Kontent qismiga oʻtish

Xitoy — Pokiston munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Xitoy — Pokiston munosabatlari

Xitoy
Pokiston
Diplomatik vakolatxona
Xitoy elchixonasi Islomobodda Pokiston elchixonasi Pekinda
Elchixona
Pokistonning Xitoydagi elchisi Moin ul Xake Xitoyning Pokistondagi elchisi Nong Rong

Xitoy — Pokiston munosabatlari Xitoy va Pokiston oʻrtasida 1951-yilda oʻrnatilgan ikki tomonlama diplomatik munosabatlardir. Oʻshandan beri har ikki davlat ham doʻstona munosabatlarni saqlashga katta eʼtibor qaratadi[1][2][3]. Ikki davlat muntazam ravishda oliy darajadagi tashriflar almashib, turli shartnomalar imzolaydi. XXR Pokistonga iqtisodiy, harbiy va texnik yordam koʻrsatadi, mamlakatlar bir-birini yaqin strategik ittifoqchi deb biladi[4][5]. Mamlakatlar oʻrtasidagi harbiy hamkorlik 1966-yilda, 1972-yilda strategik ittifoq tuzilib, 1979-yilda iqtisodiy hamkorlik boshlandi. Xitoy Pokistonning eng yirik qurol yetkazib beruvchisi va uning ikkinchi yirik savdo hamkori hisoblanadi[6][7]. Xitoy Pokistonga oʻzining fuqarolik yadroviy dasturini ishlab chiqishda yordam bermoqda[8]. Xitoy bilan yaqin munosabatlarni saqlab qolish Pokiston tashqi siyosatining markaziy qismidir. Xitoy Sovet Ittifoqining Afgʻonistondagi fuqarolar urushiga aralashuvi boʻyicha Pokiston pozitsiyasini qoʻllab-quvvatladi. Xitoy Pokistonni NATO va AQSh manfaatlariga mintaqaviy muvozanat sifatida qaraydi. Xitoy Pokistonning Kashmirga egalik qilish boʻyicha pozitsiyasini qoʻllab-quvvatlaydi, Pokiston esa Shinjon, Tibet va Tayvanga egalik qilishda Xitoyni qoʻllab-quvvatlaydi. Frigatlar uchun boshqariladigan raketalar yaratishdan tortib qiruvchi samolyotlarni birgalikda ishlab chiqarishgacha boʻlgan qoʻshma qurol ishlab chiqarish loyihalari ishga tushirilishi bilan harbiy hamkorlik kengaydi. Xitoy Pokiston infratuzilmasini, jumladan Gvadardagi suv portini rivojlantirishga sarmoya kiritmoqda. Ikki davlat erkin savdo shartnomasini imzolagan. Pokiston musulmon davlatlari bilan hamkorlikda Xitoy uchun asosiy koʻprik boʻlib xizmat qiladi. Pokiston, shuningdek, Xitoy va Gʻarb oʻrtasidagi tafovutni bartaraf etishda muhim rol oʻynaydi va Richard Niksonning 1972-yilda Xitoyga tashrifini osonlashtirdi. Davlatlar oʻrtasidagi davlat chegarasining uzunligi 523 km[9].

Mamlakatlar oʻrtasidagi munosabatlarni Pokistonning Xitoydagi elchisi shunday taʼriflagan: „Togʻlardan baland, okeanlardan chuqur, poʻlatdan kuchli, koʻzdan aziz, asaldan shirin va hokazo“ (Togʻlardan baland, okeanlardan chuqurroq va hokazo., poʻlatdan kuchli, koʻzdan aziz, asaldan shirin va hokazo)[10].

