Kontent qismiga oʻtish

Italiya — Shvetsiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Italiya va Shvetsiya davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Italiya, sariq rangda Shvetsiya koʻrsatilgan.

Italiya — Shvetsiya munosabatlari Italiya va Shvetsiya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarga ishora qiladi.

Shvetsiyaning hozirgi Götaland mintaqasi ostgotlar va vestgotlar bilan bir qatorda Gʻarbiy Rim imperiyasining qulashi va uning oʻrniga Ostrogotlar qirolligi bilan chambarchas bogʻlangan. Ammo, Vizigot qirolligidan farqli oʻlaroq, u qisqa vaqt ichida Vizantiya imperiyasi tomonidan magʻlubiyatga uchradi[1].

1935-yil dekabr oyida Italiya Efiopiyasida shved tez yordam mashinasini bombadan portlagach norozilik namoyishlari boshlandi[2].

Bugungi kunda (2012-yil holatiga koʻra) aloqalarni kuchli deb taʼriflash mumkin, ayniqsa, Ikkinchi Jahon Urushidan keyin Shvetsiyaga kelgan italiyalik muhojirlar tufayli Italiyaga shved charter sayyohlari soni ortib bormoqda[3]. 1940-yillarning oxiridan beri koʻplab shved futbolchilari Italiya klublari jamoalarida muvaffaqiyat qozonishdi.

Mamlakatni taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rasmiy nomi Shvetsiya Italiya Respublikasi
Bayroq
Italiya
Gerb
Emblem of Italy
Madhiya Kungssången Il Canto degli Italiani
Poytaxt shahar Stokgolm Rim
Eng katta shahar Stokgolm Rim
Hukumat parlament tizimi konstitutsiyaviy monarxiya Unitar davlat Parlament konstitutsiyaviy respublika
Davlat rahbari Karl XVI Gustav Serxio Mattarella
Hukumat rahbari Magdalena Andersson Mario Dragi
Rasmiy til shvedcha italyancha
Hudud 450 295 km 2 (173 860 kv mi) 301,340 km2 (116,350 kv mi)
Vaqt zonalari 1 UTC+01:00 (CET) 1 UTC+01:00 (CET)
Aholi 10 402 070 60 317 116[4]
Aholi zichligi 25/km 2 201,3/km 2
YaIM (nominal) 528,929 milliard dollar[5] 2,106 trillion dollar[6]
Aholi jon boshiga YaIM (nominal). $50 339 $34 997[7]
YaIM (PPP) 563,882 milliard dollar 2,610 trillion dollar[8]
Aholi jon boshiga YaIM (PPP). $52 477 $43 376[9]
HDI 0,945 [10] 0,892
Valyuta Shved kronasi (SEK) yevro

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gustav Bernadot Umberto I bilan XIX asr oxirida

Tarixiy dalillar ikki mamlakat Davlat rahbarlarining o‘tgan yillardagi rasmiy uchrashuvlarini ko‘rsatadi.

1890-yillarda Shvetsiya va Norvegiya valiahd shahzodasi Gustav Bernadot qirol Umberto I bilan uchrashish uchun Italiyaga tashrif buyurdi.

1933-yilda qirol Vittorio Emanuele III qirol Gustav V bilan uchrashdi.

Qirol Vittorio Emanuele III qirol Gustavo V bilan, 1913 yil
Shvetsiya qiroli Gustaf VI Adolf va Italiya prezidenti Juzeppe Saragat

1966-yilda Shvetsiya qiroli Gustaf VI Adolf va Italiya prezidenti Juzeppe Saragat furgonda suratga tushishgan..

Italiya va Shvetsiya Yevropa Ittifoqining bir qismidir. Italiya[11] 1951-yilda Yevropa koʻmir va poʻlat hamjamiyatini yaratgan Parij shartnomasini imzolash orqali unga asos solgan oltita davlatdan biri edi[12]. Shvetsiya 1995-yil 1-yanvarda[13] Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻldi, bunda mamlakat Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatiga qoʻshildi.

Shvetsiya va Italiya 1946- va 1955-yillarda mos ravishda Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo boʻlishdi[14].

