street: Pul hech qachon uxlamaydi“ (2010) Wall streetning xira korporativ bitimlar va insayder savdosi markazi sifatidagi koʻplab mashhur tushunchalariga misoldir[93].
  • Star Trek olamida Ferengilar Wall streetga muntazam ziyorat qilishlari aytiladi, ular Wall streetga savdo va biznesning muqaddas joyi sifatida sigʻinadilar[94].
  • 2000-yil 26-yanvarda Rage Against the Machine guruhi Wall streetda Maykl Mur rejissyori boʻlgan „Sleep Now in the Fire“ qoʻshigʻiga klip suratga oldi[95]. Nyu-York fond birjasi oʻsha kuni erta tong soat 2:52 da yopilgan[96].
    Pier 11
  • 2012-yilda "Qora ritsar" filmida Beyn Gotham Siti fond birjasiga hujum qiladi. Sahnalar Nyu-York fond birjasida va uning atrofida suratga olingan. Wall streetdagi JP Morgan binosi va Broad-strit birja markazi boʻlgan[97].
  • 2013-yilda suratga olingan „Wall streetdagi bo‘ri“ filmi 1987-1998-yillarda Wall streetda qimmatli qog‘ozlar asosida firibgarlik va korrupsiya bilan shug‘ullangan Nyu -Yorkdagi birja brokeri Jordan Belfort haqidagi qora yumordir.

Transport

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wall street tarixan qatnov manzili boʻlgani sababli, unga xizmat koʻrsatish uchun koʻplab transport infratuzilmasi ishlab chiqilgan. Wall streetning sharqiy chekkasi yaqinidagi 11-Pier New York Waterway, NYC Ferry, New York Water Taxi va SeaStreak uchun gavjum terminaldir. Downtown Manhattan Heliport ham Wall streetga xizmat qiladi.

Wall street ostida uchta Nyu-York metrosi mavjud:

  • William koʻchasidagi Wall street stansiyasi
  • Brodveydagi Wall Street stansiyasi
  • Broad Streetdagi Broad Street stansiyasi, kirish joyi Wall streetda.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Jones, Huw. „New York widens lead over London in top finance centres index“. www.reuters.com (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 25-iyun.
  2. ↑ 2,0 2,1 „The street on the map of Nieuw-Amsterdam“.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Walloons and Wallets“. the loc.gov (2009-yil mart). Qaraldi: 2010-yil 24-sentyabr.
  4. ↑ „New York and its origins“.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „Wall Street Timeline: From a Wooden Wall to a Symbol of Economic Power“ (en). HISTORY. Qaraldi: 2020-yil 6-sentyabr.
  6. ↑ Sidis, William James „7“, . The Tribes and the States, 1935. 
  7. ↑ The History of New York State, Book II, Chapter II, Part IV. Editor, Dr. James Sullivan, Online Edition by Holice, Deb & Pam. Retrieved August 20, 2006.
  8. ↑ White New Yorkers in Slave Times New-York Historical Society. Retrieved August 20, 2006. (PDF)
  9. ↑ Timeline: A selected Wall Street chronology PBS Online. Retrieved August 8, 2011.
  10. ↑ Charles R. Geisst. „Wall Street: a history : from its beginnings to the fall of Enron“. Oxford University Press. Qaraldi: 2010-yil 19-yanvar.
  11. ↑ Zinn, Howard. The Politics of History. Boston: Beacon, 1970 — 67-bet. ISBN 9780252061226. 
  12. ↑ Slave Market. Mapping the African American Past, Columbia University.
  13. ↑ Peter Alan Harper (February 5, 2013). How Slave Labor Made New York. The Root. Retrieved April 21, 2014.
  14. ↑ WNYC (April 14, 2015). City to Acknowledge it Operated a Slave Market for More Than 50 Years. WNYC. Retrieved April 15, 2015.
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 Noelle Knox and Martha T. Moor. „'Wall Street' migrates to Midtown“. USA Today (2001-yil 24-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  16. ↑ Today in History: January 4 — The New York Stock Exchange The Library of Congress. Retrieved August 8, 2011.
  17. ↑ Charles R. Geisst. „Wall Street: a history : from its beginnings to the fall of Enron“. Oxford University Press. Qaraldi: 2010-yil 19-yanvar.
  18. ↑ „A Monument to Robert Fulton“ New York Times,12 December 1863
  19. ↑ 19,0 19,1 Charles Dow. Dow Theory Unplugged: Charles Dow's Original Editorials and Their Relevance Laura Sether: . W&A Publishing, March 30, 2009 — 2-bet. ISBN 978-1934354094. 
  20. ↑ 20,0 20,1 „DJIA: This Month in Business History (Business Reference Services, Library of Congress)“. www.loc.gov. Qaraldi: 2020-yil 17-noyabr.
