Fransiya — Yaponiya munosabatlari

Fransiya — Yaponiya munosabatlari
; Fransiya	; Yaponiya
Diplomatik vakolatxona
Fransiya elchixonasi Tokioda	Yaponiya elchixonasi Parijda
Elchixona
Elchi Filipp Setton	Elchi Yoichi Suzuki

Fransiya — Yaponiya munosabatlari Fransiya va Yaponiya oʻrtasidagi ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir.

Ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar XVII asrda, samuraylar va Yaponiya elchisi Xasekura Sunenaga Rimga ketayotib, Fransiya janubida bir necha kun toʻxtab qolishganida, tasodifan boshlangan.

Yaponiya uzoq vaqt sakoku qilinganidan soʻng, XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, Fransiya va Yaponiya yaxshi sheriklarga aylangan. Ikki davlat oʻrtasida ham harbiy, ham iqtisodiy, ham madaniyat sohasida oʻzaro almashuvlar amalga oshirilgan. Yaponiya fransuz harbiy rahbari Jyul Brunet yordamida oʻz armiyasini takomillashtirgan. Léonce Verni kabi fransuz muhandislari Yaponiyaga dengiz flotini rivojlantirishga yordam berishgan, fransuz huquqshunoslari Yaponiya qonunlarini ishlab chiqishda qatnashganlar.

Fransiyada yapon taʼsiri badiiy sohada seziladi, Yaponiya impressionistlarni ilhomlantirgan va yaponizmning kelib chiqishiga sabab boʻlgan.

Mamlakatni taqqoslash

	Fransiya	Yaponiya
Bayroq
Gerb
Madhiyasi	La Marseillaise	Kimigayo
Mustaqillik kuni	14-iyul	11-fevral
Aholi	67,918,000	126 672 000
Hudud	640,679 km ² (3 705 407 sq mi)	377 972 km ² (145 936 kv mil)
Aholi zichligi	118/km ²	335/km ²
Poytaxt	Parij	Tokio
Eng katta shahar	Parij — 2,175,601	Tokio — 13 617 444
Hukumat	Unitar yarim prezidentlik konstitutsiyaviy respublika	Unitar dominant-partiyaviy parlament konstitutsiyaviy monarxiya
Hozirgi rahbar (lar)	Prezident Emmanuel Macron Bosh vazir Élisabeth Borne	Imperator Naruxito Bosh vazir Fumio Kisida
Rasmiy tillar	Fransuz	Yapon
Valyuta	Yevro	Yapon yeni
YaIM (nominal)	2.936 trillion (jon boshiga 44,747 dollar)	4.912 trillion (jon boshiga 39,243 dollar)
YaIM	3.677 trillion dollar (jon boshiga 19,559 dollar)	6.110 trillion dollar (jon boshiga 44,227 dollar)
Inson taraqqiyoti indeksi	0.903 (baland)	0,919 (juda yuqori)

2017 BBC Jahon Xizmati Xalqaro fikr soʻrovi Yaponiya taʼsiriga mamlakatlar boʻyicha qarashlar (ijobiy — salbiy boʻyicha tartiblangan)^[1]
Soʻrovda qatnashgan mamlakatlar	ijobiy	salbiy	neytral	farq
Xitoy	22%	75%	3	-53
Ispaniya	39%	36%	25	3
Turkiya	50%	32%	18	18
Pokiston	38%	20%	42	18
Hindiston	45%	17%	38	28
Rossiya	45%	16%	39	29
Peru	56%	25%	19	31
Nigeriya	57%	24%	19	33
Buyuk Britaniya	65%	30%	5	35
Meksika	59%	23%	18	36
Keniya	58%	22%	20	36
Germaniya	50%	13%	37	37
Indoneziya	57%	17%	26	40
AQSh	65%	23%	12	42
Gretsiya	52%	9%	39	43
Fransiya	74%	21%	5	53
Braziliya	70%	15%	15	55
Avstraliya	78%	17%	5	61
Kanada	77%	12%	11	65

Tarixi

Fransiyaning Yevropaga yuborilgan Tensho elchilari (1582—1590) bilan hech qanday aloqasi yoʻq edi.