Italiya va Shvetsiya koʻrfaz urushida (1990-1991) Iroqqa qarshi kurashgan 35 mamlakat koalitsiyasi tarkibida boʻlgan. Koalitsiyaga Birlashgan Millatlar Tashkiloti, aniqrogʻi, Amerika Qoʻshma Shtatlari boshchilik qildi. Koʻrfaz urushi oldidan Quvayt mintaqasi Iroq tomonidan ishgʻol qilingan va Xavfsizlik Kengashi Iroqqa qarshi embargo eʼlon qildi[15]. Italiya havo kuchlari orqali mojaroga hissa qoʻshdi. Urush yakunlangan 225 missiyaga birgalikda Operazione Locusta nomi berildi[16]. Shvetsiyaning dala kasalxonasi[17] urushdan keyin (1991-2003) Iroqni qurolsizlantirishda rol oʻynagan[18].

Italiya Shvetsiyaning 2022-yil may oyida NATOga aʼzo boʻlish taklifini qoʻllab-quvvatladi[19].

Iqtisodiy hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiya va Shvetsiya savdo sheriklardir[20].

Italiya Shvetsiyaning 12-eng muhim savdo hamkoridir[20]. Shvetsiyaning Italiyaga eksporti 4,24 milliard dollarga yetgan, bu 2020-yilda uning umumiy summasining 2,78 foizi deganidir. Oʻsha yili Italiya Shvetsiyaning umumiy import qiymatining 3,71 foizini, 5,19 milliard dollarni tashkil etdi[21].

2020-yilda Shvetsiya jami Italiya eksportining 1,08 foizini, 5,19 milliard dollarni va jami Italiya importining 0,99 foizini, qiymati 4,24 milliard dollarni tashkil etdi[22]. 2021-yilda Shvetsiya Italiya eksporti boʻyicha Italiyaning 18-tijoriy hamkori va import boʻyicha 23-oʻrinni egalladi[23].

Shvetsiyaning Italiyadan import qilinadigan asosiy tarmoqlari mashinasozlik, avtotransport va tirkamalar, oziq-ovqat va metallurgiya mahsulotlari hisoblanadi. 2018-yilda Italiyaning Shvetsiyadan importi uchun eng muhim tarmoqlar qogʻoz va qogʻoz mahsulotlari boʻlgan.

2016-yil holatiga koʻra, Shvetsiyada 5153 kishi ishlaydigan 145 ta italyan kompaniyasi mavjud. Bular asosan tijorat filiallaridir. Baʼzi italyan kompaniyalari, masalan, Shvetsiya temir yoʻli bilan bogʻliq infratuzilma loyihalariga ham qiziqish bildirishgan. Oʻsha yili Italiya hududida 300 ga yaqin shved kompaniyasi faoliyat yuritdi va ularda deyarli 36000 kishi ishlagan. Bularga Erikson, Volvo, H&M va IKEA kiradi[24].

Xalqaro majburiyatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yilda Shvetsiya va Italiya oʻrtasida ikki tomonlama soliqqa tortishning oldini olish hamda daromad va kapitalga soliq toʻlashdan boʻyin tovlashning oldini olish toʻgʻrisida shartnoma tuzildi . Italiya 1980 yil 6 martda shartnomani imzoladi va 1982 yil 4 iyunda ratifikatsiya qildi. Italiyada shartnoma 1983 yil 5 iyulda kuchga kirdi [25]

Madaniy hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiya va Shvetsiya oʻrtasidagi madaniy aloqalar, asosan, taʼlim va sanʼat sohalarida amal qiladi.

1941-yilda ikki davlat oʻrtasida ikki tomonlama shartnoma tuzilgandan soʻng Stokgolmda birinchi italyan tilini rivojlantirish instituti tashkil etildi. 1954-yilda u ikki madaniyatni oʻzaro uzatish va almashish uchun „Stokgolmdagi Italiya madaniyat instituti“ga oʻzgartirildi[26]. Ushbu institutning tashkil etilishi kelajakdagi badiiy va madaniy hamkorliklar uchun boshlangʻich nuqta boʻldi[27]. Italiya va Shvetsiya oʻrta maktabdan doktorlik darajasiga va stipendiyalarga qadar bir qator taʼlim almashinuviga ega. Italiya madaniyat instituti va Stokgolmdagi Italiya elchixonasi Italiya va Shvetsiya madaniyati, tashkilotlari oʻrtasidagi madaniy aloqalarni targʻib qiladi va osonlashtiradi[28].

