Kontent qismiga oʻtish

Islomda jinsiy aloqa

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Turkum maqolalarning bir qismi
Fiqh
(islom huquqshunosligi)
Marosim
Shahodat
Namoz
Roʻza
Zakot
Haj
Siyosiy
Oila
Nikoh
Jinsiy aloqa
Jinoyat
Etiket
Iqtisodiy
Iqtisodiy
Zakot
Bank ishi
Meros
Gigiyena
Diyeta
Harbiy
Islomshunoslik
Muftiy kuyovi nikohini tuza olmagan ayolga nasihat qiladi(Usmonli tasviri, 1721-yil).

Islomda jinsiy aloqa — asosan Qur’onga, Muhammadga taalluqli soʻzlar (hadislar) va diniy rahnamolarning jinsiy faoliyatni erkak va ayol oʻrtasidagi nikoh munosabatlari bilan chegaralovchi hukmlari (fatvo)ga asoslangan keng koʻlamli qarashlar va qonunlarni oʻz ichiga oladi[1][2]. Jinsiy huquqshunoslik (arabcha: الفقه الجنسي) va nikoh huquqshunosligi (arabcha: فقه النكاح) islom ilmiy nuqtai nazarlari va jinsiy aloqa haqidagi hukmlarining kodifikatsiyasi boʻlib, ular ham oʻz navbatida islomda oila fiqhi, islomda nikoh fiqhi, tahorat, jinoiy va bioetik huquqning tarkibiy qismlarini oʻz ichiga oladi[3][4][5][6][7][8]. Islomda jinsiy aloqaga oid barcha koʻrsatmalar, birinchidan, taqvo yoki itoat, ikkinchidan esa, imon yoki Allohga sodiqlikning bir qismi hisoblanadi[9][10]. Islomiy nikoh fiqhi musulmon erkaklarga bir nechta ayolni oʻz nikohiga olishga ruxsat beradi(bu islomda koʻpxotinlilik deb ataladi)[11].

Fiqhiy koʻrsatmalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hayo

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Hayo  va Islomda kiyim
Yana qarang: Avrat, Islomda jinslarni ajratish, Islomda gender rollari va Mahram

Islom dini odob, hayo va iffat tushunchalariga qattiq urgʻu bergan. Qonuniy jinsiy aloqa bilan bir qatorda, oilaviy munosabatlar ichida ham, undan tashqarida ham hayo va iffatga ustuvor ahamiyat beriladi. Qur’oni karimda nohaq nafsdan (fahsh) ogohlantiriladi[12][13] va hadis adabiyotida hayo „iymonning bir qismi“ deb taʼriflangan[14]. Islom yalangʻochlik va ochiq-oydin boʻlishni qatʼiyan man etadi[15][16], shuningdek, turmush oʻrtoqlar oʻzlarining shaxsiy oilaviy hayotlarida oʻzaro sodir boʻlayotgan voqealar, sirlarini tarqatishlari ham taqiqlanadi[17].

Taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Voyaga yetgan

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islomda jinsiy tarbiyaga nisbatan uzoq vaqtdan beri pragmatizm anʼanalari mavjud boʻlib, jinsiy aloqa osonlik bilan muhokama qilinadi va muhokama qilinayotgan mavzular Islomda ruxsat etilgan boʻlsa, mavzu yoki tabu emas. Muhammadning xotini Oishaga nisbat berilgan hadisda aytilishicha, ayniqsa, ansor ayollari halol ekan, jinsiy aloqada savol berishdan tortinmas edilar[18][yaxshiroq manba kerak]. 14-asrdan boshlab, oʻsha paytda musulmon olamining buyuk adabiy markazi boʻlgan Bagʻdodda islomiy jinsiy tarbiyaga bagʻishlangan butun qoʻlyozmalar arab tilida yozila boshlandi[19].

Muhammad al-Nefzaviyning portreti

Xushboʻy lazzat bogʻi (arabcha: الروض العاطر في نزهة الخاطر) — XV asrda arabcha islomiy jinsiy aloqa boʻyicha qoʻllanma va Muhammad ibn Muhammad al-Nefzaviyning erotik adabiyot asari boʻlib, oddiygina „Nefzaviy“ nomi bilan ham tanilgan.

Voyaga yetmagan

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Abdulloh Nosih Ulvonning fikricha, balogʻatga yetgunga qadar jinsiy tarbiya berish tavsiya etilmaydi, bolalarga buning belgilarini va erkaklarni ayollardan ajratib turadigan xususiyatlarni oʻrgatish kutiladi[20]. Islom anʼanalari ham jinsiy tarbiyani odob-axloq bilan uygʻunlashtirishga daʼvat etib, islomiy qoidalarni tana aʼzolarini yopish, avrat va hayo, iffat va fahshdan saqlanish borasidagi islomiy pozitsiyalarini tushuntirib beradi[20].

Sunnat

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yana qarang: Xatna, Sunnat va Ayol jinsiy aʼzolarini kesish haqidagi diniy qarashlar

Xitan yoki Xatna (arabcha: ختان, arabcha: ختنة) musulmonlar tomonidan madaniy marosim sifatida amalga oshirilgan erkak sunnatining atamasi boʻlib, keng islom jamoatchiligiga mansublik belgisi hisoblanadi[21]. Islomni qabul qilgandan keyin amalga oshirilishi kerakmi yoki yoʻqmi, bu islom ulamolari oʻrtasida bahs-munozaralar mavjud[22][23]. Qurʼon hech bir oyatda ochiq yoki bilvosita sunnat haqida soʻz yuritilmagan, baʼzi hadislarda esa fitra (nafosatli kishining amallari) deb nomlanuvchi amallar roʻyxatida sunnat toʻgʻrisida zikr qilingan. Biroq turli hadislar sunnat fitraga kiradimi yoki yoʻqmi, degan savolga zid keladi. Baʼzi rivoyatlarga koʻra, Muhammad sunnatsiz (apostetik) tugʻilgan, boshqalari esa, bobosi Abd al-Muttalib uni yetti kunlik boʻlganida sunnat qilgan, deb taʼkidlashadi[24][25]. Sunnatni qoʻllab-quvvatlovchi islomiy manbalar ham oila, mintaqa va mamlakatga bogʻliq boʻlishi mumkin boʻlgan sunnat uchun maʼlum vaqtni belgilamaydi. Afzal yosh odatda yetti yoshdir, garchi baʼzi musulmonlar tugʻilgandan keyin yettinchi kunida va balogʻatga yetishish boshlanishidan oldin sunnat qilinadi[21].

Balogʻatga yetishish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Balogʻat yoshi

Balogʻat yoshi (Bāligh yoki bulūgh; arabcha: بالغ yoki بُلوغ) balogʻatga yetgan va Islom shariatiga koʻra toʻliq javobgarlikka ega boʻlgan shaxsni anglatadi. Islomda inson hayoti ikki qismga boʻlingan boʻlib, birinchisi, oʻsmirlik yoki balogʻat yoshidan oldin, insonning begunoh deb hisoblanishi, ikkinchisi, oʻsmirlik yoki balogʻat yoshidan soʻng, insonga islom shariati toʻliq tatbiq etilib, oxirat hukmi amalga oshiriladi. Agar biror kishi voyaga yetmasdan vafot etsa, u jannatga kirgan hisoblanadi[26][27].