Edo davri (XVII—XVIII asrlar)

1615-yilda yapon samurayi Xasekura sunenaga oʻzining daYmyo ustasi Date Masamune tomonidan Rimga yuborilganda Sankt-Tropezda bir necha kun toʻxtadi^[2]. Bu fransuzlar va yaponlar oʻrtasidagi birinchi maʼlum aloqadir. 1619-yilda Niderlandiyaga koʻchgan fransuz Fransua Karon Niderlandiyaning Ost Indiya kompaniyasiga qoʻshilgan va Yaponiya tuprogʻiga rasman qadam qoʻygan birinchi fransuz boʻldi. Karon Yaponiyada yigirma yil oʻtkazdi va u yerda kompaniya direktori boʻldi. Keyinchalik Fransua KaronKaron fransuz Ost Indiya kompaniyasiga asos solgan.

1636-yilda fransuz Dominikan ruhoniysi Guillaume Courtet Yaponiyada nasroniylik taqiqlanganiga qaramay, yashirincha kelgan. Courtet qoʻlga olinib, Kagosimada bir yil qamoqqa tashlangan. Keyinchalik Courtet Nagasakiga olib ketilgan, u yerda 1637-yil sentyabrda sudlangan, qiynoqqa solingan va qatl etilgan. Ruhoniy Nagasakining oʻn olti shahidlaridan biriga aylangan. 1640—1780-yillarda Yaponiyaning sakoku siyosati tufayli Fransiya oʻrtasidagi munosabatlar uzilib qolgan.

1787-yilda fransuz navigatori Jan-Fransua de La Peruz Ryukyu arxipelagiga tashrif buyurdi. Uning nomi hozirda Saxalin va Xokkaydo oʻrtasidagi La Perouse boʻgʻoziga berilgan.

XIX asrda Yaponiyaning kashfiyoti

Fransiya-Yaponiya munosabatlari

1860-yil 4-fevral. Fransiya diplomati Duchenne de Bellecour syogunga Fransiya va Yaponiya oʻrtasidagi ratifikatsiya qilingan doʻstlik va savdo shartnomasini topshirdi.

Yapon va fransuz tillarida yozilgan ipak yorligʻi

Fransiyada Ikkinchi imperiya davrida yaʼni 1858-yil 9-oktabrda ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlar Tinchlik, doʻstlik va savdo shartnomasiga muvofiq rasmiylashtirildi. Tengsiz shartnomalarning bir qismi boʻlgan ushbu shartnoma, boshqa narsalar qatorida, savdo va fransuz subyektlari (Edo, Kobe, Nagasaki, Niigata va Yokohama) uchun 5 ta port ochishni nazarda tutadi. Elchi 1860-yil 4-fevralda ratifikatsiya qilingan fransuz-yapon shartnomasini syogunga olib keldi.

1863-yildan 1868-yilgacha Fransiyaning Yaponiyadagi elchisi boʻlgan fransuz diplomati Léon Rocher syogunlarning ishonchini qozona olgan, shuning uchun elchi Yaponiyaning koʻp asrlik madaniyatdan meros boʻlib qolgan siyosiy muhitida imtiyozli mavqega ega. Rocher diplomatik, madaniy, savdo, sanoat va harbiy aloqalarni oʻrnatishga muvaffaq boʻlgan. Shartnomalar Yaponiya va Fransiya taraqqiyoti rivojlanishiga xizmat qilgan.

1865-yilda Compagnie des Messageries Impériales tomonidan taqdim etilgan Fransiya va Yaponiya oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri navigatsiya liniyasi oʻrnatilgan.