Mamlakatni taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Umumiy ism  China  Pakistan
Rasmiy nomi Xitoy Xalq Respublikasi Pokiston
Bayroq Xitoy Pokiston
Gerb
Aholi 1 403 500 650 242,923,845
Hudud 9 596 961 km 2 881,913 km 2
Aholi zichligi 146,24/km 2 244.4/km 2
Poytaxt Pekin Islomobod
Eng katta shahar Shanxay — 24 183 300 (35 000 000 metro) Karachi — 14,916,456 (16,051,521 metro)
Hukumat Unitar bir partiyali sotsialistik respublika Federal Islom parlament respublikasi
Tashkil etilgan 1949-yil 1-oktyabr (Xitoy Xalq Respublikasining eʼlon qilinishi)
1982-yil 4-dekabr (hozirgi konstitutsiya) 		1947-yil 14-avgust (Buyuk Britaniya dominioni)
Hozirgi rahbar (lar) Bosh kotib va Prezident Si Szinpin Bosh vazir Li Ketsyan Prezident Arif Alvi; Bosh vazir Shehbaz Sharif
Hukmron siyosiy partiya Xitoy Kommunistik partiyasi (bir partiyaviy davlat) Pokiston xalq partiyasi
Rasmiy tillar Xitoy Urdu, ingliz
Valyuta Xitoy yuani Pokiston rupiyasi
YaIM (nominal) 14,216 trillion dollar (jon boshiga 10,153 dollar) 376.493 mlrd dollar (jon boshiga 1,658 dollar)
YaIM 27,438 trillion dollar (jon boshiga 19,559 dollar) 1.512  trillion dollar (jon boshiga 6,662 dollar)
Inson taraqqiyoti indeksi 0,761 0.544

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
JF-17 Thunder.
JF-17 Thunder Xitoy-Pokiston qoʻshma harbiy loyihasining bir qismidir.

Pokiston Xitoy bilan doʻstona va mustahkam aloqalarga ega. Ikki davlat oʻrtasidagi uzoq yillik aloqalar hamisha oʻzaro manfaatli boʻlib, qarashlar birligi va oʻzaro manfaatlar ikki tomonlama munosabatlarning markaziy aloqa nuqtasi boʻlib qolmoqda. 1962-yilda Xitoy-Hindiston urushi tugaganidan beri Pokiston Xitoyga Tayvan, Shinjon va Tibetga egalik qilish kabi siyosiy masalalar boʻyicha koʻp yordam berdi va Xitoyning inson huquqlari siyosatini qoʻllab-quvvatladi[11].

Xitoy rahbariyati Pokistonning asosiy masalalar boʻyicha doimiy qoʻllab-quvvatlashini tan oladi. Pokiston Xitoyga Gʻarb bilan rasmiy aloqalarni oʻrnatishda yordam berdi, bu aloqalar 1972-yilda Richard Nikson tashrifidan keyin tiklandi. Pokiston Xitoy bilan keng koʻlamli harbiy va iqtisodiy loyihalar boʻyicha hamkorlik qilmoqda, chunki u Xitoyni Hindiston va Qoʻshma Shtatlar siyosatiga qarshi muvozanat deb biladi. Pokiston Xitoyga musulmon dunyosi davlatlari oʻrtasida diplomatik aloqalarni kengaytirishga yordam bermoqda. Xitoy mintaqaviy muammolarni hal qilishda Pokistonga ham izchil yordam beradi. 2008-yilda Pokiston-Hindiston qarama-qarshiligi paytida Xitoy urush boʻlsa Pokistonni qoʻllab-quvvatlashini bildirdi. Xitoy Pokistonning yadroviy dasturiga asbob-uskunalar yetkazib beradi va bu mamlakatda yadro texnologiyasini rivojlantirishni qoʻllab-quvvatlaydi[12].

Diplomatik aloqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kashmir xaritasi, Aksay Chin Xitoy hukmronligi ostiga oʻtdi.

