Kontent qismiga oʻtish

Misr va Qatar munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Misr-Qatar munosabatlaridan yoʻnaltirildi)

Misr va Qatar munosabatlari Qatar Davlati va Misr Arab Respublikasi oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir. Ushbu munosabat birinchi marta 1972-yilda boshlangan.

Diplomatik vakillik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1973-yilning yanvariga kelib, Qatar mustaqillikka erishganidan soʻng ikki yil oʻtib, Misr Qatar elchi etib tayinlagan oʻn sakkizta davlatlar qatoriga kirdi[1].

Siyosiy bahslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Misrning Mohandessin mahallasidagi Qatar elchixonasi

Misr 1997-yilda Qatar Misrdagi islomiy jangari tashkilotlarni moliyalashtirayotganini taʼkidlab, Qatardagi MEMA konferensiyasini boykot qilgan edi. Ular, shuningdek, Qatar ommaviy axborot vositalarini Misrga qarshi ishlarini yashirishda aybladilar[2][3]. Mojaroga oʻsha yilning oxirida Saudiya Arabistoni vositachilik qilgan, biroq aralashuvdan bir necha hafta oʻtib Qatar hukumati xususiy va davlat sektoridagi 700 misrlik ishchini ishdan boʻshatgan. Konferensiya davomida Qatar tashqi ishlar vaziri 1996-yilning fevralida amir Hamad bin Xalifa Al Taniyga qarshi toʻntarishga urinish boʻyicha sudlangan 110 shaxsga ishora qilib, Misrni „fitnachilar“ni qoʻllab-quvvatlaganlikda aybladi[2]. Qatar Misr fuqarolariga kirish vizalarini berishni toʻxtatdi va misrlik ishchilarni taʼqib qilgani xabar qilindi[2].

2010-yildan beri Qatar kam haq toʻlanadigan mehnat muhojirlari uchun eng kam ish haqini oshirish va mehnat harakatchanligini yanada samaraliroq hal qilish kabi shart-sharoitlarni joriy qildi. 2021-yilda JCh-2022 tashkiliy qoʻmitasi rahbari Hassan Al-Thawadi Qatarning mehnat islohotlarini yaxshilashga qaratilgan chora-tadbirlarini eʼtirof etdi, bu esa ishchilarga yanada koʻproq foyda keltirdi[4][5].

2013-yilgi Misrdagi davlat toʻntarishidan keyingi munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil iyulida Misr harbiylari Qatar qoʻllab-quvvatlagan prezident Muhammad Mursiyni hokimiyatdan agʻdargan edi. Bu Qatar va Misr oʻrtasidagi keskinlikni kuchaytirdi, bir qator arab davlatlari bu bahsda Misrni qoʻllab-quvvatladi[6]. Qatar bir qancha arab davlatlari tomonidan "Musulmon birodarlar" diniy yetakchiligida muhim rol oʻynagan musulmon ulamo Yusuf al-Qaradawiga boshpana bergani uchun jazolandi[7].

2014-yil mart oyida uchta arab davlati „Qatar tomonidan ularning ichki ishlariga aralashuvi“ga, jumladan Misrdagi „Musulmon birodarlar“ni moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga norozilik sifatida oʻz elchilarini Qatardan olib chiqib ketdi[8]. Taxminan 2014-yil dekabrida Qatar Fors koʻrfazining boshqa mamlakatlari, birinchi navbatda Saudiya Arabistoni bosimi ostida Misr bilan munosabatlarni tiklashga harakat qildi[9][10].