  21. ↑ DOW JONES HISTORY — THE LATE 1800s 2006 Dow Jones & Company, Inc. Retrieved August 19, 2006.
  22. ↑ „WALL STREET CLERKS FIGHT NEW STOCK TAX; Employes in Financial District, Including Waiters and Elevator Men, Enlisted in Movement.“. The New York Times (1913-yil 6-mart). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  23. ↑ Beverly Gage, The Day Wall Street Exploded: A Story of America in its First Age of Terror. New York: Oxford University Press, 2009; pp. 160-161.
  24. ↑ „WALL STREET NIGHT TURNED INTO DAY“ (1920-yil 17-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 The world in depression 1929-1939
  26. ↑ 26,0 26,1 Larry Elliott (reviewer) Steve Fraser (author) (book:) Wall Street: A cultural History (by Fraser). „Going for brokers: Steve Fraser charts the highs and the lows of the world's financial capital in Wall Stree“. The Guardian (2005-yil 21-may). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 „STOCK MARKET MARGINS: The Federal Reserve v. Wall Street“. Time Magazine. August 8, 1960. 2007-10-22da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-08-31.
  28. ↑ „Wall Street: Bob Cratchit Hours“. Time Magazine. August 18, 1967. 2008-12-15da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-08-31.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 . September 24, 1973. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 . August 30, 1976. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)
  31. ↑ Peter Kerr.. „AGENTS TELL OF DRUG'S GRIP ON WALL STREET“ (1987-yil 18-aprel). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  32. ↑ 32,0 32,1 Michael Cooper. „NEW YORKERS & CO.: The Ghosts of Teapot Dome;Fabled Wall Street Offices Are Now Apartments, but Do Not Yet a Neighborhood Make“. The New York Times (1996-yil 28-yanvar). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  33. ↑ Charles V. Bagli. „City and State Agree to $900 Million Deal to Keep New York Stock Exchange“. The New York Times (1998-yil 23-dekabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Alex Berenson. „A NATION CHALLENGED: THE EXCHANGE; Feeling Vulnerable At Heart of Wall St.“. The New York Times: Business Day (2001-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  35. ↑ 35,0 35,1 Leslie Eaton and Kirk Johnson. „AFTER THE ATTACKS: WALL STREET; STRAINING TO RING THE OPENING BELL -- AFTER THE ATTACKS: WALL STREET“. The New York Times (2001-yil 16-sentyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  36. ↑ Bruce Lambert. „NEIGHBORHOOD REPORT: LOWER MANHATTAN; At Job Lot, the Final Bargain Days“. The New York Times (1993-yil 19-dekabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  37. ↑ Blair Kamin.. „How Wall Street became secure, and welcoming“ (2006-yil 9-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Andrew Clark. „Farewell to Wall Street: After four years as US business correspondent, Andrew Clark is heading home. He recalls the extraordinary events that nearly bankrupted America – and how it's bouncing back“. The Guardian (2010-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  39. ↑ 39,0 39,1 Steve Inskeep and Jim Zarroli. „Federal Reserve Bolsters Wall Street Banks“. NPR (2008-yil 17-mart). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  40. ↑ Foster. „Fed's Discount Window: How Banks Borrow Money From The U.S. Central Bank“ (en-US). Bankrate. Qaraldi: 2020-yil 6-sentyabr.
  41. ↑ „Sandy keeps financial markets closed Tuesday“. www.cbsnews.com.
  42. ↑ 42,0 42,1 Aaron Donovan. „If You're Thinking of Living In/The Financial District; In Wall Street's Canyons, Cliff Dwellers“. The New York Times: Real Estate (2001-yil 9-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  43. ↑ „Historic Structures Report: Federal Hall“. National Register of Historic Places, National Park Service (1966-yil 15-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „United States Custom House“. New York City Landmarks Preservation Commission (1965-yil 21-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „Federal Hall Interior“. New York City Landmarks Preservation Commission (1975-yil 27-may). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  44. ↑ „Historic Structures Report: National City Bank Building“. National Register of Historic Places, National Park Service (1999-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „National City Bank Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (1965-yil 21-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „National City Bank Building Interior“. New York City Landmarks Preservation Commission (1999-yil 12-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  45. ↑ „Bankers Trust Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (1997-yil 24-iyun). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  46. ↑ „Historic Structures Report: 23 Wall Street Building“. National Register of Historic Places, National Park Service (1972-yil 19-iyun). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „J. P. Morgan & Co. Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (1965-yil 21-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  47. ↑ „Historic Structures Report: Bank of New York & Trust Company Building“. National Register of Historic Places, National Park Service (2003-yil 28-avgust). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „Bank of New York & Trust Company Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (1998-yil 13-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  48. ↑ „Historic Structures Report: Manhattan Company Building“. National Register of Historic Places, National Park Service (2000-yil 16-iyun). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.