1951-yil 21-mayda Xitoy Respublikasi 1949-yildagi materik ustidan nazoratni yoʻqotganidan koʻp oʻtmay Pokiston va Xitoy oʻrtasida diplomatik munosabatlar oʻrnatildi[13]. Kommunistik mafkurani rad etganiga qaramay, Pokiston mintaqada Hindiston taʼsiriga qarshi muvozanat yaratish umidida Xitoy bilan yaqin munosabatlar oʻrnatishga kirishdi. Hindiston Bosh vaziri Javoharlaʼl Neru ham Xitoy bilan yaqinroq munosabatlar oʻrnatishga intilgan. Biroq, 1962-yilda Xitoy va Hindiston oʻrtasidagi chegaradagi taranglik urushga aylanar ekan, Xitoy va Pokiston bir-biri bilan yaqin hamkorlik qila boshladi. Xitoy va Hindiston oʻrtasidagi urush tugaganidan bir yil oʻtib, Pokiston chegaradagi kelishmovchiliklarni tugatish va diplomatik munosabatlarni yaxshilash uchun Shaksgama vodiysini Xitoyga berdi. Oʻshandan beri, dastlab Hindiston siyosatini birgalikda rad etishdan iborat boʻlgan mamlakatlar oʻrtasidagi norasmiy ittifoq uzoq muddatli munosabatlarga aylandi, bu ikki davlatga foyda keltirdi va diplomatik, iqtisodiy va harbiy aloqalarning kengayishiga taʼsir qildi. Xitoy Pokistonga keng iqtisodiy va siyosiy yordam bera boshladi.

1970-yillarda Pokiston armiyasi Amerika yordami va qurol-yarogʻiga toʻliq qaram edi, bu AQShning Afgʻonistondagi Sovet urushida islomiy jangarilarni yashirin qoʻllab-quvvatlashi davrida ortdi. 1971-yilda AQSh prezidenti Richard Nikson Bangladesh mustaqillik urushi paytida Pokistonni qoʻllab-quvvatladi. 1990-yillarda sovet qoʻshinlari Afgʻonistondan olib chiqilgach va Sovet Ittifoqi parchalanganidan soʻng, AQSh Pokistonga nisbatan sovuqqonlik koʻrsatdi va sobiq sovetparast Hindiston bilan mustahkam aloqalar oʻrnatishga eʼtibor qarata boshladi. 1990-yilda AQSh Kongressi tomonidan qabul qilingan Pressler tuzatishi Pokiston yadroviy qurol yaratishga urinayotganidan qoʻrqib, AQShning Pokistonga barcha harbiy va iqtisodiy yordamini toʻxtatdi[14]. Afgʻonistondagi Sovet urushi paytida Pokistonning amerikaliklarga koʻrsatgan yordamini hisobga olsak, koʻplab pokistonliklar amerikaliklar Hindistonni tanlaganini xiyonat deb bilgan. Bu, shuningdek, amerikaliklarning Pokiston yadroviy dasturiga salbiy munosabatda boʻlishi va Hindistonning atom qurollarini sinovdan oʻtkazishiga betaraf munosabatda boʻlishi rolini oʻynadi. Bu voqealardan soʻng Pokiston Xitoy bilan geosiyosiy ittifoq foydasiga tanlov qildi, Pokiston rahbariyati Amerikaning mintaqadagi taʼsirini xitoylar muvozanatlashi kerakligi haqida bayonot berdi. 2001-yilda AQShning Afgʻonistondagi urushi boshlanishi bilan Pokiston rahbariyati yana bir bor AQSh bilan emas, balki Xitoy bilan doʻst boʻlish yaxshiroq degan xulosaga keldi. 2001-yil 11-sentabr xurujlaridan keyin Pokiston Xitoydan keng iqtisodiy va harbiy yordam oldi. Bu bilan Xitoy Pokistonni mintaqadagi Amerika va Hindiston taʼsiriga qarshi muvozanat sifatida iqtisodiy va harbiy jihatdan mustahkamlashga umid qilgan[15].

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xitoy — Pokiston bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Xitoyning qoʻshilish sanasi Pokistonning qoʻshilish sanasi
Jahon Savdo Tashkiloti 2001-yil 11-dekabr ?
Xalqaro moliya korporatsiyasi 1969-yil 15-yanvar 1956-yil 20-iyul
Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1971-yil 25-oktabr 1947-yil 30-sentabr
Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1920-yil 1-sentabr 1947-yil 26-avgust
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1945-yil 27-dekabr 1950-yil 11-iyul
Osiyo taraqqiyot banki 1986-yil 1966-yil
Konsultativ nizolarni hal qilish xalqaro markazi 1993-yil 6-fevral 1966-yil 15-oktabr
Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1988-yil 30-aprel 1988-yil 12-aprel
YUNESKO 1946-yil 4-noyabr 1949-yil 14-sentyabr
Shanxay hamkorlik tashkiloti 1996-yil 26-aprel 2017-yil 9-iyun


Harbiy aloqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xitoy va Pokiston oʻrtasidagi chegara Qoraqurum shossesida.

