Kontent qismiga oʻtish

Shamkir

Koordinatalari: 40°49′47″N 46°01′08″E / 40.82972°N 46.01889°E / 40.82972; 46.01889
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Shamkir

ozarbayjoncha: Şəmkir
Shahar
40°49′47″N 46°01′08″E / 40.82972°N 46.01889°E / 40.82972; 46.01889
Mamlakat Ozarbayjon
Tuman Shamkir
Hukumat
Asos solingan 1944
Markazi balandligi 450 m
Rasmiy til(lar)i ozarbayjon tili
Aholisi
 (2010)
 67,200[1]
Vaqt mintaqasi UTC+4:00
Telefon kodi +994 241
Shamkir xaritada
Shamkir
Shamkir

Shamkir (ozarbayjoncha: Şəmkir), tarixan Annenfeld nomi bilan mashhur, Ozarbayjonning gʻarbidagi shahar va Shamkir tumanining maʼmuriy markazi. Kichik Kavkazning shimoliy etaklarida, Tbilisi-Yevlax shossesi boʻyida Chagirchoy sohilida, Dallar temir yoʻl stansiyasidan taxminan 4 kilometr (2.5 mi) masofada joylashgan. Bu Ozarbayjondagi aholi soni boʻyicha sakkizinchi yirik shahardir.

Etimologiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir nazariyaga koʻra, bu nom ozarbayjoncha sham soʻzidan olingan boʻlib, yashil bilan qoplangan joy maʼnosini bildiradi[2][3].

Aholisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shamkir markaziy parki

2021-yil 1-oktyabr holatiga koʻra, hudud aholisi 221 372 kishini tashkil qiladi[4].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Miloddan avvalgi 16—15-asrlarga oid sopol idish, Shamkir yaqinidagi qazishmalarda topilgan.

Antik davrda hozirgi Shamkir hududi milodiy 387-yilgacha Armaniston qirolligi tarkibidagi Utik viloyatiga kirgan. Miloddan avvalgi 2-asrdan milodiy 4-asrgacha boʻlgan yunon-rim tarixchilari Utik Armanistonning viloyati boʻlib, Armaniston va Kavkaz Albaniyasini Koʻra daryosi ajratib turadi, deb hisoblagan[5][6][7].

Tarixiy Shamkur (Shamxor va Shamkir nomlari bilan ham tanilgan[2]) 5-asrdan beri Forsning savdogar va hunarmandchilik markazi sifatida tanilgan[3]. 652-yilda shaharni arablar bosib olgan[8]. 737-yilda arab qoʻmondoni Marvonning Volga boʻyiga yurishidan soʻng xazarlar Shamkirga joylashdilar[8]. 752-yilda shahar yaqin atrofda yashab, arablarga qarshi isyon koʻtargan savirlar tomonidan vayron qilingan[8]. 854-yilda musulmon xazarlar Shamkirga panoh topdilar[8]. Keyinchalik shahar kurdlar sulolasidan boʻlgan shaddodiylar sulolasidan boʻlgan Ganja amirlari hukmronligida boʻlgan[8]. 12-asr va 13-asr boshlarida Shamkir gruzinlar hukmronligi ostida edi[8]. 1195-yilda Gruziya qirolichasi Tamaraning qoʻmondonlari saljuqiylarning eldegiziylar sulolasidan boʻlgan Ozarbayjon Otabegi Abu Bakr qoʻshinlarini yoʻq qildi[8]. 1235-yilda Shamkir moʻgʻullar tomonidan vayron qilingan[8]. 16-asrning birinchi choragidan 19-asr boshlarigacha Shamkirda Shamsaddinli-Zulgadar degan turkiy qabila hukmdorlari hukmronlik qilgan[8]. 1803-yilda Qojar Eronining Ganja xonligiga qarshi harbiy harakatlar paytida Shamkir rus qoʻshinlari tomonidan bosib olinib, Rossiyaga qoʻshib olindi[8].

1817-1818-yillarda Shamkir oʻrnida Annenfeld nomi bilan Vyurtembergdan koʻchirilgan nemislar koloniyasi tashkil etilgan[2]. Ozarbayjonda mustamlaka bilan aloqadorlardan tashqari boshqa nemislar ham bor edi. 1826-yil 3-sentyabrda rus-fors urushi chogʻida Annenfeld yaqinida shohning 10000 askardan iborat gvardiyasi yoʻq qilindi[8]. 1915-yilda bu yerga Turkiya va Erondan ossuriylar koʻchirildi va 1930-yillarda ham shu yerda yashab kelayotgan edi[9].

