Usmonlilar sulolasi tomonidan qurdirilgan masjidlar roʻyxati
Quyidagi roʻyxatda Usmonlilar sulolasi oila aʼzolari tomonidan qurdirilgan Turkiyadagi eng muhim zamonaviy masjidlar keltirilgan. Ushbu yirik masjidlarning baʼzilari selatin masjidi, imperator masjidi[1] yoki sulton masjidi nomi bilan ham tanilgan boʻlib, imperiya sultoni nomidan foydalanishga topshirilgan, shu bilan birga nazariy jihatdan ushbu binolar imperiyaning mamlakatlar ustidan erishilgan gʻalabalariga shukronalik bildirish maqsadida bunyod etilgan[2][3]. Baʼzi masjidlar sulton oilasining boshqa aʼzolari, ayniqsa, sultonlarning onalari yoki xotinlari kabi sulolaning muhim ayol aʼzolari buyrugʻi bilan bunyod etilgan yoki aynan ularga bagʻishlab qurilgan[4][2]. Odatda, faqat sultonlik masjidi yoki Volida Sulton (valide) tomonidan qurdirilgan masjidlarga bir nechta minoralarga ega boʻlish imtiyozi berilgan[4].
Jadval
[tahrir | manbasini tahrirlash]Quyidagi jadvalda birinchi ustunda masjid nomi, ikkinchi ustunda joylashgan joyi, uchinchi ustunda kim tomonidan qurdirilganligi, toʻrtinchi ustunda inshoot meʼmori va beshinchi ustunda qurilgan davri koʻrsatilgan.
| Nomi | Joylashuvi | Kim tomonidan qurilgan | Meʼmor | Qurilgan yillari |
|---|---|---|---|---|
| Hüdavendigar masjidi | Bursa | Murod I | 1365–1385 | |
| Beyazıt I masjidi | Bursa | Boyazid I Yildirim | 1391–1395 | |
| Bursa Grand masjidi | Bursa | Boyazid I | 1396–1400 | |
| Eski masjid | Edirne | Süleyman Çelebi[lower-alpha 1] Mehmed I |
Hoji Alaeddin Ömer İbrahim |
1402–1414 |
| Yeşil masjid (Yashil masjid) | Bursa | Mehmed I | Hoji İvaz | 1419–1421 |
| Muradiye majmuasi[lower-alpha 2] | Bursa | Murod II | 1426 | |
| Darül Hadis masjidi | Edirne | Murod II | 1435 | |
| Muradiye masjidi | Edirne | Murod II | 1435–1436 | |
| Üç Şerefeli masjidi | Edirne | Murod II | 1438–1447 | |
| Eyüp Sultan masjidi[lower-alpha 3] | Istanbul | Mehmed II Fotih | 1458 | |
| Fatih masjidi | Istanbul | Mehmed II Fotih | Atik Sinan | 1463–1471 |
| Boyazid majmuasi (Edirne) | Edirne | Boyazid II | Hayrettin | 1484–1488 |
| Boyazid majmuasi (Amasya) | Amasya | Shahzoda Ahmed[lower-alpha 4] | 1486 | |
| Boyazid masjidi | Istanbul | Boyazid II | Yakup | 1501–1506 |
| Gülbahar Hatun masjidi[lower-alpha 5] | Trabzon | Salim I Yovuz | ?–1514 | |
| Yovuz Salim masjidi | Istanbul | Salim I-Sulaymon I | Alaüddin | 1520/21–1527/8[4] |
| Sulton masjidi (Manisa) | Manisa | Ayşe Hafsa Sultan[lower-alpha 6] | 1522 | |
| Shoh Sultan masjidi | Istanbul | Şah Sultan (I. Selim'in kızı)[lower-alpha 7] | Xoʻja Sinon | 1533 |
| Haseki Sulton masjidi | Istanbul | Hürrem Sultan[lower-alpha 8] | Xoʻja Sinon | 1538–1539, 1551-yilda qurilish shlari yakunlangan, keyinchalik 1612–1613-yillarda bino kengaytirilgan[4] |
| Shahzoda masjidi[lower-alpha 9] | Istanbul | Sulaymon I | Xoʻja Sinon | 1543–1548[4] |
| Mihrimah Sulton masjidi (Üsküdar) | Istanbul (Üsküdar) | Mihrimah Sultan[lower-alpha 10] | Xoʻja Sinon | 1543/4–1548[4] |