Ikki davlat oʻrtasida kuchli harbiy hamkorlik yoʻlga qoʻyilgan[16]. Ushbu harbiy ittifoq mintaqadagi Hindiston va Amerika taʼsiriga qarshi turishga intiladi. Bundan oldin Sovet Ittifoqi siyosatiga qarshi qaratilgan edi. 1962-yildan beri Xitoy Pokiston armiyasini harbiy texnika bilan taʼminlab turish, harbiy zavodlar qurish, texnologik yordam koʻrsatish va Pokistonning mavjud harbiy obyektlarini modernizatsiya qilishda koʻmaklashuvchi doimiy tayanch boʻlib kelgan[17].

Pokiston Xitoyning Chengdu J-10 qiruvchi samolyotlarining asosiy xaridori (Rossiya maslahatchilari ishtirokida yaratilgan, NPO Saturn kompaniyasining rus va xitoylik (litsenziyalangan) ishlab chiqarish dvigatellari ishlatiladi; samolyotlarni ishlab chiqish dasturi 2006-yil oxirida maxfiylashtirildi), bu samolyotlar Amerikadagi analoglaridan afzal.Xitoy va Pokiston bir nechta qoʻshma qurol tizimlari loyihalarida ishtirok etmoqda, jumladan:

  • JF-17 Thunder qiruvchi-bombardimonchi samolyotining yaratilishi;
  • Hongdu JL-8 va Hongdu L-15 oʻquv samolyotlari;
  • MBT 2000 tanklari.

Xitoy strategik ahamiyatga ega Hormuz boʻgʻozining ogʻzida joylashgan Gvadardagi dengiz portini rivojlantirish boʻyicha eng yirik investor hisoblanadi[18]. Qoʻshma Shtatlar va Hindiston Xitoyning ushbu loyihadagi ishtirokiga salbiy munosabatda, chunki kelajakda bu Gvadarda Xitoy harbiy bazasini yaratishga va Hind okeanida Xitoy suv osti kemalari va harbiy kemalarini joylashtirishga olib kelishi mumkin[19]. Biroq, Gvadar portining qurilishi hozirda Pokiston va Singapur hukumatlari ishtirokidagi koʻp tomonlama diplomatik qarama-qarshilik tufayli nomaʼlum muddatga kechiktirilmoqda.

Xitoy Pokistonning yadroviy infratuzilmasini rivojlantirishda muhim rol oʻynaydi, ayniqsa Gʻarb davlatlari Pokistonga uranni boyitish uchun materiallar va asbob-uskunalarni sotib olishni qiyinlashtirish uchun eksport nazoratini qabul qilganidan beri yaqin ittifoqchilik amalga oshmoqda. Xitoy, shuningdek, Pokistonni yadroviy qurol dasturini rivojlantirish uchun uskunalar bilan taʼminladi va Pokistonning plutoniy ishlab chiqarishida muhim rol oʻynaydigan Xushob yadro reaktorini qurishga yordam berdi. Xitoy Milliy Yadro korporatsiyasining shoʻba korxonasi Pokistonning uranni boyitish qobiliyatini kengaytirishga qaratilgan saʼy-harakatlariga 5000 ta buyurtma halqali magnitlarni taqdim etish orqali hissa qoʻshdi, bu sentrifugalarning yuqori tezlikda aylanishiga yordam beradigan asosiy podshipnik komponentlaridan biri. Xitoy Chashmadagi atom elektr stansiyasini qurib bitkazish uchun ham texnik va moddiy yordam koʻrsatmoqda[20]. Bundan tashqari, Xitoy pokistonliklarga raketa texnologiyasini taqdim etgan. Bularning barchasi Pokistonga 2011-yildan boshlab 100 ga yaqin yadro kallaklariga ega yadroviy davlatga aylanish imkonini berdi[12][21].

