Jahon merosi qoʻmitasi
Butunjahon merosi qoʻmitasi UNESCOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritiladigan obyektlarni, jumladan, Butunjahon merosi roʻyxati va Xavf ostidagi Butunjahon merosi roʻyxatini saralaydi, Jahon merosi fondidan foydalanish imkoniyatini belgilaydi va ishtirokchi-davlatlarning soʻrovlariga koʻra moliyaviy yordam ajratadi[1]. U 21 ta ishtirokchi davlatning[2][1] vakillaridan iborat boʻlib, ular Ishtirokchi-davlatlar Bosh Assambleyasi tomonidan toʻrt yillik muddatga saylanadi[3]. Bu partiyalar Butunjahon merosi konvensiyasi va Butunjahon merosi roʻyxati bilan bogʻliq qarorlar va takliflar boʻyicha ovoz beradi.
Butunjahon merosi konvensiyasiga koʻra, qoʻmita aʼzosining vakolat muddati olti yilni tashkil qiladi. Biroq, koʻpgina ishtirokchi-davlatlar boshqa ishtirokchi-davlatlarga ham qoʻmitaga xizmat qilish imkoniyatini berish uchun oʻz vakolat muddatini toʻrt yil bilan cheklashni ixtiyoriy ravishda tanlaydilar[3]. XV Bosh Assambleyada (2005) saylangan barcha aʼzolar oʻz vakolatlarini olti yildan toʻrt yilga qisqartirishni ixtiyoriy ravishda tanlaganlar[3].
Butunjahon meros qoʻmitasining muhokamasida uchta maslahat organi: IUCN, ICOMOS va ICCROM ishtirok etadi[4][5].
Sessiyalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Butunjahon merosi qoʻmitasi yiliga bir marta mavjud Jahon merosi obyektlarini oʻrganish masalalarini muhokama qilish va mamlakatlar tomonidan berilgan nomzodlarni roʻyxatga kiritish uchun navbatdagi sessiyaga yigʻiladi[3]. Navbatdan tashqari majlislar shtat aʼzolarining uchdan ikki qismining talabiga binoan chaqirilishi mumkin[6]. Uchrashuvlar Butunjahon merosi qoʻmitasiga aʼzo davlatlar hududida, ularning taklifiga binoan oʻtkaziladi. Mintaqalar va madaniyatlar oʻrtasidagi almashinuv tanlov uchun koʻrib chiqiladi va keyingi sessiya uchun joy har bir sessiya oxirida qoʻmita tomonidan tanlanadi[6].
| Sessiya[7] | Yil | Kun | Mehmon shahar |
|---|---|---|---|
| 1 | 1977 | 27-iyun-1-iyul |  Parij
|
| 2 | 1978 | 5-sentyabr-8-sentyabr |  Washington, D. C.
|
| 3 | 1979 | 22-oktyabr-26-oktyabr |  Qohira & Al-Uqsur
|
| 4 | 1980 | 1-sentyabr-5-sentyabr | Parij
|
| 5 | 1981 | 26-oktyabr-30-oktyabr |  Sidney
|
| 6 | 1982 | 13-dekabr-17-dekabr | Parij
|
| 7 | 1983 | 5-dekabr-9-dekabr |  Florensiya
|
| 8 | 1984 | 29-oktabr-2-noyabr |  Buenos Ayres
|
| 9 | 1985 | 2-dekabr-6-dekabr | Parij
|
| 10 | 1986 | 24-noyabr-28-noyabr | Parij
|
| 11 | 1987 | 7-dekabr-11-dekabr | Parij
|
| 12 | 1988 | 5-dekabr-9-dekabr |  Braziliya
|
| 13 | 1989 | 11-dekabr-15-dekabr | Parij
|
| 14 | 1990 | 7-dekabr-12-dekabr |  Banff
|
| 15 | 1991 | 9-dekabr-13-dekabr |  Karfagen
|
| 16 | 1992 | 7-dekabr-14-dekabr | Santa Fe
|
| 17 | 1993 | 6-dekabr-11-dekabr |  Kolumbiya Cartagena
|
| 18 | 1994 | 12-dekabr-17-dekabr |  Phuket
|
| 19 | 1995 | 4-dekabr-9-dekabr |  Berlin
|
| 20 | 1996 | 2-dekabr-7-dekabr |  Mérida
|
| 21 | 1997 | 1-dekabr-6-dekabr | Neapol
|
| 22 | 1998 | 30-noyabr-5-dekabr |  Kioto
|
| 23 | 1999 | 29-noyabr-4-dekabr |  Marokash
|
| 24 | 2000 | 27-noyabr-2-dekabr | Cairns
|
| 25 | 2001 | 11-dekabr-16-dekabr |  Helsinki
|
| 26 | 2002 | 24-iyun-29-iyun |  Budapesht
|
| 27 | 2003 | 30-iyun-5-iyul | Parij
|
| 28 | 2004 | 28-iyun-7-iyul |  Suchjou
|
| 29 | 2005 | 10-iyul-17-iyul |  Durban
|
| 30 | 2006 | 8-iyul-16-iyul |  Vilnyus
|
| 31 | 2007 | 23-iyun-1-iyul |  Kraystcherch
|
| 32 | 2008 | 2-iyul-10-iyul | Kvebek
|
| 33 | 2009 | 22-iyun-30-iyun |  Sevilla
|
| 34 | 2010 | 25-iyul-3-avgust | Braziliya
|
| 35 | 2011 | 19-iyun-29-iyun | Parij
|
| 36 | 2012 | 25-iyun-5-iyul |  Sankt-Peterburg
|
| 37 | 2013 | 17-iyun-27-iyun |  Pnompen
|
| 38 | 2014 | 15-iyun-25-iyun |  Doʻha
|
| 39 | 2015 | 28-iyun-8-iyul | Bonn
|
| 40 | 2016 | 10-iyul-20-iyul |  Istanbul
|
| 41 | 2017 | 2-iyul-12-iyul |  Krakov
|
| 42 | 2018 | 24-iyun-4-iyul |  Manama
|
| 43 | 2019 | 30-iyun-10-iyul |  Boku
|
| 44 | 2020-2021 | Dastlab 2020-yilda boʻlib oʻtishi belgilangan edi. COVID-19 pandemiyasi sababli 2021-yilning 16-iyulidan 31-iyuligacha boʻlib oʻtishi rejalashtirilgan keyingi sessiyaga koʻchirildi[8]. |
