Kontent qismiga oʻtish

Tsinghua universiteti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tsinghua universiteti
清华大学

Seal of Tsinghua University
Shiori 自强不息、厚德载物 (inglizcha: Self-Discipline and Social Commitment)
Turi Mahalliy
Asos solingan sanasi 1911 (113 yil avval) (1911)
Prezidenti Wang Xiqin
Talabalari 50,390
Veb-sayti tsinghua.edu.cn
Fayl:Tsinghua University logo and wordmark in Chinese and English characters.svg

Tsinghua universiteti (xitoycha: 清華大学) Pekindagi milliy davlat tadqiqot universiteti. Universitet taʼlim vazirligi tomonidan moliyalashtiriladi. Tsinghua universiteti C9 ligasining aʼzosi. Universitet shuningdek, Double First Class University Plan, Project 985 va Project 211 aʼzosi hisoblanadi[1][2]. 1911-yilda tashkil etilganidan beri u fan, muhandislik, siyosat, biznes, akademiya va madaniyat sohalarida koʻplab taniqli rahbarlarni kashf qildi[3][4].

2022-yil holatiga koʻra, Tsinghua universiteti 2023-yilgi QS World University Rankings boʻyicha dunyoda 14-oʻrinni va 2022-yilgi Times Higher Education World University Rankings boʻyicha global miqyosda 16-oʻrinni egalladi[5][6]. 2021-yilda Tsinghua THE Asia University Rankings va US News amp; World Report tomonidan Osiyo-Tinch okeani mintaqasida birinchi oʻrinni egalladi[7][8][9].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tsinghua bogʻining kirish qismidagi yozuv. Bogʻ Tsinghua universiteti kampusining eng qadimgi qismlaridan biridir

XX asr boshlari (1911-1949)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua universiteti Pekinda milliy qoʻzgʻolon va xorijiy kuchlar bilan toʻqnashuvlar davrida tashkil etilgan. Qoʻzgʻolon xorijiy ittifoq, shu jumladan Qoʻshma Shtatlar tomonidan bostirilgandan soʻng, hukmron Qing sulolasi ittifoq aʼzolariga tovon toʻlashi kerak edi. AQSh Davlat kotibi Jon Xey Qoʻshma Shtatlarga ajratilgan 30 million dollarlik Boxer tovon puli haddan tashqari koʻp ekanligini aytdi. Qing elchisi Liang Cheng bilan koʻp muzokaralardan soʻng, AQSh prezidenti Teodor Ruzveltdan 1909-yilda Qoʻshma Shtatlar Kongressidan xitoylik talabalar uchun stipendiya sifatida foydalanish sharti bilan tovon toʻlovini 10,8 million AQSh dollariga kamaytirishga rozilik oldi.

Ushbu fonddan foydalanib Tsinghua kolleji (清華學堂 Pekinda 1911-yil 29-aprelda sobiq qirollik bogʻi oʻrnida talabalar uchun tayyorgarlik maktabi sifatida tashkil etilgan[10]. Fanlar boʻyicha professor-oʻqituvchilar Amerika Qoʻshma Shtatlaridan YMCA tomonidan ishga qabul qilingan va uning bitiruvchilari oʻqishni tugatgandan soʻng toʻgʻridan-toʻgʻri Amerika maktablariga kichik kurslarga oʻtishgan.  Tsinghua shiori, „Self-Discipline and Social Commitment“ 1914-yilda taniqli olim va oʻqituvchi Liang Qichaoning nutqidan olingan boʻlib, unda tasvirlash uchun I Chingdan iqtibos keltirgan[11].

1925-yilda maktab oʻzining toʻrt yillik bakalavriat dasturini yaratdi va Xitoyshunoslik boʻyicha tadqiqot institutini ishga tushirdi[12][13][14]. 1928-yilda Tsinghua oʻz nomini Milliy Tsing Hua universitetiga (NTHU, inglizcha qisqartmasi) oʻzgartirdi[15].