Oʻgʻil bolalarda balogʻatga yetishning minimal yoshi taxminan 12 qamariy yilni tashkil qiladi va alomatlar boʻlmasa, taxminan 15 oy yilidan maksimal 18 oy yiligacha yoki geografik mintaqaga qarab farq qilishi mumkin. Oʻgʻil bolalarda balogʻatga yetishning belgilari — jinsiy tuklarning oʻsishi va sperma ajralishi hisoblanadi. Qizlar uchun balogʻat yoshining eng kam yoshi taxminan 9 qamariy yoshni tashkil etadi va agar alomatlar yoʻq boʻlsa, u taxminan 15 qamariy yildan maksimal 17 qamariy yil yoki 18 oy yili deb hisoblanishi mumkin yoki qizlar uchun geografik mintaqaga qarab farq qilishi mumkin. Qizlarda balogʻatga yetishning belgilari — bu jinsiy tuklar, hayz koʻrish va homilador boʻlish qobiliyati hisoblanadi[27][28][29].

Nikohga oid masalalarda balogʻat soʻzi hatto tutiqaʼl-rijol huquqiy iborasini bildiradi, yaʼni qiz jismonan jinsiy aloqaga tayyor boʻlmaguncha to‘y boʻlmaydi. Bu, garchi shart boʻlmasa ham, hayz koʻrish yoki tungi emissiya bilan namoyon boʻladigan jinsiy yetuklikka toʻgʻri kelishi mumkin[30]. Faqat rushd deb ataladigan alohida shart yoki oʻz mulkini boshqarish uchun aqliy kamolotga erishilgandan keyingina xotin oʻz qalin pulini olishi mumkin[30].

Hayz koʻrish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islomda hayz koʻrish

Qur’oni karimning Baqara surasida hayz koʻrish hamda hayz paytida jinsiy aloqa qilish taqiqlanganligini haqida musulmonlarga alohida eslatib oʻtadi[31] va unda buyuradi:

Sendan hayz haqida soʻrarlar. Sen: “U koʻngilsiz narsadir. Hayz chogʻida ayollardan chetda boʻling. Ularga pok boʻlmagunlaricha yaqinlashmanglar. Agar pok boʻlsalar, ularga Alloh amr qilgan joydan keling. Albatta, Alloh tavba qiluvchilarni sevadi va poklanuvchilarni sevadir”, deb ayt.

– Baqara surasi, 222-oyat[32]

Muhaddis Ibn Kasir Muhammadning hayz koʻrgan ayollari bilan boʻlgan odatlarini bayon etgan hadisni rivoyat qilgan. Bu hadisi sharifdan dalolatdirki, Muhammad jinsiy aloqadan boshqa hamma narsaga ruxsat bergan[33]. Ayollar hayz koʻrgandan soʻng diniy burch yoki aloqani davom ettirishdan oldin gʻusl qilishlari shart[34].

Shuningdek, hayz paytida[31], tugʻruqdan soʻng qirq kun davomida (chilla davri), Ramazon oyining kunduzi (yaʼni roʻza tutish vaqtida) va haj vaqtida jinsiy aloqa qilish taqiqlanadi[35].

Huquqiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nikoh

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islomda Nikoh va Islomda nikoh huquqi

Islom va islom qonunlarida (shariatda) nikoh (arabcha: نکاح) ikki shaxs oʻrtasidagi huquqiy va ijtimoiy shartnoma boʻlib, kuyov va kelinning huquq va majburiyatlarini belgilab beradi[36]. Islomda koʻpxotinlikka baʼzi shartlar asosida ruxsat berilgan[37]. Kuyov ham, kelin ham oʻz ixtiyori bilan nikoh qurishga rozi boʻlishi kerak. Nikoh islomning amali boʻlib, qatʼiy tavsiya qilingan[36]. Islom fiqhida nikoh va kanizaklik oʻrtasidagi jinsiy aloqadan asosiy maqsad nasl qoldirishdir. Islom kuchli jinsiy ehtiros va koʻpayish istagini tan oladi va nasl berish haqidagi pro-natalistik nuqtai nazarni qoʻllab-quvvatlaydi[38].

Islomda ajralish (taloq) turli shakllarda boʻlishi mumkin, baʼzilari shaxsan er tomonidan, baʼzilari esa asosli sabablarga koʻra qonuniy ajralish toʻgʻrisidagi arizasida muvaffaqiyat qozongan daʼvogar xotin nomidan diniy sud tomonidan amalga oshiriladi[39].

Nikohdan tashqari, zavoj al-mutʼa („vaqtinchalik nikoh“)[40](p1045) deb nomlanuvchi boshqa muddatli nikoh ham mavjud  faqat shialarning oʻn ikki imomi tomonidan oldindan belgilangan muddatga ruxsat etiladi[41][42](p242)[43][44]. Ayrim sunniy ulamolar tomonidan ruxsat etilgan birga yashash kabi baʼzi shartlar olib tashlanishi bilan vaqtinchalik boʻlmagan Misyar nikohi ham bor[45][46][47].

Islomda er xotiniga jismonan ziyon yetkazmasa yoki rizq topishiga xalaqit bermasa, uni qanoatlantirganiga koʻra jinsiy aloqada boʻlishi kerak. Bunday va oqilona munosabatning bir qismi jinsiy aloqadir, anʼanaga koʻra, er-xotinlar toʻrt oydan koʻproq vaqt davomida aloqadan voz kechmasliklari kerak[48]. Baʼzi taniqli olimlar erlar uchun diniy majburiyat sifatida jinsiy aloqaning minimal chastotasini yanada qattiqroq belgilab qoʻygan. Masalan, Ibn Hazm oyda bir marta, G‘azzoliy esa toʻrt kunda bir marta jinsiy aloqa qilishlikni buyurgan[49]. Boshqa olimlarning fikriga koʻra, hech qanday vaqt chegarasi yoʻq[50]. Ammo koʻpchilik ulamolar, agar erlarini chaqirsalar, chaqirilgan ayol hayz koʻrmagan yoki kasal boʻlib qolmagan boʻlsa, unga yaqinlik zarar keltiradigan yoki farz roʻza tutmagan boʻlsa, rad etmasliklari ayollarga ham vojib boʻlganini aytishadi. Agar uzrsiz rad etsa, u laʼnatlangan boʻladi[51].

Dinlararo nikoh
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Muhammad va Avliyo Ketrin monastiri oʻrtasida musulmonlar va nasroniylar oʻrtasida dinlararo nikohga ruxsat beruvchi shartnoma imzolangani tasvirlangan[52]
Asosiy maqola: Dinlararo nikoh

Dinlararo nikohlar musulmonlar va musulmon boʻlmagan ahli kitoblar (odatda yahudiylar, nasroniylar va sobiylar) oʻrtasida tan olinadi[53]. Islom shariatining anʼanaviy talqiniga koʻra, musulmon erkak nasroniy yoki yahudiy ayolga uylanishi mumkin[54]:755. Ammo, muslima ayol har qanday musulmon boʻlmagan diniy guruhga mansub erkakka turmushga chiqishi mumkin emas[55][56]. Biroq, mushrik yoki mushrik ayol bilan nikohlanish haromdir[57].

Musulmon-nasroniy nikohi faqat nasroniy partiyaning ruxsati bilan tuzilishi kerak boʻlgan taqdirda, nasroniy turmush oʻrtogʻining ibodat va ibodat qilish uchun cherkovga borishiga toʻsqinlik qilmaslik kerak[52][58].

Kanizaklik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yamandagi 13-asrda kanizaklarni sotib olish mumkin boʻlgan qul bozori tasviri
Asosiy maqola: Kanizaklik boʻyicha islomiy qarashlar va Musulmon dunyosidagi kanizaklik tarixi

Qullik bekor boʻlgunga qadar islom qonunlarida erkakning oʻz choʻrisi bilan jinsiy aloqada boʻlishiga ruxsat berilgan munosabatlar sifatida kanizaklik nikoh bilan bir qatorda mavjud edi[59]. Musulmon erkak va unga tegishli boʻlgan turmushga chiqmagan qul oʻrtasidagi jinsiy aloqa boʻlgan kanizlik islom qonunlarida nikohdan tashqari yagona qonuniy jinsiy aloqa edi.