Fuchjou
|
| 45 | 2022–2023 | 10-sentyabr–25-sentyabr 2023-yil Dastlab 2022-yil 19-iyundan 30-iyungacha Rossiyaning Qozon shahrida oʻtkazilishi rejalashtirilgan edi. Biroq Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi sababli muhokamalar 2023-yilgi sessiyaga koʻchirildi.[9][10] |
 Ar-Riyod
|
| 46 | 2024 | 21-iyul–31-iyul |  Nyu Dehli
|
| 47 | 2025 | 6-iyul–16-iyul |  Sofiya
|
Byuro
[tahrir | manbasini tahrirlash]Har bir navbatdagi sessiya yakunida qoʻmita vakolati keyingi sessiyagacha davom etadigan aʼzolar orasidan rais, besh nafar rais oʻrinbosari va maʼruzachi saylanadi[6]. Ular Byuro sifatida tanilgan va ularning vakillari Butunjahon merosi qoʻmitasi ishini muvofiqlashtirish, jumladan, ish uchrashuvlari sanalari, soatlari va tartibini belgilash uchun javobgardir[1].
Ovoz berish jarayoni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Butunjahon merosi qoʻmitasining har bir aʼzosi bir ovozga ega. Qarorlar odatda koʻpchilik ovoz bergandan soʻnggina qabul qilinadi, betaraflar ovoz berishda ishtirok etmagan deb hisoblanadi. Agar rais, ikki yoki undan ortiq aʼzo davlatlar tomonidan yashirin ovoz berish talab qilinmasa, ovoz berish qoʻl koʻtarish yoʻli bilan amalga oshiriladi[6].
Aʼzolar
[tahrir | manbasini tahrirlash]UNESCO Butunjahon merosi qoʻmitasining hozirgi aʼzolari
| Aʼzo davlat [11] | Mandat |
|---|---|
| Avstraliya
|
2017-2021-yillar |
| Bahrayn
|
2017-2021-yillar |
 Bosnia and Herzegovina
|
2017-2021-yillar |
| Braziliya
|
2017-2021-yillar |
| Xitoy
|
2017-2021-yillar |
 Misr
|
2019-2023 yillar |
 Efiopiya
|
2019-2023-yillar |
 Gvatemala
|
2017-2021-yillar |
| Vengriya
|
2017-2021-yillar |
 Qirgʻiziston
|
2017-2021-yillar |
 Mali
|
2019-2023-yillar |
 Nigeriya
|
2019-2023-yillar |
 Norvegiya
|
2017-2021-yillar |
 Oman
|
2019-2023-yillar |
| Rossiya
|
2019-2023-yillar |
 Saint Kitts and Nevis
|
2017-2021-yillar |
| Saudiya Arabistoni
|
2019-2023-yillar |
| Janubiy Afrika
|
2019-2023-yillar |
| Ispaniya
|
2017-2021-yillar |
| Tailand
|
2019-2023-yillar |
 Uganda
|
2017-2021-yillar |
| Jami | 21 |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 UNESCO. „The World Heritage Committee“. UNESCO. Qaraldi: 2019-yil 27-iyun.
- ↑ According to the UNESCO World Heritage website, States Parties are countries that signed and ratified The World Heritage Convention. As of March 2013, there were a total of 170 State Parties.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „The World Heritage Committee“. UNESCO World Heritage Site. Qaraldi: 2006-yil 14-oktyabr.
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. „Advisory Bodies“. UNESCO World Heritage Centre. Qaraldi: 2019-yil 27-iyun.
- ↑ Office of the External Auditor for the United Nations Scientific, Educational and Cultural Organization (2011) Independent Evaluation by the UNESCO External Auditor, Volume 1: Implementation of the Global Strategy for the Credible, Balanced and Representative World Heritage List. UNESCO Headquarters, Paris.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 UNESCO Intergovernmental Committee for the Protection of the World Natural and Cultural Heritage (2015) Rules of Procedure. World Heritage Centre, Paris. Download available at https://whc.unesco.org/en/committee/ (27 June 2019)
- ↑ „Sessions“. UNESCO World Heritage Site.
- ↑ UNESCO. „Extended 44th World Heritage Committee session opens in Fuzhou, China“. UNESCO (2021-yil 16-iyul). Qaraldi: 2021-yil 23-iyul.
- ↑ „UNESCO indefinitely postpones planned world heritage meeting in Russia“. The Art Newspaper (2022-yil 22-aprel). Qaraldi: 2022-yil 24-aprel.
- ↑ „Saudi Arabia to host UNESCO's World Heritage Committee meetings in September“ (English). Saudi Gazette (2023-yil 24-yanvar). Qaraldi: 2023-yil 25-yanvar.
- ↑ Centre. „UNESCO World Heritage Centre – 40th session of the Committee“. whc.unesco.org. Qaraldi: 2018-yil 27-mart.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- YuNESKOning Jahon merosi portali – rasmiy veb-sayt (in English and French)
- Butunjahon merosi roʻyxati – barcha roʻyxatga kiritilgan obyektlarning rasmiy qidiruv roʻyxati