Misr kobrasi

Misr kobrasi
Ilmiy tasniflash
Olam:	Eukariotlar
Tip:	Xordalilar
Sinf:	Sudralib yuruvchilar
Oila:	Kobralar
Urugʻ:	Misr kobrasi
Xalqaro ilmiy nomi
	Naja haje Linnaeus, 1758
Areal
	; Xavfsizlik holati

Misr kobrasi^[1] (lotincha: Naja haje), Misr arab tilida "ạ̉wrῖos" nomi bilan ham tanilgan, Ouraeus deb talaffuz qilinadi (qadimgi yunoncha soʻzdan olingan: oὐrāῖos) aspid oilasining zaharli ilonidir^[2].

Taʼrif

Umumiy uzunligi 1 m dan 2 m gacha. Baʼzan 3 m gacha boʻlganlari topiladi. Katta yoshlilarning rangi odatda bitta rangga ega: ochiq sariqdan toʻq jigarranggacha, qorin tomoni yorqinroq. Boʻyinning pastki qismida bir nechta keng qora chiziqlar mavjud boʻlib, ular ilonning tahdidli holatida aniq koʻrinadi. Shuningdek, tanasi keng toʻq jigarrang va och sariq rangli „liboslar“ bilan bezatilgan koʻndalang chiziqli kobralar ham mavjud.

Tarqalishi

Tur shimoliy (Tunisdan tashqari), gʻarbiy va sharqiy Afrikadan ekvatorgacha, Arabiston yarim orolida tarqalgan.

Hayot tarzi

Misr kobrasi dasht, choʻl joylarni, togʻlarni, xarobalarni, butalarni yoki toshlarning toʻsiqlarini afzal koʻradi. Kobra koʻp vaqtini yerda oʻtkazadi, lekin baʼzida suzadi yoki daraxtlarga chiqadi. Kun davomida faol.

Ovqatlanishi

Kichik sutemizuvchilar, qushlar, amfibiyalar va kaltakesaklar bilan oziqlanadi. Xavf boʻlgan taqdirda, ilon barcha kobralarga xos boʻlgan himoya holatini oladi, ammo uning choʻzilgan boʻyni „kaput“ hind kobrasiga qaraganda sezilarli darajada torroqdir.

Koʻpayishi

Bu tuxum qoʻyuvchi ilon. Urgʻochisi daraxt chuquriga, chuqurga yoki tosh tagiga 8-20 ta tuxum qoʻyadi. Tugʻilgan chaqaloqlarning uzunligi 24 dan 34 sm gacha.

Zahari

Zahar xavfli va inson hayotiga tahdid soladi. Neyrotoksik taʼsirga ega.

Kichik turlari

Naja haje haje (Linnaeus, 1758) Marokashning janubidan Misrga, Tanzaniyaning janubiga, Senegalning gʻarbiy qismida tarqalgan.
Naja haje anchietae Bocage 1879-yil — janubiy Angola, Kongo Demokratik Respublikasi, Namibiya, Botsvana, Zambiya va Zimbabveda.
Naja haje arabica (Scortecci 1932) Saudiya Arabistonida.
Naja haje legionis Valvedere 1989-yil — Marokashda.

Naja haje annulifera kenja turi 1995-yildan beri oʻzining Naja annulifera turiga ajratilgan.

Tarixda

Misr kobrasi oʻzining ajoyib koʻrinishi va kuchli zahari tufayli qadim zamonlardan beri odamlarning eʼtiborini tortdi. Misrliklar uni kuch ramzi deb bilishgan, shuning uchun uning tasviri fir’avnlarning bosh kiyimlarini (uraeus) bezatgan.

Bu ilonning chaqishi qadim zamonlarda, ishonchli va tez oʻldirish yoki qatl qilish usuli sifatida ishlatilgan. O‘lim jazosiga hukm qilinganlarga kobra chaqishi ommaviy qatl oʻrniga „rahm-shafqat“ sifatida tayinlangan.

Afsonaga koʻra, Oktavian tomonidan qamal qilingan qirolicha Kleopatra VII, ozodlikka chiqish umididan mahrum boʻlib, meva savatiga mohirlik bilan yashirilgan bu ilon yordamida oʻzini Rim legionerlarining qiynoqlari va haqoratlaridan qutqardi.

Kobra va odam

Misr kobrasi, xuddi hind kobrasi kabi, ilon sehrgarlari tomonidan mahalliy aholi va sayyohlar orasida mashhur boʻlgan koʻcha tomoshalarida koʻpincha ishlatiladi.

Asirlikda Misr kobrasi yaxshi yashaydi, darhol oziq-ovqat uchun olinadi, kichik qushlar va sichqonlarni yeyishni afzal koʻradi. Qish uchun ilon odatda letargik holatga tushib, ovqatlanishdan bosh tortadi. Qolgan vaqt juda faol, u keng xonaga muhtoj. Agar bir nechta kobralar birga joylashsa, ular oʻrtasida koʻpincha shiddatli janjallar kelib chiqadi, asosan oziq-ovqat tufayli, baʼzida „qoʻshnilardan“ birining oʻlimi bilan yakunlanadi.

Manbalar

↑ Ananeva N. B., Orlov N. L., Халиков Р. Г., Darevskiy I. S., Рябов С. А., Barabanov A. V. Atlas presmikayuщixsya Severnoy Yevrazii (taksonomicheskoe raznoobrazie, geograficheskoe rasprostranenie i prirodooxranniy status). — SPb.: Zoologicheskiy institut RAN, 2004. — S. 177. — 1000 ekz. — ISBN 5-98092-007-2.
↑ "Naja haje – General Details, Taxonomy and Biology, Venom, Clinical Effects, Treatment, First Aid, Antivenoms". WCH Clinical Toxinology Resource. University of Adelaide. Retrieved 14 January 2012.

Adabiyot

Schleich, HH, Kastle, W., Kabisch, K. 1996. Shimoliy Afrika amfibiyalari va sudralib yuruvchilari. Koelts, Koenigstein, 627 pp.
Dobiey, M. & Vogel, G. 2007. Afrikaning zaharli ilonlari/Giftschlangen Afrikas. Terralog 15, Chimaira nashri, Frankfurt-Mayn, 150 bet.
Trape, J.-F. & Mane, Y. 2004. Les serpents des environs de Bandafassi (Senegal sharq). Buqa. soc. gerp. Fransiya 109: 5-34
L. Trutnau: Giftschlangen Verlag Eugen Ulmer, Shtutgart (1998) ISBN 3-8001-7371-9
Ulrich Gruber: Die Schlangen Europas und rund ums Mittelmeer, Kosmos-Verlag GmbH, Shtutgart 1989, ISBN 3-440-05753-4

[1] Ananeva N. B., Orlov N. L., Халиков Р. Г., Darevskiy I. S., Рябов С. А., Barabanov A. V. Atlas presmikayuщixsya Severnoy Yevrazii (taksonomicheskoe raznoobrazie, geograficheskoe rasprostranenie i prirodooxranniy status). — SPb.: Zoologicheskiy institut RAN, 2004. — S. 177. — 1000 ekz. — ISBN 5-98092-007-2.

[2] "Naja haje – General Details, Taxonomy and Biology, Venom, Clinical Effects, Treatment, First Aid, Antivenoms". WCH Clinical Toxinology Resource. University of Adelaide. Retrieved 14 January 2012.

[1]

[2]