Bundan tashqari, 1850-yilda Fransiyada pebrin (ipak qurti kasalligi) ipak qurtlarini koʻpaytirishga katta taʼsir koʻrsatdi. Oʻsha paytda ipak sanoatining eng yuqori choʻqqisiga chiqqan fransuz ishlab chiqarish sezilarli darajada yomonlashdi. Tokugava syogun Napoleon III ga sovgʻa sifatida ipak pilla yuboradi. 1865-yildan boshlab Yokogama va Lion oʻrtasida urugʻlar va ipak toʻplami savdosi rivojlandi (bu vaqt Lion va Yokogama oʻrtasida Lion-Yapon klubi homiyligida Yaponiya Bosh konsuli tashabbusi bilan tuzilgan ittifoq ham bor). Shunday qilib, besh yil ichida Lion ipak savdosi boʻyicha jahon yetakchisiga aylandi^[3]. 1872-yilda yuqori tashqi talabni qondirish uchun Tomiokada birinchi ipak fabrikasi qurildi, Fransiya Yaponiya eksportida yetakchi rol oʻynadi.

Syogun Fransiyaga Yaponiyaning birinchi dengiz arsenalini qurishni ishonib topshirdi. Napoleon III imperiyasi nou-xau va texnologiya bilan taʼminlaydigan muhandislarini yuboradi. Fransuz zobiti Léonce Verny 1865-yildan 1876-yilgacha Yokosuka arsenalini qurish tashabbusi bilan chiqdi. 1866-yilda siyosat va tashqi tajovuz sabab boʻlgan ichki qoʻzgʻolonlarning kuchayishiga qarshi turish uchun syogun oʻzi boshqargan armiyani modernizatsiya qilish va mustahkamlash uchun fransuz harbiy missiyasini yuborishni soʻradi^[4]. Fransiya imperiyasi bu talabga qurol sotish va artilleriyachi leytenant Jyul Brunetning Yaponiyaga kelishi bilan javob berdi. Shunday qilib, Brunet kapitan Jyul Chanoine buyrugʻi bilan syogun armiyasini tayyorlash va fransuz modeliga asoslangan harbiy boshqaruvni tashkil etish uchun keldi.

1868-yilda elchi Léon Rocher syogunat qulaganidan keyin Fransiyaga chaqirib olindi, Britaniya elchisi Yaponiyada qoldi. Zamonaviy Yaponiya Budokan Miyamoto Musashi orqali Fransiya imperiyasi va Tokugava syogunati oʻrtasidagi yaqin aloqalarga hurmat koʻrsatdi.

Xronologiya

1808-yil: Gollandiyalik Xendrik Doff 5 yaponni tarjimon sifatida tayyorlash uchun fransuz tilidan dars beradi.
1844-yil: Fransiyalik Fornier-Duplan ekspeditsiyasi Okinavaga qoʻndi, yaponlar savdo aloqalarini ochishdan bosh tortdilar, ammo fransuzlar yaponlarga til oʻrgatadilar.
1855-yil: Yaponiya chegaralari (bakumatsu) ochilgandan beri Fransiya, xuddi Qoʻshma Shtatlar singari, 24-noyabrda Okinavada yaponlar bilan shartnoma imzoladi^[5].
1858-yil: Edoda (hozirgi Tokio) doʻstlik va savdo shartnomasi imzolangandan soʻng ikki davlat oʻrtasida diplomatik aloqalar ochildi.
1862-yil: Syogun Fransiyaga Ясунори Такенути (yaponcha: 竹内保徳 Такенути Ясунори:^?) boshchiligidagi delegatsiyani yuboradi.
1864-yil: Léon Roche Yaponiyaga keldi. Fransiya, Britaniya, Gollandiya va Amerika kemalari tomonidan Shimonosekining bombardimon qilinishi. Leonce Verni Yokosuka arsenalini qurish uchun Yaponiyaga keladi.
1865-yil: Yaponiya diplomati Shibata Takenaka Fransiyaga tashrif buyurdi.
1865-yil: 1865-yil 12-sentyabrda Dupleix Yaponiya suvlariga kirgan birinchi fransuz savdo kemasi boʻlib, Yokogama orqali yoʻlovchilarni, shuningdek, yapon ipaklarini oʻz ichiga olgan tovarlarni tashishni taklif qildi.

