Moskva tarixiy masjidi
| Masjid | |
 | |
| Tarixiy masjid, 2022-yil | |
| Mamlakat |  Rossiya
|
| Shahar | Moskva |
| Manzil | Bolshaya Tatarskaya ko'chasi, 28-uy |
| Yoʻnalishi | sunniy |
| Masjid turi | Jomeʼ-Masjid |
| Meʼmoriy uslub | Islom meʼmorchiligi |
| Binokorlik sanasi | 1823 yil |
| Asosiy sana: | |
| Soʻngi imom | Ramil Sadikov (2013-yildan) |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Holati | amaldagi |
| Sayt | Rasmiy sayt |
 Moskva tarixiy masjidi Vikiomborda
| |
55°44′20″N 37°37′57″E / 55.73889°N 37.63250°E Moskva tarixiy masjidi — 1823-yilda qurilgan Moskvada saqlanib qolgan eng qadimgi masjiddir. U Zamoskvorechye tatar jamiyatining tarixiy markazida, Bolshaya Tatarskaya koʻchasi, 28-uyda joylashgan. U Rossiyaning Yevropa qismi musulmonlari diniy boshqarmasi boshqaruvida[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tatar posyolkasidagi masjid birinchi marta 1712-yilgi hujjatlarida qayd etilgan. U XVIII asrda Chet el kollegiyasining tarjimoni shahzoda Sulamitmirzo Simeney hovlisida qurilgan. 1770-yillarda, vabo epidemiyasidan soʻng, bino savdogar Shukinga sotilgan. Bir versiyaga koʻra, yangi egasi masjidni eskirganligi sababli buzishni buyurgan, boshqasiga koʻra, u 1812-yilda yongʻinda yonib ketgan[2].
Toʻrt yil oʻtgach, musulmonlar yangi masjid qurish uchun ariza berishdi, ammo rad javobini olishdi. Faqat 1823-yilda general-gubernator Dmitriy Golitsin ularga ruxsat berdi va qurilish uchun yer savdogar Nazarbay Xashalov tomonidan sovgʻa qilindi. Masjidni islom diniy binosiga tegishli belgilarsiz tugatishga buyruq berildi. Arxitektura nuqtai nazaridan u qoʻshni binolardan farq qilmaydigan bir qavatli tosh bino boʻlib qurildi[3].
1881-yilda Aleksandr II davrida masjidga kanonik koʻrinish berishga, minora va gumbazni tugatishga ruxsat berilgan. Qayta qurish loyihasi arxitektor Dmitriy Pevnitskiy tomonidan amalga oshirildi. Natijada masjid kengaytirilib, sigʻimi 1500 kishiga yetkazildi. Tayanchlar bilan taʼminlangan bino eklektik koʻrinishga ega boʻldi. Bezatish sharqona va klassik elementlar bilan amalga oshirilgan. 1904-yilgacha masjid jomeʼ-masjidi deb ataldi, Vipolzov koʻchasida katta Moskva masjidi qurilganida, u tarixiy deb oʻzgartirildi.
1915-yilda masjidga alohida binolar qoʻshildi va u yerda madrasa ochildi[4].
1936-yilda Tarixiy masjid imomi Abdulla Shamsutdinov musulmonlar markaziy diniy boshqarmasi rahbarlariga qarshi qoʻzgʻatilgan fitna ishi doirasida qatagʻon qilindi, keyin otib tashlandi. 1939-yilda Sovet hukumati qarori bilan masjid yopildi. Bino bosmaxonaga oʻtkazildi, keyin turli vaqtlarda fuqarolik mudofaasi, harbiy roʻyxatga olish va DOSAAF (Armiya, havo kuchlari va dengiz flotiga yordam berish ixtiyoriy jamiyati) shtabi joylashgan. 1967-yilda minora buzib tashlangan[5].