Kanizak xoʻjayini jinsiy aloqada boʻlgan, xoh musulmon boʻlsin, xoh musulmon boʻlmasin, choʻri (joriya)ga aytiladi. Qur’onda kanizak soʻzi zikr qilinmagan. Biroq, muqaddas kitobda oʻn besh marta kelgan „Ma malakat aymanukum“ (oʻng qoʻlingizdagi narsa) iborasi qullarga va shuning uchun ham, kanizaklarga ishora qiladi. Kanizaklik islomgacha boʻlgan odat boʻlib, u yahudiylar va musulmon boʻlmaganlar bilan baʼzi islohotlar orqali Islom ostida qoʻllanilishiga ruxsat berilgan. Muhammad shuningdek, „oʻzgargan taqvodor“ kanizaklarni ozod qilishni va ularga uylanishni buyurgan[60].

Poklanish va gigiyena

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Malayziyadagi Sulton Abdulsamad jome masjidida tahorat va gʻusl olish joylari (orqa fonda)
Asosiy maqola: G‘usl

Islomda jinsiy gigiyena kundalik tabiati tufayli islom fiqhida asosiy mavzu hisoblanadi. Odamlar jinsiy aloqa yoki urugʻning oqishi tufayli junub(جنب) deb ataladigan holatga kiradilar.

Bu holat kishining namoz oʻqishi yoki Qur’on nusxasiga qoʻl tekkizishga toʻsqinlik qiladi va bunday holatda boʻlgan kishi yana namoz oʻqish uchun zarur boʻlgan poklik holatini tiklash uchun g‘usl deb atalmish butun vujudini tahorat qilishi lozim[61][62][63].

Ramazon

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Ramazon

Ramazon oyida jinsiy aloqaga faqat tungi vaqtda ruxsat beriladi[64]. Garchi bu parcha ochiq-oydin erkaklarga qaratilgan boʻlsa-da, roʻzaga oid jinsiy aloqa qoidalari hamma musulmon erkak va ayolga birdek tatbiq etilishi uchun qabul qilingan[65].

Oilani rejalashtirish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Homiladorlikdan saqlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Homiladorlikdan saqlanish

Qur’onda homiladorlikdan saqlanish haqida aniq matn mavjud emas. Musulmonlar homiladorlikdan saqlanish masalasida hadisi sharifga murojaat qilishadi. Musulmon ulamolarining fikricha, tugʻilishni nazorat qilish vaqtinchalik va uzrli sababga koʻra ruxsat etilgan[66][67]. Musulmon huquqshunoslari uning joizligiga[68] rozi boʻlishadi va homiladorlikdan saqlanishning boshqa shakllaridan foydalanadilar (masalan, prezervativdan foydalanish)[69].

Oddiy sharoitlarda homiladorlikdan saqlanish shariatda joiz deb hisoblanmaydi. Erkak va ayolning homiladorlikdan saqlanishi bilan bogʻliq qaytarilmas tabiat, Abu Homid al-Gʻazzoliy oʻzining „Ihyoʻ ulum ad-Din“ asarida taʼkidlaganidek, nikohning asosiy maqsadlaridan biri — farzand koʻrishga ziddir[70]. Doimiy homiladorlikdan saqlanish shakli sifatida sterilizatsiya Islomda birinchi navbatda taqiqlangan boʻlsa-da, nazoratsiz diabet, yurak kasalliklari yoki hayotga mos kelmaydigan tugʻma anomaliyalar kabi oʻziga xos sogʻliq belgilari uchun sterilizatsiyaga ruxsat beriladi[8].

Ekstrakorporal urugʻlantirish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Ekstrakorporal urugʻlantirish

1980-yildayoq Misrning mashhur Al-Azhar universiteti tomonidan berilgan nufuzli fatvolarda ekstrakorporal urugʻlantirish (IVF) va shunga oʻxshash texnologiyalar Islomda hech qanday uchinchi tomon donorligi (sperma, tuxum, embrion yoki bachadon) bilan bogʻliq boʻlmasa, joiz deb hisoblangan[71].

Fiqhiy noaniqliklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Masturbatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Masturbatsiya
Edouard-Henri Avril tomonidan De figuris Veneris tasvirlangan rasmlardan biri. Unda jinsiy xayolparastlik paytida oʻz jinsiy aʼzosini qoʻlda ragʻbatlantirish orqali onanizm qilayotgan erkak tasvirlangan.

Islomda masturbatsiya yoki onanizm (arabcha: استمناء) haqida turli xil ilmiy qarashlar mavjud, chunki asosan Qur’onda bu mavzu alohida tilga olinmagan. Maʼrifat davri odob-axloqigacha boʻlgan koʻp odamlar singari, hozirgi zamongacha boʻlgan Islom ham masturbatsiyaga, asosan, befarqlik bilan duch kelgan[72]. Masturbatsiyani taqiqlovchi bir qancha hadislar bor, lekin ular zaif hadis deb tasniflangan[73].

Shunga qaramay, masturbatsiya tarixan koʻplab huquqshunoslar tomonidan harom deb topilgan yoki taqiqlangan[74][75], lekin koʻpincha agar zarurat tufayli amalga oshirilsa, joiz boʻlishi mumkinligi haqida ogohlantirilgan[76]. Shu bilan birga, tarixning ayrim davrlarida onanizm ham katta gunohlardan hisoblangan[77] va islom qonunlariga koʻra ixtiyoriy taʼzirga tegishli boʻlib[78], jinoyat takrorlansa, yanada qattiqroq jazolangan[79] Shunday qilib, masturbatsiya boʻyicha pozitsiyalar juda xilma-xildir[80].

Toʻrtta sunniy fiqh yoki fiqh mazhabi (Hanafiylik, Shofiʼiylik, Molikiylik va Hanbaliylik) bu masalada turlicha pozitsiyalarga ega. Baʼzilar buni maʼlum holatlarda taqiqlangan deb bilishadi (yaʼni, agar bu erkak/ayol oʻz turmush oʻrtogʻini jinsiy aloqada eʼtiborsiz qoldirishga olib keladigan boʻlsa), lekin ular buni noqonuniy jinsiy aloqadan kamroq yomonlik deb bilganlarida tavsiya qiladilar. Molikiylik va Shofiʼiylik mazhablarida onanizm odatda toʻliq taʼqiqlangan[81][75]. Hanafiylik va Hanbaliylik mazhabida esa, odatda, agar turmush oʻrtoqlardan biri erishib boʻlmaydigan boʻlsa va ulardan biri zino yoki zinodan qoʻrqmasa (yaʼni haddan tashqari shahvoniy istak holatida), bu holatda, onanizm orqali yengillik izlash joizdir[82][83][84][85][86][87][lower-alpha 1][lower-alpha 2].

Ogʻiz orqali jinsiy aloqa

[tahrir | manbasini tahrirlash]
IXX asrda kunnilingus tasviri
Asosiy maqola: Ogʻiz orqali jinsiy aloqa

Sunniy islomda er va xotin oʻrtasidagi ogʻzaki jinsiy aloqa „Makruh tahrimiy“[90] yoki baʼzi islom huquqshunoslari tomonidan ogʻiz va tilning jinsiy aʼzolarga tegishi deb taʼriflanganda, oʻta nomaqbul sanaladi[91][92]. Bu amalni tavsiya qilinmagan deb hisoblashning sababi koʻp boʻlib, eng avvalo hayo, tahorat masalasidir[93]. Oʻn ikki imom islomida najas isteʼmol qilinmasa, ogʻiz orqali jinsiy aloqa qilish joizdir[94].