1867-yil: Charlz Chanouin boshchiligidagi fransuz harbiy missiyasi Yaponiyaga keldi. Yaponiya delegatsiyasi Parijdagi Butunjahon koʻrgazmasida ishtirok etdi. Fransiyalik Jan-Fransua Koigne Xyogo prefekturasidagi Ikuno kumush koniga rahbarlik qilish uchun Yaponiyaga boradi.
1868-yil: Sakay hodisasi paytida 11 fransuz dengizchisi isyonchilar tomonidan Yaponiya janubida oʻldirildi.
1869-yil : Fransiya kuchlari Enomoto Takeaki boshchiligidagi syogun kuchlari bilan birga Hakodateʼda imperator kuchlariga qarshi kurashdi.
1870-yil: Anri Auguste Pelegrin Nihonbashi, Ginza va Yokohama koʻchalari uchun yoritish tizimini qurishni nazorat qiladi.
1872-yil: Fransiyalik ipak ishlab chiqaruvchi Pol Brunet Gunma prefekturasidagi Tomioka shahrida birinchi zamonaviy ipak fabrikasini ochdi. Fransiyaning Yaponiyadagi ikkinchi harbiy missiyasi uyushtirildi.
1873-yil: Huquqshunos Gustav-Emil Boissonade zamonaviy huquq tizimini qurishni yakunlash uchun Yaponiyaga boradi.
1874-yil: Fransiyaning ikkinchi harbiy missiyasi Yaponiyaga bordi va harbiy oʻquv markazlarini qurdi.
1876-yil: Qoʻmondon Anri Renier Laclocheterie bortida fransuz diplomatik missiyasi bilan ikki yil davomida Yaponiyaga keldi.
1881-yil: Fransuz rassomi Georges Ferdinand Bigot Yaponiyaga keldi.
1882-yil: Asakusada fransuz tramvaylari paydo boʻldi.
1884-yil: Fransiyaning Yaponiyaga uchinchi harbiy missiyasi uyushtirildi.
1885-yil: Fransiyaning Yaponiyadagi diplomatik missiyasi ikki yil davomida Admiral Anri Renier bilan Turenna kemasida sayohat qildi.
1886-yil: Politexnika boʻyicha bosh muhandis, dengiz muhandisi, fransiyalik Emil Bertin 1886-yil boshida fransuz hukumatining buyrugʻi bilan Yaponiya hukumatiga birinchi qurolli kuchlarni, yapon flotini, yapon qirgʻoq mudofaasini modernizatsiya qilish va rivojlantirish boʻyicha maslahat berish uchun Yaponiyaga keldi. Emil Bertin Yokosuka arsenalini butunlay qayta koʻrib chiqadi, yangi joylarni tanlaydi, ularni taklif qiladi va yangi Kure va Sasebo arsenallarini qurishni boshlaydi. Qurilishi Bertin tomonidan nazorat qilingan va nazorat qilingan kemalar Birinchi Xitoy-Yaponiya urushida, keyin esa Rossiya-Yaponiya urushida (1905) gʻalaba qozongan Yaponiya dengiz flotining yadrosini tashkil etdi. U Yaponiya hukumatining dengiz maslahatchisi sifatida 4 yildan ortiq vaqt davomida Yaponiyada qoldi, yapon tilini oʻrgandi. Emil Bertin Imperator Meiji va imperator hukumati hamda harbiylarning yuqori martabali amaldorlari bilan yaqin aloqada boʻlgan.