Xitoy „Al-Qoida“ ning Pokistondagi taʼsiri kuchayib borayotganidan xavotirda va unga terrorizm muammosini yengishda yordam berish uchun qoʻshni davlat hududida harbiy bazalar oʻrnatishga intilmoqda[22][23].

Iqtisodiy aloqalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gvadardagi port.

Pokiston va Xitoy oʻrtasidagi iqtisodiy hamkorlik jadal rivojlanmoqda. Yaqinda erkin savdo shartnomasi imzolandi. Harbiy va texnologik bitimlar ikki davlat oʻrtasidagi iqtisodiy munosabatlarda hamon ustunlik qilmoqda, lekin soʻnggi yillarda Xitoy Pokiston iqtisodiyoti va infratuzilmasini rivojlantirishga sarmoyasini sezilarli darajada oshirishga vaʼda bergan. Shu qatorda Xitoy elektr stansiyalari, yoʻllar va aloqa markazlarini qurish orqali Pokiston infratuzilmasini rivojlantirishga yordam bermoqda. Ikkala davlat ham iqtisodiy aloqalarni mustahkamlashdan manfaatdor va transchegaraviy savdo oʻsishini ragʻbatlantirishga vaʼda berdi. Ushbu eʼlon Xitoyning Pokistonning moliyaviy va energetika sektoriga sarmoya kiritilishiga olib keldi. Pokistonga esa Xitoyda erkin savdo zonasi berildi[24]. Pokiston va Xitoy oʻrtasidagi iqtisodiy munosabatlar asosan Xitoyning Pokiston iqtisodiyotiga kiritgan sarmoyasidan iborat. Xitoyning iqtisodiy qudrati oshishi Pokistonda keng koʻlamli loyihalarni amalga oshirish imkonini berdi. Lekin Pokistonning Xitoydagi sarmoyasi pastligicha qolmoqda[15]. 2011-yilda Xitoyning Kingho Group kompaniyasi xavfsizlik nuqtai nazaridan Pokistondagi yirik konchilik kelishuvini bekor qildi.

Markaziy razvedka boshqarmasi faktlar kitobiga koʻra, Xitoy Pokiston importining 19,8 % (savdo hamkorlari orasida 1-oʻrin) va eksportning 10,9 % (savdo hamkorlari orasida 2-oʻrin)[25] ga toʻgʻri keladi. 2013-yil holatiga koʻra, mamlakatlar oʻrtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 12 milliard AQSH dollarini tashkil etdi. Natijada Xitoy Pokistonning ikkinchi yirik savdo sherigiga aylandi[26].

Xronologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1965-yilda Ayub Xonning Pekinga tashrifi.

1950-yil — Pokiston Xitoy Xalq Respublikasini tan olgan uchinchi nokommunistik va birinchi musulmon davlatga aylandi.

1951-yil — Pekin va Karachi diplomatik munosabatlar oʻrnatdi.

1956-yil — Pokiston Bosh vaziri Husayn Shahid Suhravardi va Xitoy Bosh vaziri Chjou Enlay Pekinda Xitoy va Pokiston oʻrtasidagi doʻstlik shartnomasini imzoladilar.

1962-yil — Xitoy va Hindiston oʻrtasida Xitoy-Hind urushi boshlandi.

1963-yil — Pokiston Trans-Qoraqurum traktini Xitoyga berib, chegaradagi kelishmovchiliklarga barham berdi.

1970-yil — Pokiston AQShga 1972-yilda Niksonning Xitoyga tashrifini tashkil qilishda yordam berdi.

1978-yil — Shimoliy Pokistonning togʻli qismini Gʻarbiy Xitoy bilan bogʻlaydigan Qoraqurum avtomagistrali rasman ochildi.

1980-yillar — Xitoy va AQSh Sovet qoʻshinlariga qarshi kurashayotgan afgʻon partizanlariga Pokiston orqali yordam beradi.

1986-yil — Xitoy va Pokiston yadroviy hamkorlik boʻyicha keng qamrovli kelishuvga erishdilar[27][28].

1996-yil — Xitoy Prezidenti va Kommunistik partiya Bosh kotibi Jiang Zemin davlat tashrifi bilan Pokistonga keldi.

