Avstraliyada yahudiylik dini

Avstraliya Ittifoqi
Avstraliya Ittifoqi inglizcha: Commonwealth of Australia
	Bayroq Gerb
	Madhiya: «Advance Australia Fair»; «Olg‘a, chiroyli Avstraliya»;
Poytaxt	Kanberra
Eng katta shahar	Sidney, Kanberra, Melburn, Brisben, Pert, Adelaida va Nyukasl
Rasmiy til(lar)	Ingliz tili
Hukumat	Konstitutsiyaviy monarxiya
• Qirol	Karl III
• General-gubernator	David Hurley
• Bosh vazir	Anthony Albanese
Mustaqillik (Buyuk Britaniyadan)
• Dominion	1901-yil 1-yanvar
• Vestminster statuti	1931-yil 11-dekabr (1939-yil 9-sentyabrda qabul qilingan)
• Avstraliya farmoni	1983-yil 3-mart
Maydon
• Butun	7,692,024 km2 (6-oʻrin)
• Suv (%)	1.79
Aholi
• 2023-yilgi roʻyxat	26,510,600 kishi (53-oʻrin)
• Zichlik	3.4/km2
YIM (XQT)	2023-yil roʻyxati
• Butun	$1.718 trillion (20-oʻrin)
• Jon boshiga	$65,366
Pul birligi	Avstraliya dollari (AUD)
Vaqt mintaqasi	UTC+8...+10.5
• Yoz (DST)	UTC+8...+11.5
Qisqartma	AU
Telefon prefiksi	+61
Internet domeni	.au
	tahrir kuzat

Yahudiylik dini
	; Yahudiylikning asosiy ramzi tushurillgan Isroil davlatining bayrog`i
Umumiy aholisi
	15 mln atrofida
Asoschisi
	Payg`ambar Ibrohim alayhissalom
Tillari
	ingliz tili, Hebrew, Yiddish, rus tili, venger tili, roman tillari, fransuz tili, fors tili, arab tili, ispan tili, Afrika tillari, polyak, nemis tili, mandarin
Vebsayti
	http://www.globalreligiousfutures.org/

Yahudiylik dini tarqalgan davlatlar
Davlatlar
Afrika Jazoir Angola Misr Efiopiya Liviya Marokash Janubiy Afrika Respublikasi Tunis Zimbabve
Osiyo Afg'oniston Xitoy Hindiston Indoneziya Eron Iroq Yaponiya Livan Malayziya Pokiston Filippin Suriya Turkiya O'zbekiston Vetnam Yaman
Yevropa Armaniston Avstriya Ozarbayjon Belarus Bolgariya Kipr Chexiya Estoniya Finlandiya Fransiya Gruziya Germaniya Gretsiya Vengriya Italiya Latviya Litva Moldova Niderlandiya Polsha Portugaliya Ruminiya Rossiya Serbiya Ispaniya Shvetsiya Ukraina Buyuk Britaniya
Amerika Kanada Amerika Qo'shma Shtatlari Argentina Boliviya Braziliya Chili Kolumbiya Kuba Dominikan Respublikasi Ekvador Salvador Gayana Gaiti Yamayka Meksika Paragvay Peru Puerto-Riko Surinam Urugvay Venesuela
Okeaniya Avstraliya Fiji Guam Yangi Zelandiya Palau

Yahudiylik Avstraliyadagi ozchilik dinidir. 2016-yilgi aholini roʻyxatga olishda 91 022 avstraliyalik yahudiy deb aniqlangan, bu aholining taxminan 0,4 % ni tashkil qiladi.^[1] Bu 2011-yilgi aholini roʻyxatga olishdan koʻra 6 % ga pasayishdir, lekin bu pasayish koʻplab yahudiylarni oʻz dinlarini oshkor qilishi noqulay boʻlgan aholini roʻyxatga olishning yomon oʻtkazganligi sababli boʻlishi mumkin deyiladi.^[2]

Avstraliyada qancha yahudiy borligi haqida koʻplab taxminlar mavjud, baʼzi maʼlumotlarga koʻra 250 000 ga etadi.

Tarixi

1830-yilda Avstraliyada birinchi yahudiy nikoh toʻyi nishonlandi. Ushbu nikoh taraflari Muso Jozef va Rosetta Natan edi.^[3]

Yahudiylarning immigratsiyasi antisemitizm davrida sodir boʻldi va Xizmatlar Ligasi va boshqa guruhlar hukumat va immigratsiya vaziri Artur Kalvellni yahudiy immigrantlari oqimini toʻxtatishga undash uchun multfilmlarni eʼlon qildi.^[4]

Ilk aloqalar

1930-yillargacha Avstraliyadagi barcha sinagogalar pravoslavlar bilan bogʻlanib , Buyuk Britaniya Bosh ravvinining rahbarligini tan olgan. Bugungi kunga qadar Avstraliyadagi sinagogalarning taxminan 70 % pravoslavlardir.