Eng keng tarqalgan dalil[92], ogʻiz va til Qur’on tilovati va Allohni zikr qilish uchun ishlatilishini taʼkidlaydi[95]. Ogʻiz va jinsiy aʼzolar oʻrtasidagi aloqa holati toʻrtta sunniy mazhablar orasida ham muhokama qilinadi.

Abort

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islomda abort

Islomda abort haqida turlicha fikrlar bor, garchi koʻpchilik buni taqiqlaydi yoki rad etadi[96]. Biroq, baʼzi hollarda, masalan, onaning sogʻligʻiga tahdid boʻlsa, abortga ruxsat beriladi. Agar abort ayolning hayotini saqlab qolish uchun zarur boʻlsa, musulmonlar uning hayoti homila hayotidan ustun ekanligiga umumiy rozi boʻladilar[97].

Musulmonlarning abortga nisbatan qarashlari hadislar bilan bir qatorda huquq va diniy ulamolar va mufassirlarning fikrlari bilan ham shakllangan. Islomda homila toʻrt oylik homiladorlikdan soʻng tirik jonga aylanadi[98], deb ishoniladi va bu vaqtdan keyin abort qilish umuman joiz emas deb hisoblanadi. Koʻpgina islom mutafakkirlari maʼlum holatlar uchun bu qoidadan istisnolarni tan oladilar. Darhaqiqat, Azizah Y. al-Hibri taʼkidlaganidek, „musulmon ulamolarining aksariyati homilaning rivojlanish bosqichida farq qilsa-da, abortga ruxsat berishadi, undan keyin esa bu taqiqlanadi“[99].

Transseksuallik, transgender va uchinchi jins

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islomda LGBT

Jinslar haqida umumiy maʼlumot

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islom anʼanalariga koʻra, jinsni quyidagi guruhlarga boʻlish mumkin: erkak, ayol, xunsa, muxannis (ikkilik transgender), muxannas (ikkilik boʻlmagan transgender)[100].

Trans ayol uchun arabcha atama muxannit, trans erkaklar uchun esa mutarajjilah. Umuman olganda, islom qonunlariga koʻra jinsini oʻzgartirish mumkin deb hisoblanadi, ammo oʻtish jarrohlik bilan bogʻliqdir[101]. Gomoseksualizm odatda taqiqlanganligi sababli, baʼzi odamlar jinsi holatini oʻzgartirish uchun jinsiy aloqani oʻzgartirish operatsiyasiga intilishadi[102].

Islom adabiyotida muxannatun (مخنثون „feminantlar“, „ayollarga oʻxshash erkaklar“) jinsi xilma-xil kishilarni ifodalash uchun ishlatiladigan atama boʻlib, muloyimlikda, nutqda, tashqi koʻrinishda va boshqalarda oʻzini ayolga oʻxshatadigan kishini anglatadi[103][104]. Muxannatni hunta (interseks) va bichilgan odamdan (kastratsiya qilingan) farqlash kerak[100]. Islomda kastratsiyaning har qanday koʻrinishi qatʼiyan man etilgan[105].

Fiqhiy taqiqlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nopoklik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Fohisha va Dayus

Islom dinida fohisha arabcha soʻz boʻlib, odatda, fahsh va odobsizlik maʼnosini bildiradi[106]. Namoz fahsh (fohisha) va yomon ishlardan (munkar) saqlaydi. Faqihlar zinoga daʼvat etuvchi ishlardan saqlanish va taqvoni (haromdan yiroq boʻlishni) tavsiya qiladilar. Shunday qilib, Qur’onga koʻra, Allohdan ajr ila yechim topilishi kerak[lower-alpha 3].

Zino (nikohsiz jinsiy aloqa)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Zinokor ayolni toshboʻron qilish", Abul Hasan Gʻafforiy yoki uning atelyesi tomonidan yozilgan „Ming bir kecha“ qoʻlyozmasiga rasm. Tehron, 1853-1857
Asosiy maqola: Zino

Qur’on va hadislar tafsirida qilingan islom qonunlariga koʻra, turmush oʻrtogʻi (yoki erkakning kanizaki) bilan boʻlgan barcha jinsiy aloqalar tashqari jinsiy yaqinlik qilish zino hisoblanadi[108]. Islom fiqhiga koʻra zinoga fohishalik[109][110][111], zoʻrlash[112] , anal jinsiy aloqa[109][113], zinokorlik[109][110][111], insest (yaqin qarindoshlar bilan jinsiy aloqa qilish)[114][115] va hayvonlar bilan jinsiy aloqa qilish kiradi[109][116][117].

Fohishalik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Misrlik Abdul Sabur Abdul Qaviyning fikricha, islomda fohishalik taqiqlangan[118]. Fohishalik haqida Daz Austin Endshow fikricha, Qur’on qul ayollarni fohishalikka majburlamaslik kerakligini aytadi[119].

„Nikoh(imkon)ni topa olmaganlar, to Alloh ularni Oʻz fazlidan boy qilgunicha, iffatlarini saqlasinlar. Qoʻllaringizda mulk boʻlganlardan (ozodlik) vasiqasini istaydiganlari boʻlsa, bas, ularda yaxshilik borligini bilsangiz, ular ila vasiqa yozing va Allohning sizga bergan molidan ularga bering. Hayoti dunyoning oʻtkinchi matohini istab, poklikni iroda qilgan (choʻri) qizlaringizni fohishalikka majbur qilmang. Kim ularni majbur qilgan boʻlsa, bas, albatta, Alloh ular majbur qilganlaridan keyin oʻta magʻfiratli va rahimli Zotdir.“

– Nur surasi, 33-oyat[120]

Islom dinining soʻngi paygʻambari Muhammad aytadi: „Islomda fohishalik yoʻq“[119][121]. Islomda fohishalikning jazosi yuz darradir[118]. Agar turmush qurgan erkak yoki ayol (turmushga chiqqan yoki turmush qurgan) fohishalik bilan shugʻullansa, tosh otish orqali oʻlim jazosi bilan jazolanadi[118].

Zoʻrlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islom qonunlarida zoʻrlash

Zoʻrlash islomda ogʻir jinsiy jinoyat sanalib, islom qonunlarida shunday taʼrif berish mumkin: „Erkakning oʻzi bilan qonuniy nikohda boʻlmagan ayol bilan uning ixtiyori va roziligisiz majburan noqonuniy jinsiy aloqa qilish“[122].

Insest

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Mahram

Qarindoshlar, jumladan, onasi, qizi, singlisi, xolasi, jiyani yoki qaynona-kelinlariga turmushga chiqadigan qarindoshlar oʻrtasida nikohga ruxsat berilmaydi. Taqiqlangan boshqa nikohlar qatoriga bir oiladan boʻlgan ikki yoki undan ortiq opa-singillardan tugʻilgan oʻgay qizlar kiradi[57]. Insest — bu insonning har qanday mahrami bilan boʻlgan jinsiy munosabatlardir[123][124].

Anal jinsiy aloqa

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Anal jinsiy aloqa

Barcha sunniy musulmon huquqshunoslari Muhammadning hadislariga asoslanib, anal jinsiy aloqa harom (taqiqlangan) degan fikrga qoʻshilishadi[125] . Aksincha, oʻn ikki shia musulmon faqihlariga koʻra, anal jinsiy aloqa makruh (qattiq maʼqullanmagan) sanaladi, lekin xotinning roziligi bilan joizdir[126].