1999-yil — Panjob viloyatida Xitoy yordami bilan qurilgan 300 megavatt quvvatga ega atom elektr stansiyasi qurib bitkazildi.

Genri Kissinjer Pokiston hukumati yordami bilan Xitoyga maxfiy missiyada boʻlgan, bu haqiqatni juda kam odam biladi.

2001-yil — Xitoy-Pokiston qoʻshma korxonasi, MBT-2000 (Al-Xalid) MBT qurib bitkazildi.

2002-yil — Gvadar chuqur dengiz portining qurilishi boshlandi, Xitoy asosiy investor sifatida qatnashdi.

2003-yil — Pokiston va Xitoy Lahordagi Moʻltan yoʻlida uy-joy qurish uchun 110 million dollarlik shartnoma imzoladi[29].

2006-yil — Xitoy va Pokiston erkin savdo shartnomasini imzoladilar.

2007-yil — Xitoy-Pokiston qoʻshma korxonasi koʻp maqsadli qiruvchi samolyot — JF-17 Thunder (FC-1 Fierce Dragon) rasman ishlab chiqarildi.

2008-yil — Pokiston Xitoy Olimpiya mash’alasini Islomobod sport stadionida, xavfsizlik nuqtai nazaridan qattiq qoʻriqlash ostida kutib oldi.

2008-yil — Pokiston va Xitoy Xitoyning temir yoʻl tarmogʻini Gvadar porti bilan bogʻlash uchun Qorakoram avtomagistrali orqali temir yoʻl qurishga kelishib oldilar.

2008-yil — F-22P fregati Pokiston harbiy-dengiz kuchlarida xizmatga kirdi[30].

2009-yil — ISI (xalqaro razvedka tashkiloti) Pokistondan boshpana izlagan bir necha uygʻur terroristini hibsga oldi.

2010-yil — Pokiston va Xitoy qoʻshma aksilterror mashgʻulotlarini oʻtkazdilar[31][32].

2010-yil — Xitoy suv toshqini boʻlgan Pokistonga 250 million dollar xayriya qildi va qutqaruv operatsiyalarida yordam berish uchun 4 ta harbiy qutqaruv vertolyotini yubordi.

2010-yil — Xitoy Bosh vaziri Ven Jiabao Pokistonga tashrif buyurdi. 30 milliard dollardan ortiq bitimlar imzolandi.

Imron Xon 2022-yilgi Qishki Olimpiada oʻyinlarining tushlik chogʻida davlat rahbarlariga qoʻshiladi.

2011-yil — Pokiston oʻzining 250 JF-17 momaqaldiroq qiruvchi floti uchun Xitoydan havodan havoga SD 10 raketalarini sotib olishi kutilmoqda[33].

2013-yil — Gvadar portining boshqaruvi avval Singapurning PSA International kompaniyasi tomonidan boshqarilganidan soʻng[34], Xitoyning Overseas Port Holdings davlatiga topshirildi va bu Hindiston uchun katta tashvish tugʻdiradi[35].

2013-yil — Xitoy Bosh vaziri Li Ketsyan Pokistonga tashrif buyurdi. Xitoy va Pokiston oʻrtasidagi savdo 2012-yilda birinchi marta 12 oylik koʻrsatkichga — 12 milliard dollarga yetdi[36].

2013-yil — 2013-yil 5-iyulda Pokiston va Xitoy Pokistonning Arab dengizidagi Gvadar portini va Xitoyning shimoli-gʻarbiy qismidagi Shinjondagi Qashgʻarni bogʻlaydigan Pak-Xitoy iqtisodiy koridorini tasdiqladilar. 18 milliard dollarlik loyiha 200 km uzunlikdagi tunnel qurilishini ham oʻz ichiga oladi[37].

2013-yil — 2013-yil 24-dekabrda Xitoy Karachidagi yirik atom energetikasi loyihasi qurilishini moliyalashtirish uchun 6,5 milliard dollar majburiyat olganini eʼlon qildi, loyiha har biri 1100 megavatt quvvatga ega ikkita reaktorga ega boʻladi[38].