Yahudiylarni isloh qilish (Reforma („<i>islohot</i>“) deb ataladi) jamoatlarini tashkil etish uchun kamida ikkita qisqa muddatli urinishlar boʻlgan. birinchisi 1890-yillarda boʻlgan. Biroq, faqat 1930-yilga kelib Ada Fillips boshchiligida liberal yoki progressiv jamoat boʻlmish Temple Beth Israel (Melburn, Avstraliya) doimiy ravishda Melburnda tashkil etilgan. 1938-yilda uzoq vaqt xizmat qilgan katta ravvin, ravvin doktor Herman Sanger Sidneyda yana bir ibodatxona — Temple Emanuelni tashkil etishda muhim rol oʻynadi. U, shuningdek, Avstraliya va Yangi Zelandiyaning boshqa shaharlarida bir qator boshqa liberal sinagogalarni tashkil etishda ishtirok etgan. Avstraliyada tugʻilgan birinchi ravvin, ravvin doktor Jon Levi Avstraliya liberal harakatiga xizmat qilgan.^[5] Ushbu jamoatlar Sidneyda joylashgan Progressiv Yahudiylik Ittifoqi tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi.

Demografiyasi

Avstraliya yahudiy jamoasining qariyb 90 foizi Sidney va Melburnda istiqomat qiladi.^[6] Melburn portlari Avstraliyadagi saylovchilar orasida eng katta yahudiy jamiyatiga ega.^[7]

Viktoriya yahudiy jamiyati kengashi Viktoriyada 60 000 avstraliyalik yahudiy istiqomat qilishini taxmin qildi.^[8] Frankstonda yahudiylar jamoasi 2007-yildan beri deyarli ikki baravar koʻpaydi.^[9]

Adelaidada avstraliyalik yahudiylar shaharning butun tarixi davomida koʻplab muvaffaqiyatli fuqarolik rahbarlari va sanʼat sohasidagi odamlar boʻlishgan.

2016-yil „Census“ maʼlumotlariga koʻra, yahudiy aholisi 91 020 kishidan iborat boʻlib, ularning 46 foizi Katta Melburnda, 39 foizi Katta Sidneyda va 6 foizi Buyuk Pertda istiqomat qilgan. Yahudiylarning eng yuqori ulushi boʻlgan shtatlar va hududlar Viktoriya (0,71 %) va Yangi Janubiy Uels (0,49 %), eng pasti esa Shimoliy hudud va Tasmaniya (ikkalasi ham 0,05 %).^[10]

Avstraliya yahudiy jamiyatining favqulodda iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy muvaffaqiyatiga yordam bergan Avstraliyaning ijtimoiy va madaniy xususiyatlari, shuningdek, keng tarqalgan assimilyatsiya (etnografiya)ga hissa qoʻshganligi bilan ham bogʻliq.^[11]

Jamoa muvaffaqiyatini Avstraliya yahudiy ommaviy axborot vositalarining jonliligi bilan ham oʻlchash mumkin. Anʼanaviy yahudiy bosma ommaviy axborot vositalari tanazzulga yuz tutayotgan boʻlsa-da^[12] podkastlar,^[13] onlayn jurnallar^[14] va bloglar^[15] kabi yangi media shakllari yetakchilikni qoʻlga olishga kirishdi.^[16]^[17]

Avstraliyalik mashhur yahudiy shaxslar

Akademiklar

Roy Klayv Abraham, tilshunos
Bernhard Neumann, asli nemis, ingliz-avstraliyalik matematik
Piter Singer, faylasuf
Ghil’ad Sukermann, tilshunos va revivalist

Rassomlar va sanʼatkorlar

Lior Attor, qoʻshiqchi, musiqachi
Denni Ben-Moshe, yozuvchi
Jon Bluthal, aktyor
Saskia Burmeister, aktrisa
Isla Fisher, aktrisa
Amelia Frid, rossiyalik aktrisa
Rene Geyer, soul qoʻshiqchisi
Devid Xelfgott, pianinochi (Oskar mukofotiga sazovor boʻlgan " Shine " filmi ilhomlantirilgan)
Barri Koski, opera rejissori
Ben Li, qoʻshiqchi, qoʻshiq muallifi va aktyor
Devid Malouf, yozuvchi
Miriam Margolyes, Britaniya-Avstraliya aktrisasi
Leon Pole, rassom
Ohad Rain, asli avstraliyalik isroillik qoʻshiqchi-qoʻshiq muallifi
Jon Safran, komediyachi
Troye Sivan, Janubiy Afrikada tugʻilgan avstraliyalik qoʻshiqchi, aktyor va YouTuber
Elana Stoun, musiqachi
Yael Stoun, aktrisa
Feliks Verder, germaniyalik
Yitzhak Yedid, isroillik bastakor

