Nissel moddasi
Nissel moddasi — (yoki: bazofil Nissel moddasi, Nissel substansiyasi, Nissel xromatofil moddasi, tigroid moddasi, tigroid) — Nissel bilan boʻyash usuli orqali neyronda aniqlangan donador endoplazmatik toʻrning yassilangan sisternalarining toʻplanishidan hosil boʻlgan modda[1].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu modda Frants Nissel tomonidan oʻzining talabalik yillarida ixtiro qilingan usuli yordamida kashf etilgan (metilen koʻki, keyin spirtli ichimliklar bilan yuvish).
Joylashuvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nerv hujayrasi kalta oʻsimtasi — dendritlarida va sitoplazmasidagi o‘zak atrofida joylashgan. Bu modda neyronning uzun oʻsimtasi — akson ajraladigan qismida uchramaydi. Ushbu modda gistologik preparatni Nissel usuli bilan tionin yoki zangori toluidin bilan bo‘yalgandagina mikroskopda koʻringanligi uchun shunday nomlangan. Elektron va fazokontrast mikroskopi bilan xromatofil moddaning har bir toʻplami murakkab tuzilgan. Nissel (tigroid) moddasi ikki qavat nozik endoplazmatik to‘rsimon tuzilishga ega bo‘lib, ular o‘zaro anastomoz hosil qiluvchi parallel naychalar yoki yupqa pufakchalar bilan qoplangan. Mazkur pufakchalar orasida donachalar to‘plami boʻlib, Nissel moddasi nukleoproteidlardan tashkil topgan[2].
Tarkibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nerv hujayrasining protoplazmasida nukleoproteidlar, lipidlar bilan qo‘shilgan boʻlib, liporotoid koʻrinishida joylashadi. Nerv hujayrasining sitoplzamasidagi akson joylashgan qismida Fosfatazaning eng aktivligi yuqori boʻladi. Bu o‘zakda aksonning normal ishlashi uchun zarur bo‘lgan ribonukleoprotidlarning tezkor parchalanishi kuzatiladi[3].
Ahamiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hujayra charchagan, qo‘zg‘algan va narkoz holida bo‘lgan vaqtida Nissel moddasi kamayib ketadi yoki yo‘qolib ketadi hamda, dam olganda yana tiklanadi. Shuning uchun u hujayraning energetik moddasi bo‘lsa kerak degan taxminlar mavjud. Ayrim kasalliklarda Nissel moddasi yo‘qolib ketadi va bu holatga tigroliz yoki xromatoliz deyiladi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ S. L. Kuznetsov, N. N. Mushkambarov. Gistologiya, sitologiya va embriologiya: darslik. — 3-nashr, Rev. va qoʻshimcha .. — MChJ nashriyoti tibbiy axborot agentligi, 2016. — P. 202-203. — 640 b.
- ↑ Sodiqova G.Q. va boshqalar. Bolalar nevrologiyasi, 2021, tOSHKENT: "NAVRO'Z" — 11-bet. ISBN 978-9943-601-47-5.
- ↑ Yu. I. Afanasyev, N. A. Yurina, E. F. Kotovskiy va boshqalar Gistologiya: Darslik. — 5-nashr, qayta koʻrib chiqilgan. va qoʻshimcha .. — „Tibbiyot“, 2002. — S. 275-277. — 744 b.