Madaniy hamkorlik Shvetsiya va Italiyadagi sanʼat koʻrgazmalari kabi tadbirlar orqali ham rivojlanadi. Shvetsiya 1962-yilda qurilgan Venetsiya Biennalesining Shimoliy pavilyonida sanʼat asarlarini namoyish etadi[29].

Ilmiy hamkorlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2014-yilda Italiya-Shvetsiya qoʻshma qoʻmitasi 2014-2017-yillarga moʻljallangan Ilmiy va texnologik hamkorlikning Ijroiya dasturini imzoladi. Dastur ikki mamlakat iqtisodiyoti, jamiyati va madaniyati bilan bogʻliq fan va texnologiya sohasida Italiya-Shvetsiya hamkorligini nazarda tutadi. Qoʻmita umumiy manfaatlarga ega boʻlgan madaniy meros, nanofan va nevrologiya kabi beshta moliyalashtirilgan loyihani maʼqullagan[30].

2017-yilda Italiya MAECI (Tashqi ishlar va xalqaro hamkorlik vazirligi) MIUR (Taʼlim, universitet va tadqiqot vazirligi) bilan hamkorlikda 2018-2020-yillar fan va texnologiyaning bir qismi sifatida Italiya va Shvetsiya oʻrtasida qoʻshma tadqiqot loyihalari uchun chaqiruvni boshladi. Tadqiqotning ustuvor yoʻnalishlari orasida tabiiy xavf, nanofan, nevrologiya va onkologiyaga qoʻllaniladigan texnologiya, qayta tiklanadigan energiya, kiberxavfsizlik, shuningdek, madaniy merosga qoʻllaniladigan texnologiya va tadqiqotlar bor[31].

Sport

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilning 13-noyabr kuni futbol bo‘yicha Italiya va Shvetsiya erkaklar terma jamoalari FIFA Jahon chempionati saralash bosqichi uchun maydonga tushishdi. Yakuniy natija 0:0, Shvetsiya Italiya terma jamoasini magʻlub etdi. Bu tarixda ikkinchi marta italiyaliklarning musobaqada ishtirok etmagani bo‘ldi[32].

Doimiy diplomatik vakolatxonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Italiyaning Stokgolmda elchixonasi bor.

Shvetsiyaning Rimda elchixonasi bor.

  • Stokgolmdagi Italiya elchixonasi
    Stokgolmdagi Italiya elchixonasi
  • Shvetsiyaning Rimdagi elchixonasi
    Shvetsiyaning Rimdagi elchixonasi

Italiyada Rim elchixonasidan tashqari Shvetsiyaning yana 13 ta vakolatxonasi bor. Anakapri, Bari, Bolonya, Kalyari, Castiglione della Pescaia, Florensiya, Genuya, Milan, Neapol, Palermo, Turin, Trieste va Venetsiyadagi konsulliklar shular jumlasidandir[33].