Bisnesmenlar

Alan Finkel, Avstraliyaning bosh olimi
Jon Gandel, tadbirkor, xayriyachi
Devid Gonski, tadbirkor, xayriyachi
Solomon Lyu, tadbirkor
Frank Loui, asli slovakiyalik isroillik avstraliyalik tadbirkor
Entoni Pratt, avstraliyalik tadbirkor
Richard Pratt, tadbirkor
Sheri Rubinshteyn, tadbirkor, ayollar biznesi rahbari va advokati
Sidney Sinkler, tadbirkor
Viktor Smorgon, tadbirkor
Garri Triguboff, asli xitoylik avstraliyalik tadbirkor
Aleks Vaislitz, tadbirkor
Nik Molnar, tadbirkor, tadbirkor

Huquqiy tizim odamlari

Jeyms Spigelman, Yangi Janubiy Uelsning sobiq bosh sudyasi
Jeyms Edelman, Oliy sud sudyasi
Lui Uoller, yuridik akademik va Monash huquq fakulteti rahbari

Siyosatchilar

Xajnal Ban Blek, isroillik yozuvchi, siyosatchi
Josh Berns, Macnomara aʼzosi
Ser Zelman Kouen, siyosatchi, Avstraliya general-gubernatori
Maykl Danbi, Melburn portlari aʼzosi
Mark Dreyfus, sobiq bosh prokuror
Sid Eynfeld, avstraliyalik siyosatchi va yahudiy jamiyati yetakchisi
Josh Frydenberg, siyosatchi va Liberal partiya rahbarining sobiq oʻrinbosari
Ser Isaak Isaacs, sudya va siyosatchi, Avstraliya bosh sudyasi va Avstraliya general-gubernatori
Genri Ninio, Misrda tugʻilgan Adelaida lord meri
Martin Pakula, siyosatchi
Kerrin Felps, AMA prezidenti va Wentworthning mustaqil aʼzosi
Mark Regev, asli avstraliyalik isroillik diplomat va davlat xizmatchisi
Devid Sautvik, siyosatchi

Robbiylar

Raymond Apple, Sidney Buyuk Sinagogining katta ravvini
Devid Bar-Hayim, Devid Mandel, Isroildagi Maxon Shilo rahbari
Eliezer Berkovits, yetakchi ravvin faylasufi, 1946-50 yillarda Sidneyda ravvin boʻlib xizmat qilgan.
Isroil Brodi, Hamdoʻstlikning bosh ravvini, 1923-37 yillarda Avstraliyada ravvin boʻlib ishlagan
Garri Fridman, ravvin, yozuvchi va tarjimon
Yitzchok Dovid Groner, Melburndagi Yeshiva markazi rahbari, bolalar jinsiy zoʻravonligini yashirishda ishtirok etgan
Chaim Gutnik, Viktoriya ravvinlar kengashining birinchi rahbari
Meir Shlomo Kluwgant, Melburndagi katta ravvin, bolalar jinsiy zoʻravonligini yashirishda ishtirok etgan
Jon Levi, ravvin
Karen Soria, islohotchi ravvin, Avstraliyada ravvin boʻlib xizmat qilgan birinchi ayol
Yehiel Grenimann (sobiq Melburnlik Jon Grin), Masorti (konservativ), Quddus, muallif, huquq himoyachisi

Sportchilar

Eshli Braun, futbolchi
Jordan Braun, futbolchi
Gavin Fingleson, Olimpiya kumush medali sovrindori beysbolchi
Jessica Fox, kanoechi, Olimpiya kumush medali sovrindori
Noemi Foks, kanoyechi
Todd Goldstein, Shimoliy Melburn kangurular uchun AFL oʻyinchisi
Todd Greenberg, NRL sobiq rahbari
Maykl Klinger, kriketchi
Jonatan Moss, Viktoriya kriket jamoasining sobiq birinchi toifali kriketchisi (2000-2007). Isroilda boʻlib oʻtgan Makkabiya oʻyinlarida Avstraliya terma jamoasida oʻynagan.
Fil Moss, A-ligadagi Central Coast Mariners jamoasi menejeri va Milliy futbol ligasining sobiq futbolchisi
Stiven Solomon, sprinter
Lionel Van Praag, Speedway chempioni
Julien Wiener, kriketchi
Devid Zalcberg, stol tennischisi

