Puli Xumri
Puli Xumri پل خمری | |
|---|---|
| Shahar | |
 | |
| 35°57′0″N 68°42′0″E / 35.95000°N 68.70000°E | |
| Mamlakat | Afgʻoniston |
| Viloyat | Bagʻlon viloyati |
| {{{tuman_turi}}} | Puli Xumri tumani |
| Hukumat | |
| Maydon | 37.52 km2 (14.49 kv mi) |
| Markazi balandligi | 920[1] m |
| Aholisi (2014-2015) |
221 274[2] |
| Vaqt mintaqasi | UTC+4:30 |
Puli Xumri (dariycha : پل خمری) Afgʻoniston shimolidagi shahar. Puli Xumri Bagʻlon viloyatining poytaxti va eng yirik shahri boʻlib, uning nomi viloyatdagi boshqa yirik shahar Bagʻlondan kelib chiqqan[3]. Shahar nufusi 2015-yil holatiga koʻra taxminan 221 274 nafar boʻlib, u Afgʻonistonning 9-chi yirik shahri va Afgʻonistonning shimoli-sharqidagi Qunduzdan keyin ikkinchi eng katta shaharga aylanadi[2]. Puli Xumri yirik sanoat shahri[4].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2017-yildan boshlab Tolibon isyonchilari Puli Xumrining Dandi Shahobiddin qismida faollashdi[5]. 2019-yil 5-may kuni Tolibon aʼzolari shahar politsiya shtabiga bostirib kirib, 13 nafar politsiyachini oʻldirdi[6]. 2019-yil 1-sentyabrda Tolibon shaharga hujum qildi[7], ammo hujum afg‘on armiyasi tomonidan qaytarildi. 2021-yil 16-yanvarda Afgʻon Milliy armiyasining tuman boʻlimi boshlig‘i Fazal Vakilzoda Tolibon hujumida halok bo‘ldi[8].
2021-yil 10-avgustda Puli Xumri Tolibonning umummilliy harbiy hujumi doirasida bosib olingan sakkizinchi viloyat markaziga aylandi[9][10].
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Puli Xumri, taxminan Qunduzdan 100 kilometr (60 mi) janubda, Mozori- Sharifdan 200 kilometr (120 mi) janubi-sharqda va Kobuldan 230 kilometr (140 mi) shimolda joylashgan, mintaqadagi savdo va tranzit markazi[1].
Yerlardan foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]-_Menschen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-20-133.jpg)
2015-yil holatiga koʻra Puli Xumri 6 ta tumanga boʻlingan, umumiy yer maydoni 3 752 gektarni tashkil etdi. Shahardagi turar-joylarning umumiy soni 24 586 tani tashkil etdi[1]. Puli Xumrida eng koʻp yerdan foydalanish qishloq xoʻjaligi yerlariga (65%) toʻgʻri keladi, bu yerlarning asosiy qismi 3, 5 va 6-tumanlarda joylashgan. 1 va 2-tumanlar eng yuqori turar-joy zichligiga ega, ammo 5-tumanda eng koʻp turar joy joylashgan. Puli Xumri oddiy, tartibsiz va togʻ yonbagʻridagi uylar hamda koʻp qavatli uylardan iborat turli xil uy-joy fondiga (taxminiy qiymati $120 mln) ega[1].
Iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mahalliy choʻl iqlimi taʼsirida Puli Xumri Köppen iqlim tasnifi boʻyicha sovuq chala choʻl iqlimga (BSk) ega. Shaharda oʻrtacha harorat 15,9 °C, yillik yogʻingarchilik esa oʻrtacha 282 mmni tashkil qiladi.
Iyul — yilning eng issiq oyi, oʻrtacha harorati 28,5 °C. Eng sovuq oy yanvarning oʻrtacha harorati 3,0 °C.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Yil | Aholi | ±% |
|---|---|---|
| 2002 (tax.) | 60,000[manba kerak] | — |
| 2006 (tax.) | 180,800[manba kerak] | — |
| 2007 (tax.) | 58,300[manba kerak] | — |
Iqtisodiyoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Puli Xumrida ikkita to‘g‘on mavjud bo‘lib, ular zarur elektr energiyasini taʼminlaydi.
Afgʻonistonning birinchi sement zavodi Gʻori I sement zavodi 1954-yilda Puli Xumrida Chexoslovakiya moliyaviy koʻmagida qurilgan. Hozirda u Afghan Invest Co.ga tegishli va ushbu kompaniya hamda Ahmad Javid Jaihoon tomonidan boshqariladi[11]. Ohaktosh zavod orqasidagi tepalikdan qazib olinadi[12].
Kar-kar qishlogʻida shahar tashqarisida koʻmir koni bor, ammo ishlab chiqarish tizimi eskirgan.
Yomgʻir va harorat tufayli qishloq xoʻjaligi juda muhim, bugʻdoy, ziravorlar va sholi asosiy ekinlardir.
Viloyatni qayta qurish guruhi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mahalliy qayta qurish guruhining (PRT) yetakchi davlati Vengriya boʻlib, u shaharda 2006-yildan 2013-yil martigacha ishlagan[manba kerak]. 2006-yilgacha Niderlandiya yetakchi davlat edi[13].
Puli Xumri-Kobul elektr uzatish liniyalari hozir poytaxtga doimiy elektr energiyasini yetkazib bermoqda.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“ (en, prs). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.„State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“. UN-Habitat (in English and Dari). 2015. Archived from the original on 26 October 2021. Retrieved 21 October 2015.
- ↑ 2,0 2,1 „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-I English)“ (en). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.
- ↑ Dupree, Nancy Hatch. An Historical Guide to Afghanistan, 2nd Edition, Revised and Enlarged, Afghan Tourist Organization [1st Edition: 1970], 1977.
- ↑ „Northern revolt quelled“ (en). gulfnews.com. Reuters (2001-yil 16-dekabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-avgust.
- ↑ Amiry. „Pul-e-Khumri Residents Speak Out About Ongoing Battles“. TOLOnews (2017-yil 3-avgust). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
- ↑ „Afghan officials: Taliban launch complex attack on police“. Taiwan News. Associated Press (2019-yil 5-may). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
- ↑ „Several civilians dead as Taliban attacks northern city“ (en). www.aljazeera.com (2019-yil 2-sentyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
- ↑ „NDS district chief Fazal Wakilzada and his bodyguard were killed in today's IED blast in Pul-e-Khumri, Baghlan“ (en). afghanistan.liveuamap.com (2021-yil 16-yanvar). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-yanvar.
- ↑ Makoii. „Taliban fighters capture Afghan city at strategic junction north of Kabul“. The Guardian (2021-yil 10-avgust). Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
- ↑ „Taliban seizes eighth provincial capital, Pul-e-Khumri in Baghlan“ (AV Media). YouTube. Al Jazeera English (2021-yil 10-avgust). 2021-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
- ↑ „Afghan Cement and Afghan Coal LLC - About“. 2018-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-sentyabr.
- ↑ Magyar, Honvedseg. „Baghlan taromány CIMIC kézikönyve“. Magyar Honvédség ÖHP. 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ McMahon, Robert. „Afghanistan: PRTs Spreading, Though Impact Remains Unclear“. Radio Free Europe / Radio Liberty (2005-yil 20-oktyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 19-dekabr.
| Tumanlari |  | |
|---|---|---|
| Landshaft | ||