2014-yil — Xitoy Bosh vaziri Pokistonga, asosan, energiya, infratuzilma va Gvadar portini kengaytirish uchun 31,5 milliard dollar sarmoya kiritilishini eʼlon qildi. The Express Tribune maʼlumotlariga koʻra, dastlab 15-20 milliard dollarlik loyihalar boshlanadi, jumladan Lahor-Karachi avtomagistrali, Gvadar portini kengaytirish va energetika sektori loyihalari Gadanida va Tar koʻmir konlari yaqinidagi oltita koʻmir loyihasini oʻz ichiga oladi. Gazetaning taʼkidlashicha, hukumat Pekinning xavotirlarini bartaraf etish va 38 ta qoʻlga kiritadigan provinsiyadagi investitsiya rejasini amalga oshirish maqsadida Pokistonning Balujiston shahridagi Xitoy rasmiylariga ahmoqona xavfsizlikni taʼminlash vazifasini ham Pokiston armiyasiga topshirgan[39].

2014-yil — 2014-yil 22-may payshanba kuni Pokiston va Xitoy hukumatlari Lahorda metro poyezdi loyihasini ishga tushirish boʻyicha kelishuv imzoladilar, deya xabar beradi Express News. Uzunligi 27,1 kilometr boʻlgan „Orange Line“ deb nomlangan yoʻl 1,27 milliard dollarga quriladi[40].

2014-yil — 2014-yil 8-noyabrda Pokiston va Xitoy, xususan, Xitoy-Pokiston iqtisodiy koridoriga oid 19 ta bitim imzoladilar, Xitoy umumiy qiymati 42 milliard dollarlik sarmoya kiritishga vaʼda berdi. Pokiston Xitoyga Shinjon mojarosiga qarshi kurashda yordam berishga vaʼda berdi[41].

2015-yil — 2015-yil 20-aprel kuni Xitoy Prezidenti va Kommunistik partiyasi Bosh kotibi Si Szinpin, birinchi xonim hamda yuqori martabali amaldorlar va ishbilarmonlardan iborat delegatsiya hamrohligida Pokistonga tashrif buyurdi. Bu Xitoy oliy rahbarining 9 yillik tanaffusdan soʻng Pokistonga birinchi tashrifi va Si Szinpinning 2015-yildagi birinchi xorijiy safaridir. 51 ta oʻzaro anglashuv memorandumlari, jumladan, „Pokiston Xitoy iqtisodiy koridori“ rejasi ham imzolangan[42].

