Kontent qismiga oʻtish

Muhammad Ayubxon

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Boshqa nomlar uchun qarang: ism Ayubxon.
Muhammad Ayubxon
غازي محمد ايوب خان
Afgʻoniston amiri

Gʻozi Muhammad Ayubxon
Afgʻoniston amiri
Saltanat 1879-yil 12-oktyabr – 1880-yil 31-may
Oʻtmishdoshi Muhammad Yoqubxon
Davomchisi Abdurahmon
Tugʻilishi 1857-yil
Kobul, Afgʻoniston amirligi
Vafoti 7-aprel 1914-yil
Lohur, Panjob, Britaniya Hindistoni
Dafn etilgan joy 1914-yil
Peshovar, Britaniya Hindistoni
Farzandlari

Sardor Abdulqodirxon al-Afandi Sardar Akromxon

Sardar Abdulsamadxon
Toʻliq nomi
Muhammad Ayubxon
Sulola Barakzoi sulolasi
Otasi Sheralixon
Onasi Mohmand

Gʻozi Muhammad Ayubxon (pushtucha: غازي محمد ايوب خان ; dariycha: غازی محمد ایوب خان) (1857 – 1914-yil 7-aprel) Mayvand gʻozisi yoki afgʻon shahzoda Charlisi nomlari bilan ham tanilgan, bir muddat Afgʻoniston amirligida Hirot viloyatining hokimi boʻlgan. 1879-yil 12-oktyabrdan 1880-yil 31-maygacha Afgʻoniston amiri[1][2]. U, shuningdek, ikkinchi ingliz-afgʻon urushida afgʻon qoʻshinlarini boshqargan va Mayvand jangida Britaniya Hindistoni armiyasini magʻlub etgan. Qandahor jangida magʻlubiyatga uchragan Ayubxon taxtdan agʻdarilgan va Britaniya Hindistoniga surgun qilingan. Biroq, Ayubxon Forsga (hozirgi Eron) qochib ketgan. 1888-yilda Tehrondagi elchi ser Mortimer Durand bilan muzokaralardan soʻng, Ayubxon Britaniya Rojaligida nafaqaxoʻr boʻlgan va 1888-yilda Britaniya Hindistoniga sayohat qilgan va u yerda 1914-yilda oʻlimigacha Lohurda, Panjobda yashagan[3]. Peshovarda dafn etilgan, oʻn bir xotini, oʻn besh oʻgʻli va oʻn qizi boʻlgan[4]. Uning ikki nabirasi Sardor Hisom Mahmud al-Afandi va Sardor Muhammad Ismoilxon Pokiston armiyasida brigadir boʻlib xizmat qilgan[5][6][7][8].

Afgʻonistonda „Afgʻoniston Milliy Qahramoni“ sifatida eslanadi[4].

Hayotining ilk yillari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xon pushtunlar oilasida tugʻilgan. Uning otasi Sheralixon va onasi Lalpuraning nufuzli Mohmand boshligʻi Saodatxonning qizi edi[9]. Uning akasi Muhammad Yoqubxon edi[10].

Ikkinchi ingliz-afgʻon urushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi ingliz-afgʻon urushi paytida Ayubxon qoʻmondonligidagi afgʻonlar 1880-yil 27-iyulda Mayvandda ingliz-hind qoʻshinlari bilan toʻqnashdilar va gʻalaba qozondilar[5]. Afgʻonistonning Mayvanddagi gʻalabasi Afgʻoniston uchun strategik ahamiyatga ega edi, chunki u mamlakatni Britaniya tomonidan parchalanib ketishdan qutqardi va Qandahorni Britaniyaning doimiy ishgʻolidan qutqardi. Mayvanddagi magʻlubiyat ham inglizlarni Qandahordan chekinishga majbur qildi. Jangdan soʻng afgʻonlar oʻlgan ingliz-hind askarlarini dafn etib, ularning sharafi va xotirasiga yodgorlik oʻrnatdilar[5].

