Dehqonobod tumani

Dehqonobod tumani
Дехканабадский район
tuman
Tarkibida	Qashqadaryo viloyati
Maʼmuriy markazi	Qorashina
Hokim	Akrom Sulaymonov
Aholi (2022-yil 1-yanvar)	153,1 ming kishi
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Rasmiy sayti	http://dehqonobod.uz/
Xaritada
38°20′23.3″N 66°33′44.3″E / 38.339806°N 66.562306°E

Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud. Qarang: Dehqonobod (maʼnolari).

Dehqonobod tumani — Oʻzbekiston Respublikasining Qashqadaryo viloyatida joylashgan boʻlib, 1926-yil 29-sentyabrda tashkil etilgan (1962-yil 24-dekabrda Gʻuzor tumani bilan birlashtirilgan. 1971-yil 31-avgustda qayta tuzilgan). Dehqonobod tumani viloyatning janubi-sharqida joylashgan. Shimoli-gʻarbda Gʻuzor tumani, shimoli-sharqda Qamashi tumani, janubi-sharqda Surxondaryo viloyati, gʻarbda Turkmaniston bilan chegaradosh. Maydoni 4,0 ming km². Aholisi 153,1 ming kishi (2022). Dehqonobod tumanida 1 ta shaharcha (Qorashina), 14 qishloq fuqarolari yigʻini (Beshqoʻton, Bibiqorasoch, Bozortepa, Boshchorboq, Duob, Obiravon, Oqirtma, Oqmachit Oqrabot, Oqtosh, Qizilcha, Qirqquloch, Qorashina, Qoʻrgʻontosh) bor. Markazi — Qorashina shaharchasi.^[1]

Tabiati

Relyefi oʻrtacha balandlikdagi togʻlar (Hisor tizmasining gʻarbiy tarmoqlari — Bobosurxon, Qora sirt), past togʻlar (Oqtosh, Sayfi, Kesik, Usmontov, Tepaqoʻrgʻon) va togʻ oldi qiya tekisliklaridan iborat. Tumanda neft, gaz, osh tuzi (Boybichakon, Govxona), kaliy tuzi (Odamtosh, Tepaqoʻton) va qurilish materiallari (ohaktosh, shagʻal, gips) mavjud. Iqlimi kontinental iqlim. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi — 0,6°, iyulniki 28,4°. Yiliga oʻrtacha 277 mm yogʻin tushadi. Tuman hududidan Gʻuzor daryosining irmoqlari: Katta Oʻradaryo va Kichik Oʻradaryo oqib oʻtadi. Tumanning janubi-gʻarbiy qismida yozda qurib qoladigan Qizilcha va Gajaksoy kabi soylar bor. Pachkamar, Dehqonobod suv omborlari qurilgan. Dehqonobod tumanining togʻli qismida yupqa togʻ-qoʻngʻir tuproq, togʻ oldi va tekislik qismida och boʻz tuproq (baʼzan shoʻrxok va qumoq tuproqlar) uchraydi. Tuman hududida archa, zarang, uchqat oʻsadi. Past togʻ etaklarida pistazorlar bor. Shuvoq, shoʻra, yantoq, efemerlar oʻsadi. Yovvoyi hayvonlardan tuman togʻli qismida qoplon, ayiq, qobon, togʻ echkisi, boʻri, tulki, jayra, sugʻur va b. uchraydi. Kemiruvchilardan kalamush, sichqon, qushlardan kaklik va boshqalar yashaydi.

Aholisi

Aholisi, asosan oʻzbek va tojiklardan iborat. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km² ga 38,3 kishi. Shaharliklar 28,8 ming kishi, qishloq aholisi 124,3 ming kishi (2022-yil).