XX va XXI asrlar

1906-yil: Fransiyaning Yaponiyadagi birinchi elchisi diplomat Auguste Jerarning kelishi. Elchi Franko-Yaponiya doʻstligini tuzish orqali Germaniyaga qarshi urush ehtimoliga tayyorgarlik koʻradi. Jerar 1913-yilda elchilikdan ketdi.
1907: 1907-yildagi Franko-Yapon shartnomasining imzolanishi. Fransiya Yaponiya, Rossiya va (norasmiy) Buyuk Britaniya bilan ittifoq tuzishda yetakchilik qildi. Yaponiya Parijdan qarz oldi, shuning uchun Fransiya kreditni rus-yapon kelishuvi va Fransiyaning Hind-Xitoydagi strategik jihatdan zaif xoldinglari uchun Yaponiya kafolati sharti bilan berdi. Angliya rus-yapon munosabatlarini ragʻbatlantirdi. Shunday qilib, Birinchi jahon urushiga olib borgan Antanta koalitsiyasi tuzildi.
1910-yil: Toyota Group asoschisi Sakichi Toyoda ishlab chiqarish texnologiyasini oʻrganish uchun Fransiyaga keladi.
1914-yil: Birinchi jahon urushida Yaponiya va Fransiya ittifoqchi boʻlib, Germaniya va Avstriya-Vengriyaga qarshi birgalikda kurashdilar.
1918-yil: Fransiyaning Yaponiyadagi toʻrtinchi harbiy missiyasi.
1919-yil: Fransiya Yaponiyaning Parij tinchlik konferensiyasida irqiy tenglik haqidagi taklifini qoʻllab-quvvatlaydi.
1922-yil: Joffrening Uzoq Sharqdagi missiyasi.
1924-yil: Fransiya va Yaponiya oʻrtasidagi birinchi havo qatnovi. Tokioning Ebisu kvartalida franko-yapon madaniyat uyini tashkil etish.
1940-yil: Yaponiyaning fransuz Hindixitoyiga bostirib kirishining boshlanishi^[6].
1941-yil: Franko-Tailand urushi. Bu Yaponiya Tailand bilan ittifoq tuzganidan keyin sodir boʻldi.
1952-yil: Tokioda Franko-Yaponiya institutining tashkil etilishi.

1990—2000-yillarda Jak Shirakning Yaponiyaga nisbatan doʻstona siyosati tufayli Fransiya Yaponiya bilan savdo-sotiq faollashgan. Prezident Shirak Yaponiyaga 40 martadan ortiq rasmiy tashrif buyurdi, bu boshqa prezidentlardan bir necha baravar koʻp. Fransiya Yaponiyaga eksportni ragʻbatlantirish uchun moʻljallangan Le Yapon dasturini ishga tushirishga yordam berdi. Davlatlar Parijda Yapon madaniyati uyini ham ochdilar. 1993—2004-yillarda mamlakatlar oʻrtasidagi savdo hajmi 50 foizga oshdi. Yaponiya Fransiyaning toʻqqizinchi „mijozi“ga aylandi. Fransiya Yaponiyaga sarmoya kiritish boʻyicha uchinchi oʻrinda turadi.

Fransiya va Yaponiya insonparvarlik missiyalarida, asosan, Afrikaning Jibuti, Madagaskar va Uganda mamlakatlarida OITS va kambagʻallikka qarshi kurashish missiyalarida birga ishlagan.

Yaponiya va Fransiya sanʼat vagastronomiya haqida fikrlarni baham koʻradi. Yaponiyaga fransuz oshxonasi, Fransiyaga esa manga katta taʼsir koʻrsatdi.

Iqtisodiy sohada ikki davlat hozirda yangi avlod yadro reaktorlari mavzusida yaqindan hamkorlik qilmoqda. 2005-yil iyun oyida Fransiya va Yaponiya „Concorde“ ning vorisi boʻlishi mumkin boʻlgan yangi tovushdan tez uchuvchi raketani yaratish boʻyicha qoʻshma loyihani eʼlon qildi^[7].

2008-yilda Fransiya-Yaponiya munosabatlarining 150 yilligi nishonlandi.

1990-yilda Fransiyada 15 ming yapon, 2000-yilda 25 ming, 2005-yilda 30 ming yapon yashagan. Ularning yarmi Il-de-Fransda yashaydi va Garnier operasi yaqinidagi Sainte-Anne koʻchasi atrofida joylashgan Parijning yapon kvartaliga muntazam tashrif buyuradi. Mintaqada birinchi yapon restorani 1963-yilda Molière koʻchasida Takumi Ashibe tomonidan ochilgan.

1990-yilda Yaponiyada 3000 fransuz, 2000-yilda 5000, 2008-yilda 9000 fransuz yashagan. Tokiodagi fransuz kvartali Kagurazakada joylashgan.