| Süleymaniye masjidi | Istanbul | Sulaymon I | Xoʻja Sinon | 1548–1559[4] |
| Sulaymaniyya takyasi | Damashq | Sulaymon I | Xoʻja Sinon | 1559 |
| Rüstem posho masjidi | Istanbul | Damat Rustam Posho[lower-alpha 11] | Xoʻja Sinon | 1561–1563 |
| Mihrimah Sultan masjidi (Edirnekapi)[lower-alpha 12] | Istanbul (Edirnekapı) | Mihrimah Sultan | Xoʻja Sinon | tax. 1563–1570[4] |
| Sokollu Mehmed posho masjidi | Istanbul (Kadırga) | Ismihon Sultan[lower-alpha 13] | Xoʻja Sinon | tax. 1556/68–1571/72[4] |
| Salimiya masjidi (Edirne) | Edirne | Salim II | Xoʻja Sinon | 1568–1574[4] |
| Salimiya masjidi (Karapınar) | Karapınar | Salim II | Xoʻja Sinon | 1563[1] |
| Salimiya masjidi (Konya) | Konya | Salim II | Xoʻja Sinon | 1570[2] |
| Atik Valide masjidi | Istanbul (Üsküdar) | Nurbanu Sultan[lower-alpha 14] | Xoʻja Sinon | 1571–1583, 1584–85/86-yillarda bino kengaytirilgan[4] |
| Murodiya masjidi | Manisa | Murod III | Xoʻja Sinon | 1583–1586/87, 1590-yilda yakunlangan[4] |
| Yangi masjid (Istanbul) | Istanbul (Eminönü) | Safiya Sultan[lower-alpha 15] | Davut ogʻa Mustafo ogʻa Dalgıç Ahmed Çavuş |
1597–1665 |
| Ahmadiya masjidi (Koʻk masjidi) | Istanbul | Ahmad I | Sedefkar Mehmet ogʻa | 1609–1616 |
| Çinili masjidi | Istanbul (Üsküdar) | Kösem Sultan | Koca Kasım ogʻa | 1638–1640 |
| Yangi Valide masjidi | Istanbul (Üsküdar) | Emetullah Râbia Gülnûş Sultan[lower-alpha 17] | Hazerfan Mehmed | 1708–1710 |
| Nuruosmaniye masjidi | Istanbul | Mahmud I Usmon III |
Mustafa ogʻa Simon Kalfa |
1749–1755 |
| Ayazma masjidi | Istanbul | Mustafo III | 1757–1761[2] | |
| Laleli masjidi | Istanbul | Mustafo III | Mehmet Tohir ogʻa | 1760–1783 |
| Sulton Mustafo masjidi | Istanbul | Mustafo III | 1763 | |
| Zeynep Sulton masjidi | Istanbul | Zeynep Sultan[lower-alpha 18] | Mehmet Tohir ogʻa | 1769 |
| Beylerbeyi masjidi | Istanbul | Abdulhamid I | Mehmet Tohir ogʻa | 1777–1778 |
| Emirgan masjidi | Istanbul | Abdulhamid I | 1781 | |
| Teşvikiye masjidi | Istanbul | Salim III Abdulmajid I |
Krikor Balyan | 1794–1854 |
| Salimiya masjidi (Üsküdar) | Istanbul | Salim III | 1805 | |
| Nusretiye masjidi | Istanbul | Mahmud II | Krikor Balyan | 1823–1826 |
| Hırka-i Şerif masjidi[lower-alpha 19] | Istanbul | Abdulmajid I | 1847–1851 | |
| Dolmabahçe masjidi | Istanbul | Abdulmajid I[lower-alpha 20] | Garabet Balyan | 1853–1855 |
| Ortaköy masjidi | Istanbul | Abdulmajid I | Garabet Balyan Nigoğayos Balyan |
1854–1856 |
| Pertevniyal Valide Sulton masjidi | Istanbul | Pertevniyal Sultan[lower-alpha 21] | Montani yoki Sarkis Balyan | 1869–1871 |
| Aziziya masjidi | Konya | Pertevniyal Sultan | 1872–1874 | |
| Yıldız Hamidiye masjidi | Istanbul | Abdulhamid II | Sarkis Balyan | 1884–1886 |
Istanbul tepaliklarida joylashgan masjidlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Istanbuldagi oʻsha masjidlar orasida baʼzilari shaharning anʼanaviy yetti tepaligida qurilgan (raqamlar nechanchi tepalik ekanligini bildiradi).