Boshqa shaxslar

Aleks Fein, faol va tadbirkor
Jon Monash, avstraliyalik general
Ikey Sulaymon, mahkum, birinchi flot asiri
Sharri Markson, jurnalist
Gregori Sher, avstraliyalik askar

Yana qarang

Avstraliya yahudiy tadqiqotlari assotsiatsiyasi
Avstraliyadagi yahudiylarning tarixi
Okeaniyalik yahudiylarning roʻyxati
Avstraliyada din

Manbalar

↑ „Australia's Jewish population rises to 100,000 | The Israeli News“. Haaretz (2012-yil 29-iyun). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
↑ „Census: 6000 less Australian Jews“ (en-US). The Australian Jewish News (2017-yil 29-iyun). Qaraldi: 2019-yil 24-yanvar.
↑ Suzanne D. Rutland. „Jews“. Dictionary of Sydney. Dictionary of Sydney Trust (2008). Qaraldi: 3-yanvar 2012-yil.
↑ Rutland, Susan, 2005, The Jews in Australia
↑ Rubinstein and Freeman, (Editors), „A Time to Keep: The story of Temple Beth Israel: 1930 to 2005“ A Special publication of the Australian Jewish Historical Society, 2005.
↑ Goldberg, Dan. „Australian Jews may top Forbes' rich list, but 20% live on poverty line Israel News“. Haaretz (2013-yil 2-yanvar). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
↑ „Seat of the week: Melbourne Ports – the Poll Bludger“. 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
↑ „Jewish Community Council of Victoria (JCCV) - Overview“. JCCV. 2013-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
↑ „Census shows Jews are on the move | The Australian Jewish News“. Jewishnews.net.au (2012-yil 29-iyun). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.
↑ „Census TableBuilder - Dataset: 2016 Census - Cultural Diversity“. Australian Bureau of Statistics – Census 2016. 2023-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
↑ . May 1993 http://www.reason.com/news/show/29368.html. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)
↑ „The Australian Jewish News | Galus Australis | Jewish Life in Australia“ (en-US). galusaustralis.com. 2018-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.
↑ „Mazel Tov Cocktail“. PodOmatic. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.
↑ „J-Wire“ (en-AU). J-Wire. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.
↑ „sensiblejew“ (en-US). sensiblejew.com. 2017-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.
↑ „arxiv nusxasi“. 2021-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
↑ „kvetchr.com“. kvetchr.com. 2018-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[1] „Australia's Jewish population rises to 100,000 | The Israeli News“. Haaretz (2012-yil 29-iyun). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.

[2] „Census: 6000 less Australian Jews“ (en-US). The Australian Jewish News (2017-yil 29-iyun). Qaraldi: 2019-yil 24-yanvar.

[3] Suzanne D. Rutland. „Jews“. Dictionary of Sydney. Dictionary of Sydney Trust (2008). Qaraldi: 3-yanvar 2012-yil.

[4] Rutland, Susan, 2005, The Jews in Australia

[5] Rubinstein and Freeman, (Editors), „A Time to Keep: The story of Temple Beth Israel: 1930 to 2005“ A Special publication of the Australian Jewish Historical Society, 2005.

[6] Goldberg, Dan. „Australian Jews may top Forbes' rich list, but 20% live on poverty line Israel News“. Haaretz (2013-yil 2-yanvar). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.

[7] „Seat of the week: Melbourne Ports – the Poll Bludger“. 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.

[8] „Jewish Community Council of Victoria (JCCV) - Overview“. JCCV. 2013-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.

[9] „Census shows Jews are on the move | The Australian Jewish News“. Jewishnews.net.au (2012-yil 29-iyun). Qaraldi: 2013-yil 15-sentyabr.

[10] „Census TableBuilder - Dataset: 2016 Census - Cultural Diversity“. Australian Bureau of Statistics – Census 2016. 2023-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.

[11] . May 1993 http://www.reason.com/news/show/29368.html. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam); Missing or empty |title= (yordam)

[12] „The Australian Jewish News | Galus Australis | Jewish Life in Australia“ (en-US). galusaustralis.com. 2018-yil 18-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[13] „Mazel Tov Cocktail“. PodOmatic. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[14] „J-Wire“ (en-AU). J-Wire. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[15] „sensiblejew“ (en-US). sensiblejew.com. 2017-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[16] „arxiv nusxasi“. 2021-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.

[17] „kvetchr.com“. kvetchr.com. 2018-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-iyun.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]