2015-yil fevralida Saudiya Arabistoni Abdullohning oʻlimidan bir oy oʻtib, Misr qibtiylarining boshi kesilganidan soʻng, Misr Liviyadagi IShID qal’asiga havo hujumi uyushtirganidan keyin munosabatlarda yana bir kelishmovchilik yuzaga keldi[11][12]. Havo hujumlarini Al-Jazira qoralab, tinch aholi qurbonlari tasvirlarini efirga uzatdi[12]. Bundan tashqari, Qatar tashqi ishlar vazirligi havo hujumlari boʻyicha qoʻlidan kelgan barcha ishni qilganini bildirdi. Bu Misrning Arab Ligasidagi delegati Tariq Adelni Qatarni terrorizmni qoʻllab-quvvatlashda ayblashga undadi. Misr fuqarolari ham Qatarni qoralovchi onlayn kompaniya boshladilar[13]. GCC Misrning ayblovlarini rad etdi va uning bosh kotibi bu bayonotlarni yolgʻon deb hisobladi[14]. Koʻp oʻtmay, Qatar Misrdagi elchisini maslahatlashish uchun chaqirib oldi[13].

2017-yilgi diplomatik inqiroz

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yil 5-iyun kuni Misr hukumati Saudiya Arabistoni, Bahrayn va Birlashgan Arab Amirliklari bilan birgalikda Qatar bilan diplomatik munosabatlarni uzganini eʼlon qildi. Misr Tashqi ishlar vazirligi oʻz faoliyatini Qatar transportlari uchun yopishini eʼlon qildi. Misr, Saudiya Arabistoni, Bahrayn va Amirlik hukumatlari Qatarning " Musulmon birodarlar " kabi „terrorizm“ ni qoʻllab-quvvatlashda davom etayotganini taʼkidladilar[15]. Misrdagi „Musulmon birodarlar“ tashkiloti hukumat tomonidan taqiqlangan va terrorchi tashkilot deb hisoblanadi. Islom Hasanning taʼkidlashicha, "Misr Qatar bilan koʻp yillar davomida muammoli munosabatlarga ega edi, Muhammad Mursiyning prezidentlik davridan tashqari. Misr hukumati Qatarni beqarorlik manbai sifatida koʻrdi. Misr rejimi, shuningdek, Qatar musulmonlarni moliyalash orqali oʻz hukmronligini shubha ostiga qoʻydi[16][17]. Fors koʻrfazi davlatlariga yaqinlashish uchun Qatar „Musulmon Birodarlar“ yetakchisi Essam Talima boshchiligidagi oʻnlab birinchi va ikkinchi toifadagi yetakchilarni va „Birodarlik“ni boshqarishda davom etgan yetakchi Mahmoud Husseinni Turkiyadan chiqarib yubordi[18].

Diplomatik munosabatlarning tiklanishi (2021-yildan hozirgacha)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil 20-yanvarda Misr Qatar bilan diplomatik munosabatlarni tiklashga rozi boʻldi va bu nizoni tugatish boʻyicha arab kelishuvi boʻyicha buni rasman amalga oshirgan birinchi davlatga aylandi[19][20]. 2021-yil iyun oyida Amr Kamol Eddin al-Sherbiniy Misrning Qatardagi elchisi etib tayinlangan edi[21][22]. 2021-yil iyul oyida Salem Muborak Al Shafi Qatarning Misrdagi elchisi etib saylangandi[23][24].

2022-yil 24-iyun kuni Qatar amiri Tamim bin Hamad Al Taniy Misrga 2015-yildan buyon ilk rasmiy tashrifi bilan Qohirada Misr Prezidenti Abdulfattoh as-Sisi bilan uchrashdi. Ular Qatar va Misr 2022-yil mart oyida 5 milliard AQSh dollaridan ortiq sarmoyaviy shartnomalar imzolaganidan keyin diplomatik va iqtisodiy munosabatlarni muhokama qilishdi[25][26][27].

Al-Jazira

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yilgi Misrda Abdulfattoh as-Sisi boshchiligidagi davlat toʻntarishi natijasida „Musulmon birodarlar“ga aloqador prezident Muhammad Mursiy hokimiyatdan agʻdarildi. Sisi „Musulmon Birodarlar“ning media ittifoqchilari, jumladan, „Al-Jazira“ga qarshi tazyiq oʻtkazdi, bu esa bir qancha taniqli „Musulmon birodarlar“ soʻzlovchilarini media platformalari bilan taʼminladi[28]. Bu 2013-yil dekabr oyida Al-Jazira jurnalistlari Mohamed Fahmi, Piter Greste va Baher Ghorabning hibsga olinishi bilan yakunlandi[29]. Al-Jazira 2014-yil dekabrida oʻzining Misrdagi Mubasher Misr telekanali efirini „milliy xavfsizlik va birlikka ziyon yetkazmoqda“ degan ayblovlar ortidan toʻxtatishga majbur boʻldi[30].

