Kontent qismiga oʻtish

Mirzo Dovud Huseynov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Mirzo Dovud Huseynov
Mirzə Davud Hüseynov
Ozarbayjon tashqi ishlar vaziri
Mansab davri
1921-yil 22-maydan – 22-dekabrgacha
Prezident Grigoriy Kaminskiy
Oʻtmishdoshi Narimon Narimonov
Vorisi Mahmud Aliyev
Ozarbayjon SSR moliya xalq komissari
Mansab davri
1925-yildan – 1925-yilgacha
Oʻtmishdoshi Mirzabekyan
Vorisi Ibrahimov[1]
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 10-mart 1894-yil
Baku
Vafoti 21-mart 1938-yil(1938-03-21)
(44 yoshda)
Baku

Mirzo Dovud Bagir oʻgʻli Huseynov (Mirzə Davud Hüseynov; ruscha: Мирза Давуд Гусейнов; 1894-1938) – Ozarbayjon SSR inqilobchisi va davlat arbobi[2][3]. Ozarbayjon SSR inqilob komiteti(ozar.)oʻzb. aʼzosi boʻlgan.

Ozarbayjon SSR (1920-1921) va TSFSR (1923-1929) Moliya xalq komissarliklariga, Ozarbayjon SSR (1921) va TSFSR (1923) Tashqi ishlar xalq komissarliklariga rahbarlik qilgan[4].

AKP(b) MK Prezidiumi raisi, Ozarbayjon SSR Oliy xoʻjalik konferensiyasi raisi, Tojikiston Kommunistik partiyasi MK birinchi kotibi (1930—1933).

Katta terror qurboni boʻldi. Reabilitatsiya qilingan va vafotidan keyin partiyaga qayta tiklangan.

Ozarbayjon Demokratik Respublikasining birinchi Bosh vaziri Fatali Xon Xoyskiyning kuyovi.

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turli manbalarda uning tavallud sanasi 1888-yil, 1893-yil mart yoki 1894-yil mart deb koʻrsatilgan. Etnik ozarbayjon[5]. 1906-yilda maktabni tugatib, Boku real maktabiga oʻqishga kirdi. 1913-1917-yillarda Moskva tijorat institutida tahsil olgan, ammo uni tugatmagan[6].

1918-yil kuzida Bokuda Markaziy Kaspiy diktaturasining sotsialistik-inqilobiy-menshevik-dashnoq hukumati quladi. Shaharga Turk-Ozarbayjon qoʻshini kirib keldi, keyin Ozarbayjon Demokratik Respublikasi hukumati bu yerga koʻchdi. M. D. Huseynov "Musavat" partiyasiga hamdard edi, biroq turk armiyasining shafqatsizligi unga ishonchni susaytirdi va 1918-yil noyabr oyida Gummet tashkilotiga qoʻshildi (uni Qorayev, Sultonov va Efendiyevlar koʻndirgan), Moskva tijorat institutida oʻqish paytida Guseynov sotsializmga hech qanday moyillik koʻrsatmadi[7]. Narimanov keyinchalik Huseynov haqida „Musavat“ partiyasining sobiq kotibi, 1918-yilda „qarshi“ gapirgan millatchi sifatida tanilganini yozgan.

1933-yili RSFSR xalq maorif komissarligiga oʻtkazildi. 1934-1937-yillarda rus boʻlmagan maktablar boʻlimini boshqargan.

1937-1938-yillarda „Buyuk terror“ va „Yejovshchina“ nomi bilan mashhur boʻlgan ommaviy siyosiy (stalincha) qatagʻonlarning choʻqqisi boʻldi. Oʻsha davrda Huseynov barcha lavozimlardan chetlashtirildi, partiyadan chiqarib yuborildi va hibsga olindi.