Gomoseksuallik

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: Islomda LGBT

Qur’on Lut qissasi (shuningdek, Injilning Ibtido kitobida), An-Niso, Al-Araf va boshqa suralardagi oyatlar orqali gomoseksuallikni qatʼiyan man etadi[127][128][129]. Masalan, Abu Dovud aytadiki[128][130], Al-Nuvayriy (1272-1332) oʻzining „Nihoya“ rivoyatlarida Muhammad „oʻz ummati uchun eng koʻp qoʻrqqan narsa Lut qavmining amallari boʻlganini aytgan“ deb taʼkidlaydi[131].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Izohlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Hanafiy olimi Ibn Nujaym shunday yozgan edi: “Fatvo “Valvaljiya” to‘plamida zikr qilinganki, agar kishi faqat shahvoniy nafsni (ya’ni, insonni diniy va dunyoviy ishlardan chalg‘ituvchi haddan tashqari shahvoniy shahvoniy ishtiyoqni) yo‘qotishga harakat qilsa, onanizmning zarari yo‘q. Shuningdek, agar kimdir turmush oʻrtog‘i bo‘lmasa yoki turmush o‘rtog‘i bo‘lsa ham, ma’lum holatlar tufayli unga erishish qiyin. Bu fikr “As-Sirojul-Vahaj”da ham bayon etilgan”[88]
  2. ↑ Hanafiy faqihlari boshqa sunniy mazhablar va islomiy mazhablar oddiygina “Harom” (taqiqlangan) deb atalishini hukm qilish uchun ikkita so‘z bor – 1) “Makruh Tahrimiy”, 2) “Harom”. Farqi shundaki, ularning istilohida “Harom” qat’iy sobit bo‘lgan narsadir, “Makruh Tahrimiy” deb atalgan narsaning dalili qat’iy emas (masalan, “Xabar Ahad” degan hadisga asoslanadi.) “Makruh Tahrimiy”. Hanafiy mazhabida "Makruh tanzihi" (katta yoqmagan) nomi bilan mashhur bo'lgan boshqa mazhablar odatda makruh deb atalgan narsalar bilan aralashtirib yubormaslik kerak. Hanafiy ulamolari “Makruh-tahrimiy” amalini qilish gunohini “harom” deb atagan amallarni qilish gunohidan kichikroq deb biladilar, vaholanki, har ikkisi ham harom va shuning uchun gunoh boʻladi[89]
  3. ↑ “Kim Allohdan qo‘rqsa, U zot uning uchun chiqar yo‘lni (paydo) qilur va uni o‘ylamagan tomonidan rizqlantirur” (Taloq surasi, 2-3 oyatlar)[107]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Rassool, G. Hussein. Islamic Counselling: An Introduction to theory and practice (en). Routledge, 2015. ISBN 978-1-317-44125-0. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  2. ↑ Ali, Kecia. Sexual Ethics and Islam: Feminist Reflections on Qur'an, Hadith, and Jurisprudence (en). Simon and Schuster, 2016. ISBN 978-1-78074-853-5. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  3. ↑ Mallat, Chibli; Connors, Jane Frances. Islamic Family Law (en). Brill, 1990 — 55, 58, 60, 62, 63, 64-bet. ISBN 978-1-85333-301-9. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  4. ↑ Cohn-Sherbok, Dan; Chryssides, George D.; El-Alami, Dawoud. Love, Sex and Marriage: Insights from Judaism, Christianity and Islam (en). Hymns Ancient and Modern Ltd, 2013 — XX, 88, 182, 196-bet. ISBN 978-0-334-04405-5. 
  5. ↑ Khan, Muhammad Aftab. Sex & Sexuality in Islam (en). Nashriyat, 2006 — 296-bet. ISBN 978-969-8983-04-8. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  6. ↑ Warren, Christie S.. Islamic Criminal Law: Oxford Bibliographies Online Research Guide (en). Oxford University Press, USA, 2010 — 10, 11, 12-bet. ISBN 978-0-19-980604-1. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  7. ↑ Zia, Afiya Shehrbano. Sex Crime in the Islamic Context: Rape, Class and Gender in Pakistan (en). ASR, 1994 — 7, 9, 32-bet. ISBN 978-969-8217-23-5. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Bagheri, Alireza; Al-ali, Khalid Abdulla. Islamic Bioethics: Current Issues And Challenges (en). World Scientific, 30 August 2017 — 239-bet. ISBN 978-1-78326-751-4. Qaraldi: 2023-yil 26-sentyabr. 
  9. ↑ Halstead, Mark; Reiss, Michael. Values in Sex Education: From Principles to Practice (en). Routledge, 2 September 2003 — 284-bet. ISBN 978-1-134-57200-7. Qaraldi: 2023-yil 26-sentyabr. 
  10. ↑ Curtis, Edward E.. The Columbia Sourcebook of Muslims in the United States (en). Columbia University Press, 18 May 2009 — 226-bet. ISBN 978-0-231-13957-1. Qaraldi: 2023-yil 26-sentyabr. 
  11. ↑ Shah, Saeeda. Education, Leadership and Islam: Theories, discourses and practices from an Islamic perspective (en). Routledge, 2015 — 96-bet. ISBN 978-1-135-05254-6. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  12. ↑ Sardar, Ziauddin. Reading the Qur'an: The Contemporary Relevance of the Sacred Text of Islam (en). Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-991149-3. 
  13. ↑ Ṣallābī, ʻAlī Muḥammad Muḥammad. The Noble Life of the Prophet (en). Riyadh, Saudu Arabia: Darussalam, 2005 — 309, 310-bet. ISBN 978-9960-9678-7-5. 
  14. ↑ „Hadith 20 :: Modesty is from Faith“. 40hadithnawawi.com. 2015-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-iyul.
  15. ↑ Ahmed, Akbar S.. Postmodernism and Islam: Predicament and Promise (en). Routledge, 2013 — 89-bet. ISBN 978-1-134-92417-2. Qaraldi: 2020-yil 12-iyun. 
  16. ↑ Khan, Muhammad Aftab. Sex & Sexuality in Islam (en). Nashriyat, 2006 — 312, 320, 414-bet. ISBN 978-969-8983-04-8. Qaraldi: 2020-yil 12-iyun. 
  17. ↑ „Marital privacy in Islam“. 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-dekabr.
  18. ↑ Bukhari, Book 3, Number 0649.
  19. ↑ Myrne, Pernilla (2018). "Women and Men in al-Suyūṭī's Guides to Sex and Marriage". Mamlūk Studies Review (The Middle East Documentation Center (MEDOC) at the University of Chicago) XXI: 47–67. doi:10.25846/26hn-gp87. ISSN 1947-2404. https://knowledge.uchicago.edu/record/1253?ln=en. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Alwan, Abdullah Nasih; Ghali, Mahmoud; Ghani, Kamal Abdul; Elkhatib, Shafiq; Shaban, Ali Ahmad. Child Education in Islam, 2nd (en), Cairo: Dar-Us Salam, 2004 — 186–214-bet. ISBN 977-342-000-0. Qaraldi: 2020-yil 19-dekabr. 
  21. ↑ 21,0 21,1 „Circumcision of boys“. Religion & ethics – Islam. BBC (2006-yil 24-mart). 2008-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 29-iyul.
  22. ↑ „Male circumcision – the Islamic View“. www.convertingtoislam.com. 2015-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-fevral.
  23. ↑ „Is Circumcision obligatory after conversion?“. Islamicinvitationcentre.com. 2010-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 20-may.
  24. ↑ „Religions – Islam: Circumcision of boys“. BBC (2009-yil 13-avgust). 2012-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-fevral.
  25. ↑ Al-Halabi, Ali Ibn-Burhan-al-Din. Alsirah al-halabiyyah. Vol.1 Beirut: Al-maktabah al-islamiyyah. (n.d.): 54-5.