2016-yil dekabrida Al-Jazira telekanalida ishlagan misrlik jurnalist Mahmoud Hussein hibsga olindi va keyinchalik hech qanday ayblov eʼlon qilinmasdan yoki suddan oʻtmay qamoqda saqlangani maʼlum boʻldi. U „xaos tarqatish maqsadida yolgʻon xabarlar tarqatuvchi davlat muassasalariga qarshi gijgijlash“da ayblangan, bu ayblovlarni Hussein va Al-Jazira rad etgan va uni ozod qilishni talab qilgan[31]. 2021-yil 6-fevralda ozodlikka chiqdi[32].

2022-yil sentyabr oyida Al-Jazira jurnalisti Ahmed al-Najdi ikki yilni tergov hibsxonasida oʻtkazganidan soʻng ozodlikka chiqdi[33]. 2023-yilning 1-mayida misrlik Al-Jazira jurnalisti Hisham Abdel Aziz toʻrt yil davomida sudsiz hibsga olinganidan soʻng ozodlikka chiqarildi[34][35]. U 2019 yil iyun oyida hibsga olinganida „yolgʻon maʼlumot tarqatish“ va „terroristik guruhga aʼzolik“da ayblangan edi[36][37]. Al-Jaziraning yana ikki misrlik jurnalisti, Bahaa Eldin Ibrohim va Rabie el-Shayx 2023-yilning may oyidan boshlab hibsda saqlanmoqda[36][38].

Iqtisodiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yilning yanvaridan 2014-yil iyunigacha Qatar firmalari tomonidan kiritilgan barcha moliyaviy investitsiyalar ichida Misr ulushi 31,1 foizni tashkil etdi[39].