    „Manhattan Company Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (1995-yil 12-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  49. ↑ „1 Wall Street Building“. New York City Landmarks Preservation Commission (2001-yil 6-mart). Qaraldi: 2020-yil 17-fevral.
  50. ↑ Curry, Lynne. „British companies find it hard to cut big South African stakes“. Christian Science Monitor (1987-yil 12-mart). Qaraldi: 2022-yil 27-fevral. „Barclays has just completed new headquarters on Wall Street“.
  51. ↑ Salpukas, Agis. „Barclay's Will Build a Headquarters on Wall St.“ (en-US). The New York Times (1984-yil 12-aprel). Qaraldi: 2022-yil 26-fevral.
  52. ↑ . 27 Jul 1997. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)
  53. ↑ Sachmechi. „Hakimian sells off Andaz Wall Street hotel“ (en). Crain's New York Business (2022-yil 12-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 27-fevral.
  54. ↑ Barbanel, Josh. „Instead Of Leaving, Morgan Bank To Buy a Tower on Wall St.“ (en-US). The New York Times (1985-yil 10-sentyabr). Qaraldi: 2020-yil 11-aprel.
  55. ↑ Bagli, Charles V.. „Deutsche Bank Is Moving To Lower Manhattan Tower“ (en-US). The New York Times (2002-yil 6-dekabr). Qaraldi: 2020-yil 11-aprel.
  56. ↑ „2013 WFE Market Highlights“. World Federation of Exchanges. 2014-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 25-mart.
  57. ↑ „NYSE Listings Directory“. 2013-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 23-iyun.
  58. ↑ „The NYSE Makes Stock Exchanges Around The World Look Tiny“. Business Insider. Qaraldi: 2017-yil 26-mart.
  59. ↑ „Is the New York Stock Exchange the Largest Stock Market in the World?“. Qaraldi: 2017-yil 26-mart.
  60. ↑ „NYSE Total Market Cap“. www.nyse.com. 2019-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
  61. ↑ Jones, Huw. „New York widens lead over London in top finance centres index“. Reuters (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 25-iyun.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 Patrick McGeehan. „City and State Brace for Drop in Wall Street Pay“. The New York Times (2008-yil 26-iyul). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  63. ↑ See:
  64. ↑ GFCI 28 Rank Accessed September 26, 2020.
  65. ↑ 65,0 65,1 Patrick McGeehan. „After Reversal of Fortunes, City Takes a New Look at Wall Street“. The New York Times (2009-yil 22-fevral). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  66. ↑ Heather Timmons. „New York Isn't the World's Undisputed Financial Capital“. The New York Times (2006-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  67. ↑ Patrick McGeehan. „As Financial Empires Shake, City Feels No. 2 on Its Heels“. The New York Times (2008-yil 12-sentyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  68. ↑ Thomas P. DiNapoli (New York State Comptroller) and Kenneth B. Bleiwas (New York State Deputy Comptroller). „The Securities Industry in New York City“ (2013-yil oktyabr). Qaraldi: 2014-yil 30-iyul.
  69. ↑ „WALL STREET BANKS CONNECTING UPTOWN; Financial District Notes This as American Exchange National Buys Into the Pacific.“. The New York Times (1911-yil 27-may). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  70. ↑ Heidi N. Moore. „DLJ: Wall Street's Incubator“. The Wall Street Journal (2008-yil 10-mart). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  71. ↑ Williams, Winston. „On the Jersey City Docks, Wall St. West“. The New York Times (1988-yil 28-oktyabr). Qaraldi: 2013-yil 28-iyun.
  72. ↑ Scott-Quinn, Brian. Finance, investment banking and the international bank credit and capital markets : a guide to the global industry and its governance in the new age of uncertainty. Houndmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan, July 31, 2012 — 66-bet. ISBN 978-0230370470. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun. 
  73. ↑ 73,0 73,1 „Finance“. New Jersey Next Stop ... Your Career. State of New Jersey. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  74. ↑ „Your Gateway to Opportunity, Enterprise Zone Five Year Strategic Plan 2010“. Jersey City Economic Development Corporation. 2013-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  75. ↑ Bowley, Graham. „The New Speed of Money, Reshaping Markets“. The New York Times (2011-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  76. ↑ „NASDAQ OMX Express Connect“. NASDAQ OMX. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  77. ↑ „DTC Operations Move to Newport, New Jersey“. The Depository Trust Company (2012-yil 10-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  78. ↑ Gregory, Bresiger. „DTCC Moves Most Operations to NJ“. Traders Magazine (2012-yil 14-dekabr). 2017-yil 1-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  79. ↑ „Clearing Agencies“. U.S. Securities and Exchange Commission. Qaraldi: 2013-yil 29-iyun.
  80. ↑ Fraser (2005).