Italiyaning Shvetsiyada yana 7 ta vakolatxonasi bor, ular orasida Malmyo, Umea, Sundsvall, Gothenburgdagi konsulliklar va Lulea, Karlstad, Visbidagi vitse-konsulliklar mavjud[34].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „La historia de los godos, la tribu que vino del norte“.
  2. ↑ „Trettonde årgången (händelserna 1935) /“ (sv). Svenska dagbladet's yearbook (1935). Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  3. ↑ Anna Rabe. „Hägg fångar Italiens färg och paradoxer“ (sv). Svenska dagbladet (2012-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 13-fevral.
  4. ↑ „Indicatori demografici“ (it). www.istat.it (2020-yil 20-fevral). Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  5. ↑ „Sweden“, Wikipedia (inglizcha), 2022-04-15, qaraldi: 2022-04-19
  6. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en). IMF. Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  7. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en). IMF. Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  8. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en). IMF. Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  9. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en). IMF. Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  10. ↑ „United Nations Development Programme“, Wikipedia (inglizcha), 2022-04-19, qaraldi: 2022-04-19
  11. ↑ „Italia“ (it). european-union.europa.eu. Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  12. ↑ „European Union | Definition, Flag, Purpose, History, & Members | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  13. ↑ „Svezia“ (it). european-union.europa.eu. Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  14. ↑ „Gli Stati Membri delle Nazioni Unite“ (it-IT). ONU Italia (2021-yil 17-fevral). Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  15. ↑ „GUERRA DEL GOLFO in "Enciclopedia Italiana"“ (it-IT). www.treccani.it. Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  16. ↑ „Operazione Locusta: L' Aeronautica Militare Italiana e la prima guerra del Golfo“ (it). Panorama (2021-yil 19-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  17. ↑ Försvarsmakten. „Fältsjukhusinsatsen i Kuwait“ (sv). Försvarsmakten. Qaraldi: 2022-yil 21-aprel.
  18. ↑ Habtom, Naman Karl-Thomas (2021-03-15). "The Swedish Role in the Disarmament of Iraq, 1991-2003". Scandinavian Journal of History 46 (2): 269–284. doi:10.1080/03468755.2020.1866065. ISSN 0346-8755. https://doi.org/10.1080/03468755.2020.1866065. 
  19. ↑ „Italy backs Finland-Sweden NATO bid says Draghi - English“ (en). ANSA.it (2022-yil 18-may). Qaraldi: 2022-yil 26-may.
  20. ↑ 20,0 20,1 „Exports to our 30 largest trade partners“ (en). Statistiska Centralbyrån. Qaraldi: 2022-yil 26-may.
  21. ↑ „Sweden latest trends“.
  22. ↑ „Italy (ITA) Exports, Imports, and Trade Partners | OEC“ (en). OEC — The Observatory of Economic Complexity. Qaraldi: 2022-yil 22-aprel.
  23. ↑ „Interscambio commerciale italiano con il resto del mondo infoMercatiEsteri - www.infomercatiesteri.it - infoMercatiEsteri - www.infomercatiesteri.it“. www.infomercatiesteri.it. Qaraldi: 2022-yil 22-aprel.
  24. ↑ „Trade pattern with Italy“ (en-gb). ambstoccolma.esteri.it. Qaraldi: 2022-yil 22-aprel.
  25. ↑ „Convenzioni per evitare le doppie imposizioni“ (it). Dipartimento Finanze. Qaraldi: 2022-yil 5-may.
  26. ↑ Redazione. „80anni di rapporti culturali tra Svezia e Italia“ (it-IT). Il Corriere Nazionale (2021-yil 2-may). Qaraldi: 2022-yil 23-aprel.
  27. ↑ „80 leggerissimi anni - 80 anni di cultura italiana in Svezia“ (it-it). iicstoccolma.esteri.it. Qaraldi: 2022-yil 24-aprel.
  28. ↑ „Cultural cooperation“ (en-gb). ambstoccolma.esteri.it. Qaraldi: 2022-yil 19-aprel.
  29. ↑ Milan. „Biennale di Venezia, viaggio nel padiglione dei Paesi Nordici“. Tecknoring (2021-yil 20-aprel).
  30. ↑ „ITALY AND SWEDEN SIGN SCIENTIFIC COOPERATION PROGRAMME“ (it). Agi. Qaraldi: 2022-yil 1-may.
  31. ↑ „Italy-Sweden Cooperation: Call for Proposals for Joint Research Projects“ (en-US). fundsforNGOs (2017-yil 20-iyun). Qaraldi: 2022-yil 1-may.
  32. ↑ „Italy 0-0 Sweden (agg: 0-1)“ (en-GB). BBC Sport. Qaraldi: 2022-yil 5-may.
  33. ↑ „Italy, Rome“ (en). Sweden Abroad. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
  34. ↑ „Consular offices“ (en-gb). ambstoccolma.esteri.it. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Italiya_—_Shvetsiya_munosabatlari&oldid=3548289" dan olindi