XX asr oxiri (1949-yildan keyin)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1949-yilda Xitoy fuqarolar urushi tugagandan soʻng, Xitoy kommunistik inqilobni boshdan kechirdi va Xitoy Xalq Respublikasi tashkil etildi. Tsinghua universiteti prezidenti Mei Yiqi koʻplab professorlar bilan birga chekinayotgan millatchi hukumat bilan Tayvanga qochib ketdi. Ular 1955- yilda Tsing Hua Milliy Yadro Texnologiyalari Institutini tashkil etishdi keyinchalik u Tayvandagi Milliy Tsing Hua universitetiga aylandi[16].

1952-yilda Xitoy Kommunistik partiyasi sovet uslubidagi tizimni qurish maqsadida mamlakat oliy oʻquv yurtlarini qayta birlashtirdi, unda har bir muassasa ijtimoiy fanlar yoki tabiiy fanlar kabi maʼlum bir taʼlim sohasiga ixtisoslashgan[17]. Tsinghua universiteti muhandislik va tabiiy fanlarga yoʻnaltirilgan politexnika institutiga aylantirildi[18].

1966-yildan 1976-yilgacha Xitoy madaniy inqilob davrida ulkan ijtimoiy-siyosiy qoʻzgʻolon va beqarorlikni boshdan kechirdi. Koʻpgina universitet talabalari Tsinghua va boshqa muassasalardagi sinflardan chiqib ketishdi va baʼzilari Qizil gvardiyaga qoʻshilishdi, natijada professor-oʻqituvchilar taʼqibga uchraganligi sababli universitet butunlay yopildi yoki boshqa sabablarga koʻra dars bera olmadi[19][20]. Madaniy inqilob tugagandan keyingina 1978-yilga kelib, universitet talabalarni qabul qila boshladi va Xitoy siyosati va jamiyatida yana kuchga aylandi[21].

1996-yilda Iqtisodiyot va menejment maktabi Massachusets texnologiya instituti qoshidagi Sloan menejment maktabi bilan hamkorlikni yoʻlga qoʻydi. Bir yil oʻtgach, Tsinghua va MIT Tsinghua-MIT Global MBA deb nomlanuvchi MBA dasturini boshladilar[22].

1998-yilda Tsinghua Temple University Beasley Huquq maktabi bilan hamkorlikda Amerika huquqi boʻyicha qonunlar magistri (LLM) dasturini taklif qilgan birinchi Xitoy universiteti boʻldi[23].

XXI asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua bitiruvchilari orasida Xitoy Kommunistik partiyasining hozirgi Bosh kotibi va Xitoyning oliy rahbari Si Tszinpin kimyo muhandisligi boʻyicha diplom olgan shuningdek, KKP Bosh kotibi va Xitoyning sobiq yetakchi rahbari Xu Jintao Gidrotexnika mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan. Tsingxua oʻzining kuchli bitiruvchilari bilan bir qatorda, xalqaro liderlar Bill Klinton, Toni Bler, Genri Kissinger, Karlos Gon va Genri Polsonlar bilan universitet jamoatchiligiga maʼruzalar oʻqigan jahon miqyosida taniqli mehmon maʼruzachilarni qabul qilish uchun obroʻga ega.

2016-yilda Tsinghua xarajatlari 13,7 milliard yuanni (xarid qobiliyati pariteti boʻyicha 3,57 milliard AQSh dollari) tashkil etdi, bu Xitoydagi har qanday universitetning byudjetidan katta edi[24].

2018-yilgi Financial Times hisobotiga koʻra, Tsinghua universiteti kiber-josuslik bilan bogʻlangan[25].

Qabul jarayoni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua universitetiga bakalavriat va magistraturaga qabul qilish juda raqobatbardoshdir. Mahalliy talabalar uchun bakalavriatga qabul qilish Xitoy milliy kollejiga kirish imtihonlari orqali hal qilinadi, bu talabalarga Tsinghua universitetini oʻzlari afzal koʻrgan kollej tanlovlari qatoriga kiritish imkonini beradi. Selektivlik viloyatga qarab farq qilsa-da, har yili kollejga hujjat topshirayotgan oʻrta maktab oʻquvchilarining koʻpligi umumiy qabul stavkalari barcha test topshiruvchilarning 0,1 % dan ancha past boʻlishiga olib keldi.[26]

Anʼanaviy Xe Tang Yue Se (hovuz) Tsinghua universiteti hududida joylashgan Qing sulolasi shahzodasining qarorgohi va bogʻining bir qismidir.

