Semyon Dimanshteyn

Semyon Dimanshteyn
	ruscha: Семён Маркович Диманштейн
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	1886-yil 21-mart; Sebej, Vitebsk guberniyasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1938-yil 25-avgust ; Moskva, SSSR
Fuqaroligi	Rossiya imperiyasi; Sovet Ittifoqi
Millati	yahudiy
Siyosiy partiyasi	VKB (b)

Semyon (Shimen) Markovich Dimanshteyn (21-mart 1886-yil (hozirgi Pskov viloyati) — 1938-yil 25-avgust, Kommunarka) — rus inqilobchisi; sovet partiya rahbari.

Tarjimai holi

Lubavitcher Yeshivada oʻqigan; 18 yoshida ravvin unvonini olgan.

1904-yilda Vilnada bolsheviklar safiga qoʻshilgan Rossiya Sotsial-demokratik Mehnat partiyasiga qoʻshilgan. Bund bilan jang qilgan.

1908-yil Sibirga surgun qilingan, surgundan keyin 1913-yil Parijga ketgan.

1917-yil fevral inqilobidan keyin Rossiyaga qaytib keladi, Rigada harbiy tashkilotda ishlab, „Trench Pravda“ gazetasiga muharrirlik qilgan^[1]. Oktyabr inqilobidan keyin Mehnat Xalq Komissarligi kollegiyasiga qoʻshilgan. 1918-yil yanvar oyida Millatlar xalq komissarligi qoshida yangi tashkil etilgan yahudiy komissarligining boshligʻi etib tayinlangan^[2], keyinchalik tashkilotga Iosif Stalin boshchilik qilgan. Millatlar Xalq Komissarligi (NKN) kollegiyasi aʼzosi (aʼzolari: Narimon Narimanov, M. Pavlovich, O. Karklin, Grigoriy Broydo, Mirzo Dovud Huseynov A. Kamenskiy, S. Pestkovskiy).

Yahudiy tilida gazeta chiqartirgan. Koʻp oʻtmay (1918) Yevseksiyaga rahbarlik qilgan va yahudiy jamoalari va tashkilotlarini tugatib, ularning oʻrniga sotsialistik birlashmalarni tashkil qilgan.

1920-yilda Dimanshteyn Buxoro Xalq Sovet Respublikasiga yuborilib, bu yerda sovet institutlarini va mahalliy partiya tomonidan maʼqullangan elitani tashkil etishni qoʻllab-quvvatlagan. Toshkentda ham ishlagan va 1920-yilning iyulidayoq Dimanshteyn „Turkbyuro“ markaziy qoʻmitasi aʼzosiga aylangan.

Litva va Belorussiyada Kommunistik partiyani boshqargan. 1930-yilgacha Millatlar institutida direktor lavozimida ishlagan. Yahudiylar masalasi boʻyicha bir nechta maqolalar chop ettirgan. Shuningdek, 1920-yillarning oxirlarida Sharqshunoslarning Butunittifoq ilmiy uyushmasini boshqargan.

1920-yillarning oxiridan boshlab Yahudiy ishchilarining yerni boshqarish jamiyati markaziy boshqaruvining raisi boʻlgan, Yahudiylar muxtor viloyatini tashkil etishda ishtirok etgan.

1930-yillarda „Revolyutsiya i natsionalnosti“ jurnalining muharriri boʻlgan.

Bokuda boʻlib oʻtgan Birinchi Butunittifoq Turkologik Qurultoyidan soʻng darhol tashkil etilgan „Yangi alifbo“ Butunittifoq Markaziy Qoʻmitasi tashkil etilganidan uning Markaziy Qoʻmitasiga aʼzo boʻlgan va Prezidium aʼzoligiga saylangan. 1937-yilgacha akademik I. Meshaninov, D, Korkmasov, I. Nuhrat va A. Samoylovichlar bilan birgalikda Butunittifoq „Yangi alifbo“ Markaziy qoʻmitasi jurnali tahririyatida ishlagan.

Butunrossiya Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi va SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi aʼzosi. 1929-yildan 1931-yil oxirigacha SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi Prezidiumi huzuridagi Millatlar Kengashining kotibi oʻrinbosari.

Millatlar Kengashi kotibining oʻrinbosari sifatida 1931-yil 14—15-yanvardagi tarixiy yigʻilishda — Dogʻiston Respublikasi hukumatining 10 yilligi munosabati bilan boʻlib oʻtgan „Respublika iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti toʻgʻrisida“ gi hisobotini tinglashda ishtirok etgan. Maʼruza muhokamasida soʻzga chiqib, respublika faoliyati natijalari va ulkan yutuqlarga juda yuqori baho bergan, bu esa, oʻzi taʼkidlaganidek, „asosan, respublikaning mustaqil rivojlanishi natijasi boʻlgan“.

Partiyaning rasmiy yoʻnalishi boʻlgan kollektivlashtirishga qarshi maqolalar chop etgani, shuningdek, mahalliy tillarni rivojlantirish va respublikalarning keyingi suvereniteti masalalari boʻyicha tutgan pozitsiyasi uchun barcha lavozimlardan chetlatilgan. SSSRdagi Trotskiy muxolifatiga mansublikda ham ayblangan.

1938-yil 21-fevralda Dimanshteyn hibsga olingan. 1938-yil 20-avgustda oʻlim hukm qilingan va aksilinqilobiy terrorchi tashkilotga aʼzolikda ayblanib qatl etildi^[3]. Oʻlimdan keyin oqlangan.

Adabiyotlar

Костырченко Г. В. Тайная политика Сталина. Власть и антисемитизм. — М.: 2001.
Евреи в Советской России (1917—1967). — Иер.: Библиотека-Алия, 1975.
Идн ин ФССР (евреи в СССР, на идише, редактор Шимен Диманштейн). — M., 1935.
Zvi Gitelman. Jewish Nationality and Soviet Politics: The Jewish Sections of the CPSU. — Princeton, 1972.

Manbalar

↑ Brendan McGeever. Antisemitism and the Russian Revolution. — Cambridge University Press, 2019. — p.p. 247.
↑ Еремин, Виктор. Крымские «армагеддоны» Иосифа Сталина (ru). Litres, 2022-01-29. ISBN 978-5-04-014283-5.
↑ Недошивин, Вячеслав. Литературная Москва. Домовая книга русской словесности, или 8000 адресов прозаиков, поэтов и критиков (XVIII—XXI вв.). Том II (ru). Litres, 2022-09-07. ISBN 978-5-04-463205-9.

Havolalar

[1] Brendan McGeever. Antisemitism and the Russian Revolution. — Cambridge University Press, 2019. — p.p. 247.

[2] Еремин, Виктор. Крымские «армагеддоны» Иосифа Сталина (ru). Litres, 2022-01-29. ISBN 978-5-04-014283-5.

[3] Недошивин, Вячеслав. Литературная Москва. Домовая книга русской словесности, или 8000 адресов прозаиков, поэтов и критиков (XVIII—XXI вв.). Том II (ru). Litres, 2022-09-07. ISBN 978-5-04-463205-9.

[1]

[2]

[3]