Keyinchalik Ayubxon Qandahorda yaxshi qurollangan ingliz qoʻshinlarini qamal qilishni davom ettirdi, ammo muvaffaqiyatga erisha olmadi. 1880-yil 1-sentyabrda ikkinchi ingliz-afgʻon urushi tugagan Qandahor jangida general Frederik Roberts boshchiligidagi kuchlar tomonidan magʻlubiyatga uchradi[9].

Ikkinchi ingliz-afgʻon urushidan keyin

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir yil oʻtgach, Ayub yana Qandahorni, bu safar amir Abdurrahmonxondan olishga urindi, lekin yana muvaffaqiyatsizlikka uchradi.

„Ayubxon Afgʻonistonda mustaqil hukmdor sifatida oʻz kuchini anglash imkoniyatiga ega boʻldi. Kushk tumanidagi baʼzi qabilalar qoʻzgʻolon koʻtarib, Hirotdan ularni jazolash uchun qoʻshin joʻnatmoqchi boʻldi, lekin u oʻz odamlarini yurishga taklif qilganda, ular rad etishdi, chunki ular uzoq vaqtdan beri ularga pul toʻlanmagani uchun buni rad etishdi.“
"Twillingate Sun" dan, 1881-yil 3-fevral, payshanba.

U Forsga (hozirgi Eron) qochib ketdi. 1888-yilda Tehrondagi elchi ser Mortimer Durand bilan muzokaralardan soʻng Ayubxon Britaniya Rojaligining nafaqaxoʻri boʻldi. Siyosiy ofitser Uilyam Evans-Gordon Hindistonga kelganida uni kutib oldi va uni hamrohlari bilan Karachidan Ravalpindigacha kuzatib qoʻydi[11]. U 1914-yilda vafotigacha Hindistonda yashadi.

Vafoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U 1914-yilda Lohurda vafot etgan[3] va Peshovarda, shahardagi Durroniy qabristonidagi Shayx Habib ziyoratgohi yonida dafn etilgan[4].

Merosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afgʻonistonda uni „Afgʻoniston Milliy Qahramoni“ sifatida eslashadi. Uning oʻn bir xotini, oʻn besh oʻgʻli va oʻn qizi bor edi[4]. Uning bir qancha avlodlari Pokistonda turli lavozimlarda xizmat qilgan. Uning ikki nabirasi Sardor Hisom Mahmud al-Afandi va Sardor Muhammad Ismoilxon Pokiston armiyasida brigadir sifatida xizmat qilgan[5].

Sardor Hissam Mahmud al-Afandi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sardor Hissam Mahmud al-Afandi Ayubxonning nabirasi[12][6]. U Ayubxonning birinchi oʻgʻli Sardor Muhammad Abdulqodirxon al-Afandining (1888-yilda Iroqda tugʻilgan, 1976-yilda vafot etgan) oʻgʻli boʻlgan[7]. U Britaniya Hindistonining Dehradun shahridagi Rashtriya hind harbiy kollejida oʻqishni tamomlagan va 1939-yil 15-iyulda Britaniya Hindistoni armiyasida ikkinchi leytenant lavozimiga tayinlangan. U Ikkinchi jahon urushida qatnashgan va dastlab Shimoliy Afrikada joylashtirilgan. Al-Afandi oʻzi mansub boʻlgan 11-shahzoda Albert Viktorning oʻz otliqlari (PAVO) nemislarning Afrika korpusi tomonidan bosib olinganida qoʻlga olindi, ammo qochishga va oʻz polkiga qoʻshilishga muvaffaq boʻlgan[6]. Keyinchalik u Birma kampaniyasida jang qilgan[8]. Pokiston mustaqillikka erishgach, Hissam Mahmud al-Afandi Pokistonga qoʻshilishni tanladi va Pokiston armiyasida brigadir boʻlib xizmat qildi[8].