  81. ↑ Investing. „Learn how Wall Street works“ (en). The Balance. Qaraldi: 2020-yil 6-sentyabr.
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 Robert Kuttner. „Zillions for Wall Street, Zippo for Barack's Old Neighborhood“. Huffington Post (2010-yil 22-avgust). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  83. ↑ B. Jeffrey Madoff. „The Most Dangerous Neighborhood in the United States“. Huffington Post (2009-yil 10-mart). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  84. ↑ Daniel Altman. „Other financial centers could rise amid crisis“. The New York Times: Business (2008-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  85. ↑ Peter Overby. „Car Dealers May Escape Scrutiny Of Consumer Loans“. NPR (2010-yil 24-iyun). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  86. ↑ „Hard Times, But Big Wall Street Bonuses“. CBS News (2008-yil 12-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  87. ↑ William D. Cohan. „You're Welcome, Wall Street“. The New York Times (2010-yil 19-aprel). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  88. ↑ 88,0 88,1 Suzanne McGee. „Will Wall Street ever apologize?“. Washington Post (2010-yil 30-iyun). Qaraldi: 2011-yil 15-yanvar.
  89. ↑ T.L. Chancellor. „Walking Tours of NYC“. USA Today: Travel (2010-yil 14-yanvar). 2018-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  90. ↑ 90,0 90,1 Tim Arango. „Greed Is Bad, Gekko. So Is a Meltdown.“. The New York Times: Movies (2009-yil 7-sentyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  91. ↑ Chen. „Who Is Gordon Gekko?“ (en). Investopedia. Qaraldi: 2020-yil 6-sentyabr.
  92. ↑ Emily Wax. „Wall Street Greed? Not in This Neighborhood“. Washington Post (2008-yil 11-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 14-yanvar.
  93. ↑ IMDb entry for Wall Street Retrieved August 19, 2006.
  94. ↑ 11:59 (Star Trek: Voyager)
  95. ↑ Basham. „Rage Against The Machine Shoots New Video With Michael Moore“. MTV News (2000-yil 28-yanvar). 2007-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
  96. ↑ „NYSE special closings since 1885“. 2007-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 24-sentyabr.
  97. ↑ Reeves. „Filming Locations for Christopher Nolan's The Dark Knight Rises (2012), with Christian Bale, in New York, Pittsburgh, Los Angeles, the UK and India.“.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Atwood, Albert W. and Erickson, Erling A. "Morgan, John Pierpont, (April 17, 1837 — March 31, 1913), " in Dictionary of American Biography, Volume 7 (1934)
  • Caplan, Sheri J. Petticoats and Pinstripes: Portraits of Women in Wall Streetʼs History. Praeger, 2013. ISBN 978-1-4408-0265-2
  • Carosso, Vincent P. The Morgans: Private International Bankers, 1854-1913. Harvard University Press, 1987. 888 pp. ISBN 978-0-674-58729-8
  • Carosso, Vincent P. Investment Banking in America: A History Harvard University Press (1970)
  • Chernow, Ron. The House of Morgan: An American Banking Dynasty and the Rise of Modern Finance, (2001) ISBN 0-8021-3829-2
  • Fraser, Steve. Every Man a Speculator: A History of Wall Street in American Life HarperCollins (2005)
  • Geisst, Charles R. Wall Street: A History from Its Beginnings to the Fall of Enron. Oxford University Press, 2004. online edition (Wayback Machine saytida 2012-07-01 sanasida arxivlangan)
  • Jaffe, Stephen H. & Lautin, Jessica. Capital of Capital: Money, Banking, and Power in New York City, 1784-2012 (2014)
  • Moody, John. The Masters of Capital: A Chronicle of Wall Street Yale University Press, (1921) online edition
  • Morris, Charles R. The Tycoons: How Andrew Carnegie, John D. Rockefeller, Jay Gould, and J. P. Morgan Invented the American Supereconomy (2005) ISBN 978-0-8050-8134-3
  • Perkins, Edwin J. Wall Street to Main Street: Charles Merrill and Middle-class Investors (1999)
  • Sobel, Robert. The Big Board: A History of the New York Stock Market (1962)
  • Sobel, Robert. The Great Bull Market: Wall Street in the 1920s (1968)
  • Sobel, Robert. Inside Wall Street: Continuity & Change in the Financial District (1977)
  • Strouse, Jean. Morgan: American Financier. Random House, 1999. 796 pp. ISBN 978-0-679-46275-0
  • Finkelman, Paul. Encyclopedia of African American History 1896 to the present. Oxford University Press Inc, (2009)
  • Kindleberger, Charles. The world in Depression 1929-1939. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, (1973)
  • Gordon, John Steele. The Great Game: The Emergence of Wall Street as a World Power: 1653–2000. Scribner, (1999)
 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Wall_Street&oldid=5231090" dan olindi