  26. ↑ Meri, Josef W.. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia (en). Psychology Press, 2006 — 150url=https://books.google.com/books?id=H-k9oc9xsuAC&q=puberty+islam&pg=PA150-bet. ISBN 978-0-415-96690-0. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Elementary Education and Motivation in Islam (en). Cambria Press, 2010 — 21, 25-bet. ISBN 978-1-62196-932-7. Qaraldi: 2020-yil 24-may. 
  28. ↑ Hughes, Thomas Patrick. A Dictionary of Islam: Being a Cyclopædia of the Doctrines, Rites, Ceremonies, and Customs, Together with the Technical and Theological Terms, of the Muhammadan Religion (en). W.H. Allen, 1885 — 476-bet. Qaraldi: 2020-yil 24-may. 
  29. ↑ Torab, Azam. Performing Islam: Gender and Ritual in Islam (en). BRILL, 2007 — 109-bet. ISBN 978-90-04-15295-3. Qaraldi: 2020-yil 24-may. 
  30. ↑ 30,0 30,1 Masud, Islamic Legal Interpretation, Muftis and Their Fatwas, Harvard University Press, 1996.
  31. ↑ 31,0 31,1 Joseph, Suad. Encyclopedia of Women and Islamic Cultures. Brill, 2007 — 531-bet. 
  32. ↑ „Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf tarjimasi“.
  33. ↑ „Бақара cураси, 222-оят“ (2018-yil 1-mart). Qaraldi: 2024-yil 27-mart.
  34. ↑ Baugh, Carolyn „Oxford Islamic Studies Online“. Oxford University Press. 2015-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  35. ↑ Wheeler, Brannon „Encyclopedia of Islam and the Muslim World“. Macmillan Reference USA. Qaraldi: 2013-yil 3-may.
  36. ↑ 36,0 36,1 „Importance of Marriage in Islam“. al-islam.org (2012-yil 22-oktyabr). Qaraldi: 2015-yil 10-iyun.
  37. ↑ „Women in polygamous marriages suffering psychological torture – Arab News“. 2011-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-mart.
  38. ↑ Simon, Rita James; Brooks, Alison. Gay and Lesbian Communities the World Over (en). Rowman & Littlefield, 2009 — 46-bet. ISBN 978-0-7391-4364-3. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  39. ↑ „Getting Married“. 2018-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-oktyabr.
  40. ↑ Wehr, Hans. Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic: a compact version of the internationally recognized fourth edition. Ed. JM Cowan. New York: Spoken Language Services, Inc., 1994. (Wayback Machine saytida 2017-06-19 sanasida arxivlangan). Print.
  41. ↑ Berg, H. „Method and theory in the study of Islamic origins“. (Wayback Machine saytida 2016-05-09 sanasida arxivlangan) Brill 2003 ISBN 9004126023, 9789004126022. Accessed at Google Books 15 March 2014.
  42. ↑ Hughes, T. „A Dictionary of Islam.“ (Wayback Machine saytida 2016-04-23 sanasida arxivlangan) Asian Educational Services 1 December 1995. Accessed 15 April 2014.
  43. ↑ Pohl, F. „Muslim world: modern Muslim societies“. (Wayback Machine saytida 2016-06-24 sanasida arxivlangan) Marshall Cavendish, 2010. ISBN 0761479279, 1780761479277. pp. 47-53.
  44. ↑ İlkkaracan, Pınar. Deconstructing sexuality in the Middle East: challenges and discourses. Ashgate Publishing, Ltd., 2008 — 36-bet. ISBN 978-0-7546-7235-7. 
  45. ↑ „Misyar now a widespread reality“. Arab News (2014-yil 12-oktyabr). — „In a misyar marriage the woman waives some of the rights she would enjoy in a normal marriage. Most misyar brides don't change their residences but pursue marriage on a visitation basis.“. 2017-yil 18-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  46. ↑ Elhadj, Elie. The Islamic Shield: Arab Resistance to Democratic and Religious Reforms. Universal Publishers, 2006 — 51-bet. ISBN 978-1599424118. 
  47. ↑ "Misyar Marriage". Al-Raida (Beirut University College, Institute for Women's Studies in the Arab World) (92–99): 58. 2001. 
  48. ↑ Busaq, Muhammad Al-Madani; Ahmed, Zubair. perspectives on modern criminal policy & islamic sharia (en). Riyadh, Saudi Arabiya: Naif Arab University, 2005 — 117-bet. ISBN 978-9960-853-17-8. Qaraldi: 2020-yil 30-may. 
  49. ↑ Al-Kawthari, Muhammad ibn Adam. Islamic Guide to Sexual Relations. Turath Publishing, August 19, 2020. ISBN 9781906949617. 
  50. ↑ Ibn Qudaamah, Malik, Al-Mughni, 7/30, Al-Jassaas, Ahkaam al-Qur’aan, 1/374, Shaykh al-Islam, Al-Ikhtiyaaraat al-Fiqhiyyah, p. 246.
  51. ↑ al-Fataawa al-Islamiyyah, 3/145, 146, Kashf al-Qinaaʼ, 5/189, Al-Muhalla, 10/40, Kashf al-Qinaaʼ, 5/189.
  52. ↑ 52,0 52,1 Ahmed, Akbar S.. Postmodernism and Islam: Predicament and Promise (en). Routledge, 11 January 2013 — 62-bet. ISBN 978-1-134-92417-2. „The Quran speaks favourably of the people of the Book. For example, Surah 3, verse 199, carries a universal message of goodwill and hope to all those who believe, the people of the Book irrespective of their religious label—Christian, Jew or Muslim. Muslims can marry with the people of the Book,“ 
  53. ↑ John L. Esposito, ed (2014). "Ahl al-Kitab". The Oxford Dictionary of Islam. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195125580.001.0001. ISBN 9780195125580. https://archive.org/details/oxforddictionary00bada. 
  54. ↑ Leeman, A. B. (2009). "Interfaith Marriage in Islam: An Examination of the Legal Theory Behind the Traditional and Reformist Positions". Indiana Law Journal (Bloomington, Indiana: Indiana University Maurer School of Law) 84 (2): 743–772. ISSN 0019-6665. https://ilj.law.indiana.edu/articles/84/84_2_Leeman.pdf. Qaraldi: 25 August 2021. Islomda jinsiy aloqa]]
  55. ↑ „Being Married to a Non-Muslim Husband: Religious Identity in Muslim Women's Interfaith Marriages“, Research in the Social Scientific Study of Religion: A Diversity of Paradigms. Leiden and Boston: Brill Publishers, 2020 — 388–410-bet. DOI:10.1163/9789004443969_020. ISBN 978-90-04-44348-8. 
  56. ↑ Leeman 2009, s. 755.
  57. ↑ 57,0 57,1 Kassam, Zayn „Encyclopedia of Islam and the Muslim World“. Macmillan Reference USA. Qaraldi: 2013-yil 3-may.
  58. ↑ Timani, Hussam S.; Ashton, Loye Sekihata. Post-Christian Interreligious Liberation Theology (en). Springer Nature, 29 November 2019 — 196-bet. ISBN 978-3-030-27308-8. 
  59. ↑ Ali, Kecia (February 2017). "Concubinage and Consent" (en). International Journal of Middle East Studies 49 (1): 148–152. doi:10.1017/S0020743816001203. ISSN 0020-7438. 
  60. ↑ „Al-Adab Al-Mufrad / Book-9 / Hadith-48“. quranx.com. 2017-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 7-iyun.
  61. ↑ Clark, Malcolm. Islam for Dummies. Indiana: Wiley Publishing Inc., 2003 — 145-bet. ISBN 9781118053966. 
  62. ↑ Ali, Kecia. Sexual Ethics and Islam: feminist reflections on Qur'an, hadith, and jurisprudence. Oxford: Oneworld, 2006. 
  63. ↑ "Islām". Encyclopædia Britannica Online. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam. <!--->