Harbiydan nafaqaga chiqqandan soʻng, u polo oʻyinchisi boʻldi va yigirma yildan ortiq vaqt davomida Pokiston polosini tashkil qildi, yetakchi jamoalar chet eldan oʻynashga taklif qilindi[6]. U 1983-yil avgust oyida Lahorda vafot etdi va undan ikki oʻgʻli qolgan[manba kerak]. Uning oʻgʻillaridan biri Sardor Azmaray Javaid Hissam al-Afandi professional polochi edi. U 2003-yildan 2007-yilgacha Pokiston polo jamoasini ham boshqargan va 1996-yilda Pokiston hukumati tomonidan Tamgʻayi Imtiyoz bilan taqdirlangan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Hamid. „Afghanistan Monarchs“. afghanistantourism.net. 2012-yil 27-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-iyul.
  2. ↑ Wahid Momand. „Leaders“. Afghanland.com. 2011-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 14-iyul.
  3. ↑ 3,0 3,1 Dupree, Louis. Afghanistan. Princeton University Press, 2014 — 418-bet. ISBN 978-1400858910. Dupree, Louis (2014). Afghanistan. Princeton University Press. p. 418. ISBN 978-1400858910.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 various. „Cities“. The Columbia Encyclopedia, 6th ed..various. „Cities“. The Columbia Encyclopedia, 6th ed.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Arwin Rahi. The legacy of Sardar Mohammad Ayub Khan – The Victor of Maiwand. Express Tribune. 15 July 2021. Archived version
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „When the Pakistan Army Polo Team went to India in 1955“. The Friday Times (2019-yil 15-mart). — „The unmistakable figure next to Sher Ali is Brigadier Sardar H.M. el-Effendi. He was of Afghan ancestry, the grandson of Sardar Ayub Khan, who defeated the British at the Battle of Maiwand in 1880, during the second Anglo-Afghan war“. 2019-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.„When the Pakistan Army Polo Team went to India in 1955“. The Friday Times. 15 March 2019. Archived from the original on 29 December 2019. The unmistakable figure next to Sher Ali is Brigadier Sardar H. M. el-Effendi. He was of Afghan ancestry, the grandson of Sardar Ayub Khan, who defeated the British at the Battle of Maiwand in 1880, during the second Anglo-Afghan war
  7. ↑ 7,0 7,1 M. Y. Effendi. Punjab Cavalry Evolution, Role, Organisation, and Tactical Doctrine 11 Cavalry (Frontier Force) 1849-1974. Oxford University Press Pakistan, 2007 — 66-bet. ISBN 9780195472035. M. Y. Effendi (2007). Punjab Cavalry Evolution, Role, Organisation, and Tactical Doctrine 11 Cavalry (Frontier Force) 1849-1974. Oxford University Press Pakistan. p. 66. ISBN 9780195472035.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Prisoners of Aversa“. The Friday Times (2019-yil 19-fevral). 2021-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-fevral.„Prisoners of Aversa“ (Wayback Machine saytida 2021-09-25 sanasida arxivlangan). The Friday Times. 19 February 2019.
  9. ↑ 9,0 9,1 Chisholm 1911.
  10. ↑ Conflict in Afghanistan:A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO — 35-bet. 
  11. ↑ Skelton & Bulloch 1912.
  12. ↑ „Sahabzada Yaqub-Khan Of Pakistan (1920–2016)“. Criterion Quarterly (2016-yil 7-sentyabr). — „Lieutenant Sardar Hissamuddin Mahmud El-Effendi, a scion of the Afghan royal family, was assigned to the 11th PAVO Cavalry.“.
Adabiyotlar
Atribut

 Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Ayub Khan" Encyclopædia Britannica (11chi nashri) Cambridge University Press 

Humkdorlik unvoni
Oʻtmishdoshi:
Yoqubxon 		Barakzai dynasty
Emir of Afghanistan
12 October 1879 – 31 May 1880 		Vorisi:
Abdur Rahman Khan 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad_Ayubxon&oldid=4103772" dan olindi