Iqtisodiyoti

Tumandagi eng yirik korxona Dehqonobod kaliy zavodi hisoblanadi. Zavod 2011-yil 6-iyuldan buyon kaliyli tuzlar ishlab chiqarmoqda. Mahsulotlarning 80 foizi chet elga eksport qilinmoqda. DKZ 2021-yil 1-dekabr holatida 447,85 mlrd. soʻm jami tushum, 7,90 mln. soʻm sof foyda olgan^[2]. Tumanda bir qator kichik xususiy sexlar ham mavjud. Dehqonobod tumani xoʻjaligining asosini chorvachilik va dehqonchilik tashkil qiladi. Ekin maydon 47,4 ming ga, koʻp yillik daraxtzorlar 2,1 ming ga, yaylovlar 237,4 ming ga. Yaylovlarda qorakoʻl qoʻylari, hisori qoʻylar, angor zotli echkilar, qoramol, yilqi boqiladi. Dehqonobod tosh kesish karyeri, junni qayta ishlash zavodi, konserva tayyorlash sexi mavjud. Tuman hududidan Katta Oʻzbekiston trakti, Gʻuzor — Qumqoʻrgʻon temir yoʻl oʻtgan.

Ijtimoiy soha

2000/01 oʻquv yilida 88 umumiy taʼlim maktabi, kasb-hunar kolleji, internat litseyi faoliyat koʻrsatdi. Tumanda „Togʻ goʻzali“ ashula va raqs ansambli, „Qoʻngʻirot“ folklor etnografik ansambli, 27 kutubxona, 11 qishloq klubi bor. Markaziy kasalxona, 6 qishloq uchastka shifoxonasi, 56 qishloq feldsher-akusherlik shoxobchasi, 7 qishloq vrachlik punkti, 7 dorixona mavjud boʻlib, 650 ga yaqin oliy va oʻrta maʼlumotli tibbiy xodim ishlaydi. 1972-yildan „Dehqonobod ovozi“ tuman gazetasi chiqadi (adadi 2000).

Moddiy madaniy meros obyektlari

Dehqonobod tumanida 40 ta obyekt Oʻzbekiston Respublikasining Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan^[3].

Arxeologiya yodgorliklari

Tumanda jami 33 ta arxeologiya yodgorligi davlat muhofazasiga olingan.

	Obyekt toʻliq nomi	Obyekt davri	Obyekt manzili	Koʻchmas mulkka boʻlgan huquq
1	Dunyotepa	XVI asr	Bogʻchorbogʻ MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
2	Minortepa	XIII asr	Bogʻchorbogʻ MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
3	Tillatepa	XVI asr	Beliboyli MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
4	Xumdontepa	XI—XIII asrlar	Paxtachi MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
5	Chashtepa	XI—XII asrlar	Obirobon MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
6	Gaburdentepa	XII—XV asrlar	Duob MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
7	Qoʻrgʻontepa	XI—XIV asrlar	Bogʻchorbogʻ MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
8	Qoʻrgʻontepa	XI—XVI asrlar	Beliboyli MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
9	Qoʻrgʻon Toshgʻuzortepa	XIV—XVIII asrlar	Beliboyli MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
10	Eshonshayittepa	XI—XIV asrlar	Beliboyli MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
11	Qizlarxon opatepa	XII—XVII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
12	Munchoqtepa	XIII—XIX asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
13	Qoʻrgʻontepa	XVI—XVII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
14	Munchoqtepa	IX—XII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
15	Nomsiztepa	IX—XII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
16	Eskiqoʻrgʻontepa	X—XI asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
17	Boʻztepa	XII—XVII asrlar	Torqapchiq MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
18	Xoʻjaipoktepa	IX—XII asrlar	Qoʻrgʻontosh MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
19	Qoʻrgʻontepa	IX—XII asrlar	Qoʻrgʻontosh MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
20	Qoʻrgʻonsoyatepa	IX—XIII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
21	Eski-uy qurilish qoldiqlari	XI—XII asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
22	Qarashina yodgorligi	IX—XV asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
23	Nomsiztepa I	IX—XV asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
24	Nomsiztepa II	IX—XIV asrlar	Oʻzbekiston MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
25	Katta Oʻra yodgorligi	XII—XVII asrlar	Koʻkabuloq QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
26	Qoʻrgʻontepa	X—XIII asrlar	Koʻkabuloq QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
27	Koʻkabuloq otatepa	XII—XIV asrlar	Koʻkabuloq QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
28	Dunyotepa	IX—XIII asrlar	Koʻkabuloq QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
29	Qoʻrgʻontepa	X—XVI asrlar	Koʻkabuloq QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
30	Choygultepa	XV—XVII asrlar	Obirobon MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
31	Boyqoʻrgʻontepa	XII—XVII asrlar	Obirobon MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
32	Sochtepa	XVI—XVIII asrlar	Obirobon MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
33	Bozortepa	XII—XVII asrlar	Obirobon MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida

Arxitektura yodgorliklari

Tumanda jami 4 ta arxitektura yodgorligi davlat muhofazasiga olingan.

	Obyekt toʻliq nomi	Obyekt davri	Obyekt manzili	Koʻchmas mulkka boʻlgan huquq
1	Oqsaroy qalʼasi^[4]	1890-yil	Oqrabod QFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
2	Sari qoya togʻ^[5]	XVIII asr	Dehqonobod MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
3	Rabot^[6]	1910-yil	Dehqonobod MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
4	Kalta minor masjidi	XVIII asr	Obod MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida

Monumental sanʼat yodgorliklari

Tumanda jami 2 ta monumental sanʼat yodgorligi milliy roʻyxatga kiritilgan.

	Obyekt toʻliq nomi	Obyekt davri	Obyekt manzili	Koʻchmas mulkka boʻlgan huquq
1	Mirzo Ulugʻbek haykali	1980-yil	Dehqonobod MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
2	Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga oʻrnatilgan yodgorlik	1980-yil	Dehqonobod MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida

Diqqatga sazovor joylar

Tumanda jami 1 ta diqqatga sazovor joy milliy roʻyxatga kiritilgan.

	Obyekt toʻliq nomi	Obyekt davri	Obyekt manzili	Koʻchmas mulkka boʻlgan huquq
1	Xoʻjai pok ota maqbarasi	XVII asr	Qoʻrgʻontosh MFY	Davlat mulki. Qashqadaryo viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida

Manbalar

↑ "Dehqonobod tumani" OʻzME. D-harfi^{[sayt ishlamaydi]} Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
↑ „arxiv nusxasi“. 2023-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-mart.
↑ „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“. Lex.uz (4-oktabr 2019-yil). Qaraldi: 16-mart 2023-yil.
↑ https://uzheritage.org/uz/objects/19116
↑ https://uzheritage.org/uz/objects/19117
↑ https://uzheritage.org/uz/objects/19118

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

[1] "Dehqonobod tumani" OʻzME. D-harfi^{[sayt ishlamaydi]} Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

[2] „arxiv nusxasi“. 2023-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-mart.

[3] „Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori“. Lex.uz (4-oktabr 2019-yil). Qaraldi: 16-mart 2023-yil.

[4] ttps://uzheritage.org/uz/objects/19116

[5] ttps://uzheritage.org/uz/objects/19117

[6] ttps://uzheritage.org/uz/objects/19118

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

k m t Qashqadaryo viloyati
Markazi: Qarshi
Viloyatga boʻysunuvchi shaharlari	Qarshi Shahrisabz
Tumanlari	Dehqonobod tumani Kasbi tumani Kitob tumani Koson tumani Koʻkdala tumani Mirishkor tumani Muborak tumani Nishon tumani Qamashi tumani Qarshi tumani Yakkabogʻ tumani Gʻuzor tumani Shahrisabz tumani Chiroqchi tumani
Tumanga boʻysunuvchi shaharlari	Beshkent Kitob Koson Muborak Qamashi Tallimarjon Yakkabogʻ Yangi Nishon Gʻuzor Chiroqchi
Shaharcha va qishloqlari	Eski yakkabogʻ Jeynov Miroqi Mugʻlon Nuriston Obikanda Qashqadaryo Qorashina Yangi Mirishkor Yettitom Gʻelon Chorshanba