2015-yil — Pokiston mamlakatlar oʻrtasidagi mustahkam doʻstlikni xotirlash maqsadida Pokiston va Xitoy bayroqlari tushirilgan 20 rupiylik tangalarni muomalaga chiqara boshladi[43].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Pakistani PM hails China as his country's 'best friend'“. BBC News. 21-sentabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ Masood, Salman. „Pakistan President to Visit China, a Valued Ally“. New York Times. 2-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „China-Pakistan relations“. China Daily. 2-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ „Pakistan cements China ties amid tension with U.S“. CNN (17-may 2011-yil). 27-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ „China, Pakistan joined in bonds of brotherhood“. People's Daily. 2-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ „Pakistan wants China to build it a naval base“. Dawn.com. 2011-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  7. ↑ „China to Fast-Track Jets for Pakistan“. Thecommongood.net. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ „China says Pakistan nuclear deal 'peaceful'“. BBC. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  9. ↑ „The World Factbook“. 13-oktabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyul 2013-yil.
  10. ↑ „Sweet as can be?“. The Economist. 2-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ „Eager Eyes Fixed on Eurasia Russia and Its Neighbors in Crisis Russia and Its Neighbors in Crisis, Edited by IWASHITA Akihiro, Slavic Research Center, p 212“ (PDF). 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ 12,0 12,1 China tested N-weapons for Pak: US insider The Times of India
  13. ↑ Pakistan and China Relations[sayt ishlamaydi]Andoza:Недоступная ссылка
  14. ↑ „Larry Pressler“. Historycommons.org. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ 15,0 15,1 „Pakistan cements China ties amid tension with U.S“. CNN. 27-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  16. ↑ Islamic Republic News Agency, IRNA. „Pakistan enjoys strong defense ties with China“. IRNA – Islamic Republic News Agency. 3-noyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ Jamal Afridi, Jayshree Bajoria. „China-Pakistan Relations“. Backgrounder. Council on Foreign Relations. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ Niazi, Tarique „Gwadar: China's Naval Outpost on the Indian Ocean“. Association for Asian Research. 2010-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ Posted: 11:17 pm,. „Gwadar, Pakistan – the most important city you’ve never heard of, New York Post“. New York Post. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ „Pakistan Nuclear Weapons: A Brief History of Pakistan's Nuclear Program“. Strategic Security Project. Federation of American Scientists. 2013-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  21. ↑ DeYoung, Karen. „Pakistan doubles its nuclear arsenal“. The Washington Post. 14-noyabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-sentabr 2017-yil.
  22. ↑ „«China seeks military bases in Pak’s restive tribal region.»“. 1-sentabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyul 2013-yil.
  23. ↑ „China offers Pakistan military aid to fight terrorism“. Zee News Ltd.
  24. ↑ „China, Pakistan service trade agreement to take effect next month“. Xinhua. 6-oktabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  25. ↑ „The World Factbook“. 24-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyul 2013-yil.
  26. ↑ „Chinese PM begins Pakistan visit — thenews.com.pk“. 8-iyun 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyul 2013-yil.
  27. ↑ „China-Pakistan Nuclear Energy Cooperation: History and Key Debates“ (inglizcha). South Asian Voices (12-fevral 2020-yil). Qaraldi: 16-aprel 2022-yil.
  28. ↑ Joshi, Rohan „China, Pakistan, and Nuclear Non-Proliferation“ (inglizcha). thediplomat.com. Qaraldi: 16-aprel 2022-yil.
  29. ↑ Khan, Bahzad Alam.. „China, Pakistan sign 7 accords in vital sectors: •Oil, gas exploration •high-level trade •Gwadar port improvement“. Dawn (16-dekabr 2004-yil). Qaraldi: 16-iyul 2010-yil.
  30. ↑ „Brothers in 'arms'? China gives warship to Pak“. Press Trust of India. IBN Live (31-iyul 2009-yil). 2009-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-iyul 2010-yil.
  31. ↑ „Anti-terror drills“ (inglizcha). DAWN.COM (9-iyul 2010-yil). Qaraldi: 16-aprel 2022-yil.
  32. ↑ „China pledges its biggest-ever aid to Pakistan“. covid-19.chinadaily.com.cn. Qaraldi: 16-aprel 2022-yil.
  33. ↑ Express, APP. „Gilani, Jiabao inaugurate Pak-China Friendship Centre“. APP (18-dekabr 2010-yil). 2011-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-dekabr 2010-yil.
  34. ↑ „Decision to hand over Gwadar port to China worries India“, Dawn, 7 February 2013. Retrieved 13 February 2013.
  35. ↑ „India 'concerned' over China running Gwadar port“, The Express Tribune, 6 February 2013. Retrieved 13 February 2013.
  36. ↑ „Chinese PM begins Pakistan visit“. Thenews.com.pk (16-may 2013-yil). Qaraldi: 23-may 2013-yil.
  37. ↑ „Development projects: Nawaz signs 408 bn tunnel deal with China | The Express Tribune“ (5-iyul 2013-yil).
  38. ↑ „China commits $6.5 billion for nuclear project in Pakistan | The Express Tribune“ (24-dekabr 2013-yil).
  39. ↑ „Balochistan to receive big slice of Chinese funds | The Express Tribune“ (16-mart 2014-yil).
  40. ↑ „Pakistan, China sign Lahore metro train agreement | The Express Tribune“ (22-may 2014-yil).
  41. ↑ „Pakistan wins $42b Chinese investment | Pakistan Today“. pakistantoday.com.pk.
  42. ↑ „Economic corridor in focus as Pakistan, China sign 51 MoUs“. DAWN News (20-aprel 2015-yil). Qaraldi: 20-aprel 2015-yil.
  43. ↑ „Rs 20 coin: SBP to mark Pak-China friendship“. The Express Tribune (30-yanvar 2015-yil). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Xitoy_—_Pokiston_munosabatlari&oldid=3341243" dan olindi