Annenfeld 20-asr boshlarida

Birinchi jahon urushidan keyin Annenfeldga ruscha Annino (ruscha: Аннино) nomi berildi[2]. 1938-yilda unga shahar tipidagi aholi punkti maqomi berildi va yaqin atrofdagi temir yoʻl vokzali va tarixiy Shamkir nomi bilan Shamxor (Шамхор) deb qayta nomlandi[2][3]. 1944-yilda nemis aholisi Sovet Ittifoqida aholini koʻchirish doirasida deportatsiya qilinganidan ikki yil oʻtgach, unga shahar maqomi berildi[3]. 1991-yilda bu nom Shamkir deb oʻzgartirildi[2].

Lyuteran nemis cherkovi

Iqtisodiyoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharda konyak va vino zavodlari, shuningdek, mahalliy sanoat zavodi ishlab turibdi.

Transporti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jamoat transporti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shamkir yirik jamoat transport tizimiga ega, asosan Transport vazirligi tomonidan boshqariladi.

Sporti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Klubning Ozarbayjon Birinchi divizionidagi tarkibi

Shaharda bitta professional futbol jamoasi, „Shamkir“, bor. U hozirda Ozarbayjon futbolining ikkinchi toifasi, Ozarbayjon Birinchi divizionida qatnashmoqda. Klub ikki karra Ozarbayjon ligasi chempioni.

2014-yil holatiga koʻra, Shamkirda 22-toifadagi musobaqa va barcha davrlarning eng yuqori reytingli turnirlaridan biri oʻtkaziladi[10].

Mashhur kishilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaharning nufuzli aholisi orasida shoirlar Mulla Vali Vidodiy va Ahmad Javod, futbolchi Jovid Imomverdiyev va kamonchi Zinyat Valiyeva bor.

  • Mulla Vali Vidodiy sheʼriyatida hayotga ijobiy qarash ifodalangan.
    Mulla Vali Vidodiy sheʼriyatida hayotga ijobiy qarash ifodalangan.
  • Ahmad Javod Ozarbayjon Respublikasining madhiyasi soʻzlari muallifi sifatida mashhur
    Ahmad Javod Ozarbayjon Respublikasining madhiyasi soʻzlari muallifi sifatida mashhur
  • Jovid Imomverdiyev, futbolchi.
    Jovid Imomverdiyev, futbolchi.
  • Muboriz Gurbanli, Ozarbayjon Respublikasi Diniy birlashmalar boʻyicha davlat qoʻmitasi raisi
    Muboriz Gurbanli, Ozarbayjon Respublikasi Diniy birlashmalar boʻyicha davlat qoʻmitasi raisi

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „The state statistical committee of the Azerbaijan Republic“.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Pospelov, pp. 27–28
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Kotlyakov, entry on "Shamkir"
  4. ↑ „Əhalisi | Azərbaycan Respublikası Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyəti“. shamkir-ih.gov.az. Qaraldi: 2022-yil 28-iyul.
  5. ↑ Strabo, Geography, 11.14.4, http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0198&loc=11.14.1 (Archive.is saytida 2012-12-12 sanasida arxivlangan)
  6. ↑ Pliny the Elder, "The Natural history ", 6.39: "..the tribe of Albanians settled on the Caucasian mountains, reaches ... the river Kir making border of Armenia and Iberia"
  7. ↑ Claudius Ptolemy, "Geography" 5.12: "Armenia is located from the north to a part of Colchida, Iberia and Albania along the line, which goes through the river Kir (Kura)"
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 Soviet Historical Encyclopedia, entry on "Shamkhor" (ruscha)
  9. ↑ Краткая история появления в России ассирийскиx поселений (Wayback Machine saytida 2020-10-03 sanasida arxivlangan). HOLY APOSTOLIC CATHOLIC ASSYRIAN CHURCH OF THE EAST.
  10. ↑ „Carlsen beats Nakamura for perfect 2/2 start in the Gashimov Memorial“. www.theweekinchess.com. Qaraldi: 2014-yil 24-aprel.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Е. М. Поспелов (Ye. M. Pospelov). "Имена городов: вчера и сегодня (1917–1992). Топонимический словарь." (City Names: Yesterday and Today (1917–1992). Toponymic Dictionary.) Москва, "Русские словари", 1993.
  • "Словарь современных географических названий" (Dictionary of Modern Geographic Names). Под. ред. В. М. Котлякова (ed. V. M. Kotlyakov), 2006.
  • "Советская историческая энциклопедия" (Soviet Historical Encyclopedia). Под ред. Е. М. Жукова (ed. Ye. M. Zhukov), 1973–1982.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Shamkir&oldid=4354856" dan olindi