AKP(b) MKning 1937-yil 19-20-martda boʻlib oʻtgan VI plenumida AKP(b) MK birinchi kotibi Bagirov fevral-mart plenumi yakunlari toʻgʻrisida maʼruza qildi. Bolsheviklar Butunittifoq Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining maʼruzasida Stalin oʻzining „sotsializm qurilayotganda sinfiy kurashning kuchayishi“ haqidagi taʼlimotini takrorlagan holda maʼruza qildi. Plenum ochilganda Ozarbayjon Davlat drama teatri direktori hibsga olindi[8].

20-iyul kuni Gruziya SSR Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining birinchi kotibi Beriya Stalinga nota yubordi, unda Gruziyada „oʻngchilar“ ning yashirin guruhi topilganligi haqida xabar berdi[9].

Huseynovning ismi 1937-yil 7-dekabrda tasdiqlangan Ozarbayjon SSR uchun „SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasi tomonidan sudlanadigan shaxslar roʻyxati“ga (Stalinning qatl roʻyxati deb ataladi) kiritilgan[10][11]. Huseynov qatl qilinishi nazarda tutilgan. Hujjat Stalin, Jdanov va Molotov tomonidan imzolangan[12]. 1938-yil 21-aprelda otilgan[13].

Oilasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon Demokratik Respublikasi Bosh vaziri Fatali Xon Xoyskiyning qizi – Tamara Xoyskaya bilan turmush qurgan[14][15]. Jiyanining soʻzlariga koʻra, Xoyskiyning qiziga uylanish Huseynovga qarshi ayblov sifatida xizmat qilgan. Xotinining oʻzi Oʻrta Osiyoga surgunga joʻnatilgan, 1956-yilda oqlangan. 1990-yilda Bokuda vafot etgan[14].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ {{veb manbasi|url=http://www.maliyye.gov.az/index_en.jsp |title=Ministry of Finance of Republic of Azerbaijan. History of the ministry |accessdate=[[2010-11-08 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124004954/http://www.maliyye.gov.az/index_en.jsp |archivedate=24-noyabr 2010-yil |df= }}
  2. ↑ {{veb manbasi |url=http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/rus/gl8.pdf |title=Presidential Library. Mirza Davud Huseynov |page=73 |accessdate=[[2010-07-09 |archivedate=13-sentabr 2020-yil |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200913195736/http://www.elibrary.az/docs/azerbaijan/rus/gl8.pdf/ }} (Wayback Machine saytida 13-sentabr 2020-yil sanasida arxivlangan){{dead link|date=[[June 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
  3. ↑ Wife of the Prime Minister{{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110531020649/http://www.zerkalo.az/2011-05-21/history/19676- |date=[[2011-05-31 }}. Zerkalo. 21-may]] 2011.
  4. ↑ „Гусейнов Мирза Давуд Багир оглы“ (ru). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-sentyabr.
  5. ↑ Рубен Гарсия. „За коммунизм, республику и нацию: в каких условиях ковалась Таджикская ССР“ (ru). Sputnik (2018-yil 16-oktyabr). 2019-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.
  6. ↑ „Гусейнов Мирза Давуд Багир оглы“ (ru). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-sentyabr.
  7. ↑ Баберовски 2010.
  8. ↑ . 
  9. ↑ Лубянка. Сталин и Главное управление госбезопасности НКВД. Архив Сталина. Документы высших органов партийной и государственной власти. 1937— 1938.. М.: МФД, 2004. 
  10. ↑ . 
  11. ↑ „Азербайджанская ССР. Список лик, подлежащих суду военной коллегии Верховного суда Союза ССР. Текст“ (ru). stalin.memo.ru. 2019-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.
  12. ↑ „Фото“ (ru). stalin.memo.ru. 2019-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-iyun.
  13. ↑ „Гусейнов Мирза Давуд Багир оглы“ (ru). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-sentyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Тамара Хойская: «Никого не обвиняю в том, что в Баку стоят памятники коммунистам, а не лидерам АДР»“ (ru). sputnik.az (2008-yil 22-may). 2018-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-sentyabr.
  15. ↑ .  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirzo_Dovud_Huseynov&oldid=5038222" dan olindi