2008-yilgi hisobotga koʻra, sinovdan oʻtgan 30 ta viloyat va mintaqada birinchi oʻntalikka kirgan 300 nafar talabadan 215 nafari Tsingxuani birinchi tanlov maktabi sifatida tanlagan va har bir viloyat va mintaqadagi 30 nafar eng yaxshi ball toʻplagan oʻquvchilardan 21 nafari universitetni tanlagan.[27] 

Tsinghua aspiranturasiga qabul qilish ham juda raqobatbardosh. Har yili MBA talabgorlarining atigi 16 foizi qabul qilinadi.[28]

 Talabalar hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Talabalar uyushmalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua universitetida beshta sohani qamrab oluvchi 110 dan ortiq talabalar uyushmalari mavjud: fan va texnologiya, jismoniy tarbiya, gumanitar fanlar, sanʼat va jamoat farovonligi. Bir nechtasini nomlash uchun: Global masalalar boʻyicha talabalar assotsiatsiyasi (SAGA), taʼlim qashshoqligini yumshatish talabalar uyushmasi (SAEPA) va talabalarning sahna sanʼati klubi, Zijing koʻngillilar xizmati, qishloq xalqaro talabalar almashinuvi (RISE), fan va talabalar uyushmasi Texnologiya, Fotosurat assotsiatsiyasi, Xorijiy tillar assotsiatsiyasi, Talabalar xalqaro muloqoti assotsiatsiyasi (ASIC), Tsinghua universiteti marsh guruhi (THUMB) va boshqalar.

Xalqaro talabalar turli darsdan tashqari tadbirlarda qatnashishga va universitetning talabalar uyushmalariga qoʻshilishga jalb etiladi. FSAO shuningdek, xalqaro talabalar uchun darsdan tashqari tadbirlar, jumladan, yangi talabalar uchun kutib olish kechasi, Yangi yil kechasi, bitiruv kechasi, Xitoyning madaniy va tarixiy joylariga tashriflar, sport musobaqalari va boshqalarni tashkil qiladi.

Kampusi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
The Second Gate Tsinghua universitetining ramzi hisoblanadi
Mashinasozlik zali

Tsinghua universiteti kampusi Pekin shimoli-gʻarbiy qismida, Haidyan tumanida[29][30] universitetlar va boshqa akademik institutlar uchun moʻljallangan edi. 

U Qing sulolasi qirollik bogʻlarining sobiq joyida joylashgan boʻlib, Xitoy uslubidagi obodonlashtirish bilan bir qatorda anʼanaviy binolarni ham saqlab qolingan. Ammo uning koʻpgina binolari Gʻarb uslubida qurilgan boʻlib, oʻz tarixida Amerika taʼsirini aks ettiradi. Raqibi va qoʻshnisi Pekin universiteti bilan bir qatorda, u butun Xitoy va butun dunyoda eng goʻzal kampuslardan biriga egaligi bilan mashhur.  Tsinghua universiteti kampusi 2010-yilda Forbes jurnalida arxitektorlar va kampus dizaynerlari guruhi tomonidan dunyodagi eng goʻzal kollejlardan biri deb topilgan[31]. Bu roʻyxatdan joy olgan Osiyodagi yagona universitet edi[32][33].