Fransiyaning Yaponiyadagi elchixonasi
Yaponiyaning Fransiyadagi elchixonasi
Davlat kotibi Natali Kosciushko-Morizetning bashorat va raqamli rivojlanish boʻyicha tashrifi, Tokiodagi 7-Eleven, 2009-yil fevral.
Sindzo Abe va Emmanuel Makron 2017-yil 26-may kuni G7da

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

Fransiya — Yaponiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot nomi	Yaponiyaning qoʻshilish sanasi	Fransiyaning qoʻshilish sanasi
Jahon Savdo Tashkiloti	?	1995-yil
Xalqaro taraqqiyot fondi	1960-yil 27-dekabr	1960-yil 30-dekabr
Xalqaro moliya korporatsiyasi	1956-yil 20-iyul	1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti	1956-yil 18-dekabr	1945-yil 24-oktabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi	1879-yil 29-yanvar	1886-yil
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki	1852-yil 13-avgust	1945-yil 27-dekabr
Osiyo taraqqiyot banki	1966-yil	1970-yil
Avstraliya guruhi	1985-yil	1985-yil
Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi	1967-yil 16-sentyabr	1967-yil 20-sentyabr
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi	1988-yil 12-aprel	1989-yil 28-dekabr
Raketa texnologiyasini boshqarish tizimi	1987-yil	1987-yil
YUNESKO	1951-yil 2-iyul	1946-yil 4-noyabr
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti	?	1961-yil 7-avgust
G20	?	1999-yil 26-sentyabr
Millatlar Ligasi	?	1920-yil 10-yanvar

Yaponiyadagi mashhur fransuzlar

Leon Roches
Jyul Brunett
Leonce Verny
Gustav Emil Boissonade
Pol Klodel 1922-yildan 1928-yilgacha Fransiyaning Tokiodagi elchisi

Fransiyadagi mashhur yaponlar

Hasekura Sunenaga
Fukuzava Yukichi 1862-yilgi missiyada tarjimon sifatida
Shibata Takenaka (1823—1878)
Suguxaru Fujita (Fransiyada 1913-yildan 1931-yilgacha)

Manbalar

↑ „2017 BBC World Service poll“ (en) (PDF). BBCワールドサービス (4-iyul 2017-yil). 30-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyun 2021-yil.
↑ {{{title}}}. ISBN 978-2-271-09427-8. .
↑ {{{title}}} Editions désiris: . ISBN 978-2-7084-0790-9.
↑ {{{title}}} A. et J. Picard / Cénomane: . ISBN 978-2-7084-0790-9.
↑ Thierry Mormane : „La prise de possession de l'île d’Urup par la flotte anglo-française en 1855“, Revue Cipango, „Cahiers d'études japonaises“, No 11 hiver 2004 pp. 209-236.
↑ John E. Dreifort, „Japanʼs advance into Indochina, 1940: the French Response“. Journal of Southeast Asian Studies 13.2 (1982): 279-295.
↑ correspondant), Philippe Pons (Tokyo (31-10-2007). „La France s'offre une ambassade à Tokyo sans débourser un euro“. Le Monde.fr. ISSN 1950-6244. 2016-09-23da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2015-11-11. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