  64. ↑ Ahmad, Anis „Oxford Islamic Studies Online“. Oxford University Press. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan.
  65. ↑ Ali, Kecia. Sexual Ethics and Islam: feminist reflections on Qur'an, hadith, and jurisprudence. Oxford: Oneworld, 2006 — 128-bet. 
  66. ↑ Dr. Hatem al-Haj. „Fatwa-76792 – Getting my tubes tied: female sterilization“. www.amjaonline.org (2008-yil 6-noyabr). 2018-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-oktyabr.
  67. ↑ Sachedina, Zulie (1990). "Islam, Procreation and the Law". International Family Planning Perspectives 16 (3): 107–111. doi:10.2307/2133308. https://archive.org/details/sim_international-family-planning-perspectives_1990-09_16_3/page/107. 
  68. ↑ Ali, Kecia. Sexual ethics and Islam: feminist reflections on Qur'an, hadith, and jurisprudence. Oxford: Oneworld, 2006. 
  69. ↑ Esposito, John „Oxford Islamic Studies Online“. Oxford University Press. 2014-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  70. ↑ Muhammad ibn Adam. „Permanent Contraception (Female Sterlisation) – Does Intention affect Permissibility?“. Darul Ifta (2007-yil 2-avgust). 2018-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-sentyabr.
  71. ↑ Inhorn, MC (December 2006). "Making Muslim babies: IVF and gamete donation in Sunni versus Shi'a Islam". Cult Med Psychiatry 30 (4): 427–450. doi:10.1007/s11013-006-9027-x. PMID 17051430. PMC 1705533. Archived from the original on 2009-06-24. https://web.archive.org/web/20090624121701/http://vlex.com/vid/fatwas-ivf-gamete-sunni-shia-islam-418643. Qaraldi: 2024-05-05. Islomda jinsiy aloqa]]
  72. ↑ Anchassi, O. (2022). The Churning in the Flogging of ʿUmayra: Or, Towards a History of Masturbation in Premodern Islamic Law. Studi Magrebini, 20(2), 213-246. https://doi.org/10.1163/2590034x-20220075
  73. ↑ Omar, Sara „[Sexuality and Law“]. www.oxfordislamicstudies.com. Oxford Islamic Studies Online. 2019-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyul.
  74. ↑ The Lawful And The Prohibited In Islam, Yusuf Al-Qardawi — 1997.
  75. ↑ 75,0 75,1 The New Arab Man: Emergent Masculinities, Technologies, and Islam in the Middle East, p 168, Marcia C. Inhorn — 2012.
  76. ↑ Islam, Gender, and Social Change, p. 28, Yvonne Yazbeck Haddad, John L. Esposito — 1998.
  77. ↑ Biḥār al-Anwār. 16 October 2015. doi:10.1163/1875-9831_isla_com_000000127. http://dx.doi.org/10.1163/1875-9831_isla_com_000000127. Qaraldi: 2021-04-04. Islomda jinsiy aloqa]]
  78. ↑ al-MUFĪD. October 2010. doi:10.1163/_eifo_sim_5316. http://dx.doi.org/10.1163/_eifo_sim_5316. Qaraldi: 2021-04-04. Islomda jinsiy aloqa]]
  79. ↑ ḤAMZA b. al-Ḥasan [Ibn al-Muʾaddib al-IṢFAHĀNĪ]. October 2010. doi:10.1163/9789004206106_eifo_sim_2697. http://dx.doi.org/10.1163/9789004206106_eifo_sim_2697. Qaraldi: 2021-04-04. Islomda jinsiy aloqa]]
  80. ↑ Omar, Sara „Oxford Islamic Studies Online“. Oxford University Press. 2016-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  81. ↑ Marriage in Islam — Part 1 (Wayback Machine saytida 27 November 2010 sanasida arxivlangan) by Hussein Khalid Al-Hussein, Ph. D. Refer to: Section Al-`Alaqat Al-Mubahah (Allowed Relationships)
  82. ↑ Ebrahim, A. F. M., 1990. Islamic Teachings and Surrogate Motherhood. Journal for the Study of Religion, 3(1), p36. „'Abd al-Rahman al-Juzayri states: The author of Subul al-Salam says that some of the Hanbali and Hanafi jurists are of the opinion that masturbation may be permissible in the event that one fears \[that his not engaging in it\] would lead to his committing adultery or fornication. But he cautions that such a view is weak and is not to be relied on.“
  83. ↑ Starling, John „My Husband won't stop Masturbating“. Hanbali Disciples (2018-yil 25-may). 2021-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-iyul.
  84. ↑ Ibrahim bin Muhammad ibn Dawyan. Manar as-Sabeel — 1012-bet. 
  85. ↑ Çakmak, S., 2010. Hanefî mezhebinde mekruh kavramı, gelişimi ve tenzîhî-tahrîmî mekruh ayrımı (Master’s thesis, Uludağ Üniversitesi).
  86. ↑ „Fatawa – Is masturbation prohibited in Islam as some people claim that it is normal and even healthy?“. Dar al-Ifta al Misriyyah. 2021-yil 24-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-aprel.
  87. ↑ Khan, Waseem „Masturbation if excited, but away from one's spouse“. DarulUloomTT (2015-yil 26-oktyabr). 2021-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-iyul.
  88. ↑ IQ (Ilmu Al-qur'an): Jurnal Pendidikan Islam. Fakultas Tarbiyah, Institut PTIQ Jakarta, 2020. DOI:10.37542/iq. 
  89. ↑ Moosa, Ismail; Desai, Ebrahim „Fatwa #16088“. Askimam. Darul Iftaa Mahmudiyya (2008-yil 23-yanvar). 2014-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-iyul.
  90. ↑ „Ask The Scholar: What is meant by makruh?“. Shaik Ahmad Kutty. Ahmad Kutty. 2012-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul.
  91. ↑ „Oral Sex in Islam“. The Majlis. Vol. 6 No. 8: JamiatKZN, Central-Mosque.com (2003-yil 14-iyun). 2012-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul.
  92. ↑ 92,0 92,1 „Are partners allowed to lick each other's private parts?“. Mawlana Saeed Ahmed Golaub. Moulana Ismail Desai. 2012-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 9-oktyabr.
  93. ↑ Hajj Gibril. „Questions On Sexuality, Oral sex“. Living Islam. GF Haddad. 2012-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul.
  94. ↑ „Is oral sex between married couples allowed according to Shia teachings? If so, what is the evidence for it from the teachings of the Prophet (s) and the Imams (s)?“. Al-Islam.org (2020-yil 17-may).
  95. ↑ 'Alî Abd-ur-Rahmân al-Hudhaifî. „Remembrance of Allaah“. Islamic Network. (2001-yil 4-may). 2012-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul.
  96. ↑ Sachedina, Zulie (1990). "Islam, Procreation and the Law". International Family Planning Perspectives 16 (3): 111. https://archive.org/details/sim_international-family-planning-perspectives_1990-09_16_3/page/111. 
  97. ↑ Bowen, Donna Lee „Contemporary Muslim Ethics of Abortion“, . Islamic ethics of life: abortion, war, and euthanasia. University of South Carolina Press, 2003. ISBN 978-1570034718. 
  98. ↑ „Beginning of Creation“.
  99. ↑ Ehrich, Tom. „Where does God stand on abortion?“. USA Today (2006-yil 13-avgust). 2012-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  100. ↑ 100,0 100,1 Martin, Fran; Jackson, Peter; McLelland, Mark; Yue, Audrey. AsiaPacifiQueer: Rethinking Genders and Sexualities (en). University of Illinois Press, 2010 — 91-bet. ISBN 978-0-252-09181-0. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  101. ↑ Zaharin AAM, Pallotta-Chiarolli M. Countering Islamic conservatism on being transgender: Clarifying Tantawi’s and Khomeini’s fatwas from the progressive Muslim standpoint. Int J Transgend Health. 2020 Jun 16;21(3):235-241. doi: 10.1080/26895269.2020.1778238. PMID 34993508; PMCID: PMC8726683.