Taniqli bitiruvchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua universiteti ayniqsa, siyosiy sohada, akademik sohada va sanoatda koʻplab taniqli bitiruvchilarni tayyorlagan. Forbes Tsingxuani Xitoyning „energetika zavodi“ deb atagan va bu universitetda xitoylik yuqori martabali siyosatchilar bitirganiga ishora qilgan[34]. Xitoy siyosatida yuqori lavozimlarni egallagan taniqli bitiruvchilar orasida Xitoyning hozirgi bosh kotibi va prezidenti Si Tszinpin,[35] Xitoyning sobiq bosh kotibi va prezidenti Xu Szintao,[36] Butunxitoy xalq vakillari kengashining sobiq raisi Vu Banguo[37] sobiq bosh vazir Zhu Rongji[38] va sobiq birinchi vitse-premer Huang Ju.[39] Shuningdek Vu Guanzheng,[40] Xitoy Xalq bankining sobiq gubernatori Chjou Syaochuan,[41] sobiq moliya vaziri Lou Jivey,[42] general Sun Li-jen, Liang Qichao,[43] kabi siyosatchilarni ham oʻz ichiga oladi. 2016-yildan beri siyosiy obroʻga ega boʻlgan Tsinghua bitiruvchilari boshqa mashhur universitetlar bitiruvchilariga qaraganda koʻproq.