- Ahmadiya masjidi
- Nuruosmaniye masjidi
- Sulaymoniya masjidi
- Fotih masjidi
- Yovuz Salim masjidi
- Mihrimah Sulton masjidi
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Süleyman Çelebi: Usmonli imperiyasi davrida taxt uchun kurashgan
- ↑ turkcha: Külliye
- ↑ Arablarning Istanbulga yurishi chog‘ida vafot etgan payg‘ambarning ilk izdoshlaridan biri Abu Ayyub al-Ansoriyga bag‘ishlanadi
- ↑ Boyazidning oʻgʻli (sanjak hukmdori boʻlgan paytida)
- ↑ Salimning onasi Gülbahar Hatun (Boyazid II ning xotini)
- ↑ Hafsa: Sulaymon I ning onasi
- ↑ Salim I va Oysha xotinning qizi
- ↑ Hürrem: Mother of Selim II
- ↑ Sulaymonning yoshlik chogʻida vafot etgan oʻgʻli Shahzoda Mehmedga bagʻishlab qurilgan
- ↑ Mihrimah: Sulaymon I va Hürrem Sultanning qizi
- ↑ Rüstem: Mihrimah Sultanning turmush oʻrtogʻi, Sulaymon I va Hürrem Sultanning kuyovi
- ↑ U ikkita masjidni ishga tushirgan, birinchisi Osiyoda, ikkinchisi Bosforning Yevropa tomonida joylashgan
- ↑ Ismihan: Salim II va Nurbanu Sultanning qizi, bosh vazir Sokollu Mehmed poshoning xotini
- ↑ Nurbanu: Murod III ning onasi
- ↑ Safiye: Mehmed III ning onasi
- ↑ Turhan Hatice: Mehmed IV ning onasi
- ↑ Gülnuş: Ahmad III ning onasi
- ↑ Zeynep: Ahmad III ning qizi
- ↑ Ushbu masjidda muqaddas rido saqlanadi
- ↑ Bezmialem: Abdulmajidning onasi
- ↑ Pertevniyal: Abdulazizning onasi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Goodwin 1971.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Rüstem 2019.
- ↑ Cagaptay, Soner. Erdogan's Empire: Turkey and the Politics of the Middle East (en). Bloomsbury Publishing, 2019 — 287-bet. ISBN 978-1-78673-597-3.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Necipoğlu 2005.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Goodwin, Godfrey. A History of Ottoman Architecture. Thames & Hudson, 1971. ISBN 0-500-27429-0.
- Necipoğlu, Gülru. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. London: Reaktion Books, 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.
- Rüstem, Ünver. Ottoman Baroque: The Architectural Refashioning of Eighteenth-Century Istanbul. Princeton University Press, 2019. ISBN 9780691181875.