  102. ↑ Sarcheshmehpour, Zahra, and Raihanah Abdullah. „Transsexuality in Iran: Issues and Challenges.“ Journal of Shariah Law Research 2.1 (2017): 55-74.
  103. ↑ Rowson, Everett K. (October 1991). „The Effeminates of Early Medina“ (PDF). Journal of the American Oriental Society. American Oriental Society. 111 (4): 671-693. CiteSeerX 10.1.1.693.1504. doi:10.2307/603399. ISSN 0003-0279. JSTOR 603399. LCCN 12032032. OCLC 47785421. S2CID 163738149. Archived from the original (PDF) on 1 October 2008. Retrieved 7 November 2021.
  104. ↑ Zaharin, Aisya Aymanee M.; Pallotta-Chiarolli, Maria (June 2020). „Countering Islamic conservatism on being transgender: Clarifying Tantawi’s and Khomeini’s fatwas from the progressive Muslim standpoint“. International Journal of Transgender Health. Taylor & Francis. 21 (3): 235-241.
  105. ↑ Favazza, Armando R.. Bodies Under Siege: Self-mutilation and Body Modification in Culture and Psychiatry (en). JHU Press, 1996 — 182-bet. ISBN 978-0-8018-5300-5. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  106. ↑ Sardar, Ziauddin. Reading the Qur'an: The Contemporary Relevance of the Sacred Text of Islam (en). Oxford University Press, 2011. ISBN 978-0-19-991149-3. Qaraldi: 2020-yil 26-may. 
  107. ↑ Abdul-Rahman, Muhammad Saed. Islam: Questions and Answers - Manners (Part 2) (en). MSA Publication Limited, 1 November 2007. ISBN 978-1-86179-341-6. Qaraldi: 2023-yil 12-iyul. 
  108. ↑ Joseph, Suad. Encyclopedia of Women and Islamic Cultures. Leiden, Boston: Brill, 2006. 
  109. ↑ 109,0 109,1 109,2 109,3 Semerdjian, Elyse. "Off the Straight Path": Illicit Sex, Law, and Community in Ottoman Aleppo (en). Syracuse University Press, 2008 — 53-bet. ISBN 9780815651550. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  110. ↑ 110,0 110,1 Khan, Shahnaz. Zina, Transnational Feminism, and the Moral Regulation of Pakistani Women (en). UBC Press, 2011 — 8-bet. ISBN 9780774841184. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  111. ↑ 111,0 111,1 Akande, Habeeb. A Taste of Honey: Sexuality and Erotology in Islam (en). Rabaah Publishers, 2015 — 145-bet. ISBN 9780957484511. 
  112. ↑ Semerdjian, Elyse (2009). "Zinah". in John L. Esposito. The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195305135.001.0001. ISBN 9780195305135. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0984. 
  113. ↑ Habib, Samar. Islam and Homosexuality, 1st (en), ABC-CLIO, 2010 — 211-bet. ISBN 9780313379031. Qaraldi: 2019-yil 12-iyul. 
  114. ↑ Clarke, Morgan. Islam and New Kinship: Reproductive Technology and the Shariah in Lebanon (en). Berghahn Books, 2009 — 41-bet. ISBN 9781845454326. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  115. ↑ Kamali, Mohammad Hashim. Crime and Punishment in Islamic Law: A Fresh Interpretation (en). Oxford University Press, 2019 — 94-bet. ISBN 9780190910648. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  116. ↑ Ahmed, Syed. Law relating to fornication (Zina) in the Islamic legal system: a comparative study (en). Andhra Legal Decisions, 1999 — 3,71,142-bet. 
  117. ↑ Semerdjian, Elyse. "Off the Straight Path": Illicit Sex, Law, and Community in Ottoman Aleppo (en). Syracuse University Press, 2008 — 53-bet. ISBN 978-0815651550. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  118. ↑ 118,0 118,1 118,2 مصري, عبد الصبور عبد القوي. الجرائم الواقعة على العرض والأخلاق: دراسة مقارنة (ar). Al Manhal, 1 January 2016 — 149-bet. ISBN 9796500376813. Qaraldi: 2023-yil 26-sentyabr. 
  119. ↑ 119,0 119,1 إندشو, داج أوستين. الجنس والدين: التعاليم والمحظورات في تاريخ الأديان (en). Safsafa Publishing House, 8 January 2020 — 1877-bet. ISBN 978-977-821-138-2. Qaraldi: 2023-yil 26-sentyabr. 
  120. ↑ „Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf tarjimasi“.
  121. ↑ „Divorce (Kitab Al-Talaq)“.
  122. ↑ Noor, Azman Mohd (1 January 2010). "Rape: A Problem of Crime Classification in Islamic Law". Arab Law Quarterly 24 (4): 417–438. doi:10.1163/157302510X526724. 
  123. ↑ Clarke, Morgan. Islam and New Kinship: Reproductive Technology and the Shariah in Lebanon (en). Berghahn Books, 2009 — 41-bet. ISBN 978-1845454326. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  124. ↑ Kamali, Mohammad Hashim. Crime and Punishment in Islamic Law: A Fresh Interpretation (en). Oxford University Press, 2019 — 94-bet. ISBN 978-0190910648. Qaraldi: 2019-yil 13-iyul. 
  125. ↑ Drissner, Gerald. Islam for Nerds: 500 Questions and Answers (en). pochemuchka (Gerald Drissner), 2016 — 679-bet. ISBN 978-3-9819848-4-2. Qaraldi: 2020-yil 6-iyun. 
  126. ↑ „From Marriage to Parenthood The Heavenly Path – Chapter 2: Sexual Etiquette“. Al-Islam.org (2013-yil 30-yanvar).
  127. ↑ Camilla Adang (2003), Ibn Hazam on Homosexuality, Al Qantara, Vol. 25, No. 1, pp. 5-31.
  128. ↑ 128,0 128,1 Stephen O. Murray and Will Roscoe (1997), Islamic Homosexualities: Culture, History, and Literature, ISBN 978-0814774687, New York University Press, pp. 88-94.
  129. ↑ Michaelson, Jay. God Vs. Gay? The Religious Case for Equality. Boston: Beacon Press, 2011 — 68–69-bet. ISBN 97-80807001592. 
  130. ↑ Mohamed S. El-Awa (1993), Punishment In Islamic Law, American Trust Publications, ISBN 978-0892591428
  131. ↑ Bearman, P., ed (1983). "Liwāṭ". Encyclopaedia of Islam (2nd nashri). Brill. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_4677. 

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Altalib, Hisham; Sulaymān, ʻAbdulHạmīd Abū; Altalib, Omar. Jinsiy aloqa va jinsiy tarbiya: Farzandlarimizga nima deymiz? (en), 2013. ISBN 978-1-56564-570-7. 
  • Islom va jinsiy aloqa — Ulvon, Abdulla Nasih (2002). Qohira: Darus Salom
  • Islomda bola tarbiyasi — Ulvon, Abdulla Nasih (2004). Qohira: Darus Salom
  • Islom va muhabbat — Ulvon, Abdulla Nasih (2002). Qohira: Darus Salom
  • Siyosiy islom: arab dunyosida din va siyosat — Ayubi, Nazih (2004). Nyu-York: Routledge.

Umumiy

  • Ayollar va islom madaniyatlari entsiklopediyasi: oila, huquq va siyosat - Suad Jozef, Afsaneh Najmabadiy(2003).

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Islomda jinsiy aloqa
haqida turkum mavjud
Vikiiqtibosda Islom va jinsiy aloqaga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Islomda_jinsiy_aloqa&oldid=4394039" dan olindi