Tsinghua guruhi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tsinghua guruhi atamasi Tsinghua universitetini tamomlagan kommunistik xitoylik siyosatchilar guruhiga ishora qiladi. Ular Xitoy rahbariyatining toʻrtinchi avlodi vakillari boʻlib, ular islohotchi va ikkilanmasdan demokratik gʻoyalarga ega boʻlishadi. XXRda ularning hokimiyat tepasiga kelishi 2008-yilda Xitoy Kommunistik partiyasining 17-Milliy Kongressida boshlangan.[44]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Best universities in China 2018“. Times Higher Education (2017-yil 6-sentyabr). 2020-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 30-aprel.
  2. ↑ „World University Rankings“. Top Universities. 2014-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-iyul.
  3. ↑ Bo, Zhiyue. „The Rise of a New Tsinghua Clique in Chinese Politics“ (en-US). The Diplomat. 2018-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-iyun.
  4. ↑ „How 'China's MIT' drives the country's technology ambitions“ (en). South China Morning Post. 2018-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-iyun.
  5. ↑ „QS World University Rankings 2023: Top Global Universities“ (en). Top Universities. 2012-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-iyun.
  6. ↑ „World University Rankings“ (en). Times Higher Education (THE) (2021-yil 25-avgust). 2015-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-yanvar.
  7. ↑ „Tsinghua University ranked No 1 in Asia-Pacific in first for China“ (en). South China Morning Post (2019-yil 21-fevral). 2020-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-dekabr.
  8. ↑ „Asia University Rankings 2020“ (2020-yil 16-sentyabr). 2020-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 16-sentyabr.
  9. ↑ „U.S. News & World Report Best Global Universities Rankings: 2022 Best Global Universities in Asia“. U.S. News & World Report. 2014-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-oktyabr.
  10. ↑ Su-Yan Pan. University autonomy, the state, and social change in China. Hong Kong University Press, 2009 — 68-bet. ISBN 978-962-209-936-4. 
  11. ↑ „Tsinghua Motto: Carved on every Tsinghua People“. Tsinghua University. 2016-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-noyabr.
  12. ↑ 黄延复. {{{title}}} (zh). Beijing: Tsinghua University Press, 2005 — 20–23-bet. ISBN 978-730-21155-4-0. Qaraldi: 2016-yil 21-noyabr. 
  13. ↑ 清华周刊 (Chinese (Hong Kong)). № 13–14. 1934. 1–3-bet. {{cite magazine}}: Missing or empty |title= (yordam)
  14. ↑ 吴清军. {{{title}}}. 南文博雅, 2014-08-18 — 3–4-bet. Qaraldi: 2020-yil 22-noyabr. 
  15. ↑ „History-Tsinghua University“. www.tsinghua.edu.cn. 2020-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-dekabr.
  16. ↑ 方惠坚，张思敬. {{{title}}} (zh). Beijing: Tsinghua University Press, 2001 — 698–701-bet. ISBN 7-302-04319-1. 
  17. ↑ 史 轩. „Ta'lim sohasiga ixtisoslashgan“. 清华新闻网. 清华大学校史研究室 [Tsinghua University Office of university research] (2008-yil 29-oktyabr). 2016-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 13-sentyabr.
  18. ↑ „Tsinghua University“. www.tsinghua.edu.cn. 2022-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-iyun.
  19. ↑ 霞飞 (2012-11-22). 党史博采(纪实. ISSN 1006-8031 https://web.archive.org/web/20160918091829/http://www.jianzi103.com/flash/yinle/2012-11-18/3485.html. 2016-09-18da asl nusxadan arxivlandi. {{cite magazine}}: Missing or empty |title= (yordam)
  20. ↑ 纪希晨. {{{title}}} (zh). Beijing: 人民日报出版社, 2001 — 66-bet. ISBN 7-80153-370-4. Qaraldi: 2016-yil 22-noyabr. 
  21. ↑ 方惠坚，张思敬. {{{title}}} (zh). Beijing: Tsinghua University Press, 2001 — 781–785-bet. ISBN 7-302-04319-1. 
  22. ↑ „Tsinghua University School of Economics and Management-Our History“. 2021-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-dekabr.
  23. ↑ „LL.M. in Beijing, China - Temple Law“ (en-US). Temple University Beasley School of Law. 2020-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-dekabr.
  24. ↑ Usher, Alex. „Some Notes on the Finances of Top Chinese Universities“. Inside Higher Ed (2017-yil 1-oktyabr). 2017-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 3-oktyabr.
  25. ↑ Yang, Yuan. „China's Tsinghua University linked to cyber espionage, study claims“. Financial Times (2018-yil 17-avgust). 2022-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-may.
  26. ↑ Fu, Yiqin. „China's Unfair College Admissions System“ (en-US). The Atlantic (2013-yil 19-iyun). 2018-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-iyun.
  27. ↑ „Programs and Degrees“. Tsinghua.edu.cn. 2012-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-aprel.
  28. ↑ „China's B-School Boom“. BusinessWeek (2006-yil 9-yanvar). 2012-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-aprel.
  29. ↑ „Tsinghua University School of Economics and Management“. 2021-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  30. ↑ „Tsinghua University“. 2021-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  31. ↑ „Yale named among world's 'most beautiful campuses'“. Opa.yale.edu (2010-yil 24-sentyabr). 2012-yil 2-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-aprel.
  32. ↑ „Forbes Magazine lists University of Cincinnati among world's most beautiful college campuses“. Magazine.uc.edu (2010-yil 1-mart). 2014-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 22-aprel.
  33. ↑ le Draoulec. „The World's Most Beautiful College Campuses“. Forbes (2010-yil 1-mart). 2010-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 8-mart.
  34. ↑ „Power Factories - Tsinghua University“ (en). Forbes. 2021-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  35. ↑ Viktor. „Xi Jinping – a Leader's Profile“ (en-GB). PAGEO Geopolitical Institute (2017-yil 22-noyabr). 2022-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  36. ↑ Research. „Hu Jintao Fast Facts“. CNN (2012-yil 20-dekabr). 2021-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  37. ↑ „Wu Bangguo - Chairman of NPC Standing Committee“. China Daily (2008). 2020-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  38. ↑ Biographical Dictionary of the People's Republic of China, Song, Yuwu, Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers, 2013 — 429-bet. ISBN 978-1-4766-0298-1. OCLC 852898958. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar. 
  39. ↑ „The Rise of a New Tsinghua Clique in Chinese Politics“. China-US Focus (2015). 2022-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  40. ↑ „吴官正简历-中国法院网“. China Court (2002). 2021-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  41. ↑ „Biography of Zhou Xiaochuan“. China Vitae. 2021-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  42. ↑ „Lou Jiwei, Chairman of the National Council for Social Security Fund and Former Minister of Finance, to Speak at Tsinghua SEM Commencement 2017“. Tsinghua University (2017). 2017-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  43. ↑ „The Two Scholars Who Haunt Tsinghua University“ (en-US). China Heritage (2019-yil 29-aprel). 2022-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-yanvar.
  44. ↑ Bo, Zhiyue. China's elite politics: political transition and power balancing, 2007. ISBN 9789812700414. Qaraldi: 2012-yil 22-aprel.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tsinghua_universiteti&oldid=4048289" dan olindi