Moskva musulmonlari masjidni qaytarishga bir necha bor urinishgan. Faqat 1991-yil yanvar oyida Moskva shahar kengashi qarori bilan bino jamoaga topshirildi. Keyingi yili masjid Saudiya Arabistoni Podshohligining Moskvadagi elchixonasi mablagʻlari hisobidan rekonstruksiya qilinib, 1993-yilda musulmonlar uchun ochilgan. 1999-yilda „Tarixiy masjid“ musulmonlar diniy tashkiloti rahbariyatiga oʻtkazildi.
Zamonaviylik
[tahrir | manbasini tahrirlash]2014-yilda masjid YouTubeʼda rasmiy kanalini ishga tushirdi. Shu bilan birga, elektron madrasa (Wayback Machine saytida 2022-07-02 sanasida arxivlangan) loyihasi ishga tushirildi — bu islom asoslarini va arab tilini oʻrganishni xohlovchi, lekin darslarga shaxsan qatnasha olmaydiganlar uchun moʻljallangan. Saytda masjidda oʻtkazilgan darslarning videolari eʼlon qilinadi.
Har yili Tarixiy masjidda Ramazon va Qurbon hayiti[6] kuni namoz oʻqiladi. Masjid fondi xayriya ishlari bilan ham shugʻullanadi: oziq-ovqat tarqatadi, ijtimoiy boshpanalarni qoʻllab-quvvatlaydi va qamoqxonalarga kitoblar yuboradi.
Voqealar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2014-yil sentabr oyida masjid binosi yonida juma namozi oʻqilayotganda, masjiddagilardan biri avvalroq sodir boʻlgan baxtsiz hodisa uchun hibsga olingan edi. Bu voqea masjidga tashrif buyuruvchilarning noroziligiga sabab boʻldi, ular politsiya avtobusini oʻrab olishdi va politsiyachilarni mahbusni qoʻyib yuborishga majbur qilishdi. Qarshilik koʻrsatgan toʻqnashuvning barcha ishtirokchilari politsiya boʻlimiga olib ketilgan[7]. Oʻsha yilning dekabr oyida ushbu tartibsizlikni qoʻzgʻatganlikda gumon qilinib, hibsga olingan Adam Oskanov „oʻz xizmat vazifalarini bajarish chogʻida hukumat vakiliga nisbatan qasddan zoʻravonlik qoʻllash“da aybdor deb topildi. U bir yilga ozodlikdan mahrum qilish jazosini koloniya-postselda oʻtash uchun hukm qilindi[8].
Masjid imomlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Sayfulmuluk Asxapov (1826—1832)
- Rafik Bekbulatovich Ageev (1833—1867)
- Xayriddin Rafikovich Ageev (1867—1913)
- Abdulla Xasanovich Shamsutdinov (1913—1936)
- Maxmut Abdulxakovich Velitov (1991—1999)
- Xasyan Fattaxiddinovich Faxriddinov (1999—2013)
- Ramil Salexovich Sadikov — bosh imom (2013-yildan)
- Rufat Safaevich Axmetjanov (2000-yildan)
- Saleh Xamzinovich Seyfetdinov
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Татарская мечеть в Москве“. Культура.рф (18-noyabr 2015-yil).
- ↑ Червонная С. М.. Искусство и религия. Современное исламское искусство народов России. М.: Прогресс-Традиция, 2008.
- ↑ Гречко М.. Другая сторона Москвы. Столица в тайнах, мифах и загадках. Астрель, 2012. ISBN 978-5-271-44506-4.
- ↑ „Историческая Мечеть“. Историческая Мечеть г. Москвы.
- ↑ „Москва многонациональная: прогулка по Татарской слободе и ее окрестностям“. Москва24 (18-noyabr 2015-yil).
- ↑ „Для праздничных молитв на Курбан-байрам в Москве и области отвели 46 мест“. The Village (29-avgust 2017-yil). 5-dekabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Подготовка к Курбан-байраму на фоне стычки в Москве“. BBC (14-sentabr 2014-yil).
- ↑ „Фигурант дела об инциденте у Исторической мечети в Москве приговорен к году тюрьмы“. Кавказский узел (10-dekabr 2014-yil).