Adabiyotlar

Ingliz tilida

Aminian, Nathalie, and K. C. Fung. „Silicon Valley, Japan and France: A Comparative Study of Innovation Systems and Policies“ (2019). online
Edwards, Ewen W. „The Far Eastern Agreements of 1907“. Journal of Modern History 26.4 (1954): 340–355. online
Ferrier, Michaël. „France-Japan: The Coral Writers (From stereotype to prototype, in favor of rethinking a critical approach to Japan)“. Contemporary French and Francophone Studies 21.1 (2017): 8-27.
Hokenson, Jan Walsh. Japan, France & East-West Aesthetics: French Literature, 1867-2000 (2004), 520pp.
Jones, Christopher S. „A Lost Tradition: Nishida Kitarō, Henri Bergson and Intuition in Political Philosophy“. Social Science Japan Journal 5.1 (2002): 55–70.
Lederman, Leonard L. „A comparative analysis of civilian technology strategies among some nations: France, the Federal Republic of Germany, Japan, the United Kingdom, and the United States“. Policy Studies Journal 22.2 (1994): 279–295.
Lehmann, Jean-Pierre. „France, Japan, Europe, and industrial competition: the automotive case“. International Affairs 68.1 (1992): 37–53.
Locke, Robert R. Management & Higher Education since 1940: The Influence of America & Japan on West Germany, Great Britain & France (1989), 328pp.
Put, Max. Plunder & Pleasure: Japanese Art in the West, 1860-1930 (2000), 151pp covers 1860 to 1930.
Silberman, Bernard S. Cages of Reason: The Rise of the Rational State in France, Japan, the United States & Great Britain (1993) 487pp; covers 20th century
Slaymaker, Doug. Confluences: Postwar Japan & France. 2002 185 pp. covers 1945 to 1999.
White, John Albert. Transition to Global Rivalry: Alliance Diplomacy & the Quadruple Entente, 1895-1907 (1995) 344 pp. re France, Japan, Russia, Britain

Boshqa tillarda

Maurice Pinguet, Le Texte Japon, introuvables et inédits, Seuil, 2009.
Polak, Christian. (2001). Soie et lumières: L'âge d'or des échanges franco-japonais (des origines aux années 1950). Tokyo: Chambre de Commerce et d'Industrie Française du Japon, Hachette Fujin Gahōsha (アシェット婦人画報社).
Polak, Christian. (2002). 絹と光: 知られざる日仏交流100年の歴史 (江戶時代-1950年代) Kinu to hikariō: shirarezaru Nichi-Futsu kōryū 100-nen no rekishi (Edo jidai-1950-nendai). Tokyo: Ashetto Fujin Gahōsha, 2002. ISBN 978-4-573-06210-8; OCLC 50875162
Michael Ferrier, La Tentation de la France, la Tentation du Japon : regards croisés, éd. Picquier, 2003 ISBN 2-87730-663-1
Michael Ferrier, Japon, la Barrière des Rencontres, éd. Cécile Defaut, 2009 ISBN 9782350180748

Havolalar

Tashqi ishlar vazirligi. (Wayback Machine saytida 2009-11-05 sanasida arxivlangan) Fransiya va Yaponiya oʻrtasidagi siyosiy munosabatlar (Wayback Machine saytida 2009-11-05 sanasida arxivlangan)
Tokio Franko-Yaponiya instituti
Franko-Yaponiya munosabatlarining 150 yilligi: Yaponiyadagi voqealar (Wayback Machine saytida 2008-02-20 sanasida arxivlangan)
Fransiya-Yaponiya munosabatlarining 150 yilligi: Fransiyadagi voqealar
Nobutaka Miura, La Modernization du Yaponiya et la France (Wayback Machine saytida 2006-11-26 sanasida arxivlangan)

[0-1] „2017 BBC World Service poll“ (en) (PDF). BBCワールドサービス (4-iyul 2017-yil). 30-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyun 2021-yil.

[ninomiya-2] {{{title}}}. ISBN 978-2-271-09427-8. .

[3] {{{title}}} Editions désiris: . ISBN 978-2-7084-0790-9.

[4] {{{title}}} A. et J. Picard / Cénomane: . ISBN 978-2-7084-0790-9.

[5] Thierry Mormane : „La prise de possession de l'île d’Urup par la flotte anglo-française en 1855“, Revue Cipango, „Cahiers d'études japonaises“, No 11 hiver 2004 pp. 209-236.

[6] John E. Dreifort, „Japanʼs advance into Indochina, 1940: the French Response“. Journal of Southeast Asian Studies 13.2 (1982): 279-295.

[7] rrespondant), Philippe Pons (Tokyo (31-10-2007). „La France s'offre une ambassade à Tokyo sans débourser un euro“. Le Monde.fr. ISSN 1950-6244. 2016-09-23da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2015-11-11. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]