Muhammad Mursiyning bir yillik hukmronligi davrida Qatar Misrga 7,5 milliard dollarlik grant va kreditlar yuborib, unga yordam bergan. 2013-yil iyulida Mursiy hokimiyatdan agʻdarilganidan soʻng, 2013-yil sentyabr oyida Misr Qatar markaziy bankiga qoʻygan 2 milliard dollarni qaytarib berdi[40]. 2014-yilning sentyabr-noyabr oylari orasida Misr 2,5 milliard dollar qarzini toʻlagan[41]. Misrning Qatar oldidagi oxirgi 1 milliard dollarlik qarzi 2016-yilning iyulida toʻlangan[42].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „The era of reform“. Permanent Mission of the State of Qatar to the United Nation (1973).
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Maddy-weitzman, Bruce. Middle East Contemporary Survey: Volume 21. Westview Press, 1999 — 124-bet. ISBN 978-0813337623. 
  3. ↑ Fendy, Mamoun. (Un)Civil War of Words: Media and Politics in the Arab World (Praeger Security International). Praeger, 2007 — 46-bet. ISBN 978-0275993931. 
  4. ↑ „Qatar committed to improving worker welfare, says World Cup 2022 organiser“ (en). Reuters (2021-yil 23-iyun). Qaraldi: 2022-yil 25-aprel.
  5. ↑ „Qatar’s new minimum wage enters into force“ (en). www.ilo.org (2021-yil 19-mart). Qaraldi: 2022-yil 25-aprel.
  6. ↑ „Egypt's break with Qatar could contribute to a scorching summer for country's residents“. The Washington Post (2014-yil 21-may). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  7. ↑ Olivier Guitta. „The Cartoon Jihad: The Muslim Brotherhood's project for dominating the West“. The Weekly Standard (2006-yil 20-fevral). 2015-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 27-may.
  8. ↑ „Arab states withdraw ambassadors from Qatar in protest at 'interference'“. The Guardian (2014-yil 5-mart). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  9. ↑ „Qatar moves to cut ties with Hamas and repair relations with Egypt“. National Post (2014-yil 30-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  10. ↑ „Egypt, Qatar Accept Saudi Initiative to Mend Ties“. The Wall Street Journal (2014-yil 20-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  11. ↑ Kirkpatrick. „Egypt Launches Airstrike in Libya Against ISIS Branch“. The New York Times (2015-yil 16-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  12. ↑ 12,0 12,1 Hussein. „Qatar rejects Egypt's war on terrorism“. Al Monitor (2015-yil 1-mart). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Qatar recalls ambassador to Egypt over ISIL row“. Al Jazeera (2015-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  14. ↑ „GCC rejects accusation of Egypt to Qatar supporting terrorism“. BBC Arabic (2015-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  15. ↑ „Four countries cut links with Qatar over 'terrorism' support“. BBC News (2017-yil 4-iyun). Qaraldi: 2017-yil 4-iyun.
  16. ↑ „Qatar Pursues an Independent Foreign Policy that Clashes with the Saudi's Strategic Interests“. Eurasia Diary (2017-yil 8-iyun). Qaraldi: 2017-yil 11-iyun.
  17. ↑ „Saudi Diplomatic Offensive on Qatar to Barely Impact Anti-Terror Fight in Region“. Sputnik International (2017-yil 8-iyun). Qaraldi: 2017-yil 11-iyun.
  18. ↑ „Qatar turns its back on the Muslim Brotherhood“ (en). Atalayar. Qaraldi: 2022-yil 2-may.
  19. ↑ „Egypt and Qatar agree to resume diplomatic ties, Cairo says“. Reuters (2021-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 21-yanvar.
  20. ↑ „Egypt and Qatar have ‘agreed to resume diplomatic relations’“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2021-yil 5-sentyabr.
  21. ↑ „Egyptian president appoints ambassador to Qatar -official gazette“ (en). Reuters (2021-yil 23-iyun). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  22. ↑ „Egypt appoints ambassador extraordinary to Qatar for first time since 2014“ (en-US). Egypt Independent (2021-yil 25-iyun). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  23. ↑ „Egypt, Qatar appoint mutual ambassadors - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East“ (en). www.al-monitor.com. Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  24. ↑ „Qatari new Ambassador to Egypt arrives Cairo to resume work for 1st time in 4yrs“. EgyptToday (2021-yil 17-avgust). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  25. ↑ „Qatar’s Emir arrives in Cairo to meet Egypt’s President“ (en). Arab News (2022-yil 24-iyun). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  26. ↑ „Egypt, Qatar sign $5 billion in investment deals“ (en). Reuters (2022-yil 29-mart). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  27. ↑ „Qatar, Egypt eye investment, financial cooperation post-blockade“ (en-US). Doha News | Qatar (2022-yil 21-iyun). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  28. ↑ „Why Egypt Hates Al Jazeera“. foreignpolicy.com (2014-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  29. ↑ El Deeb, Sarah. „Canadian journalist asks Egyptian judge to free him: 'I ask for acquittal'“. The Star (2014-yil 31-mart).
  30. ↑ „Al-Jazeera suspends Egyptian channel Mubasher Misr“ (en-GB). BBC News (2014-yil 23-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  31. ↑ „Al Jazeera’s Hussein detained in Egyptian prison for 1,000 days“ (en). Al Jazeera (2019-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  32. ↑ „Egyptian authorities release Al Jazeera journalist Mahmoud Hussein“ (en). Middle East Eye. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  33. ↑ „Egypt frees Al Jazeera journalist Ahmed al-Najdi“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  34. ↑ „Al Jazeera journalist freed from pretrial detention in Egypt“ (en). Reuters (2023-yil 1-may). Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  35. ↑ „Al Jazeera says long-held correspondent released in Egypt“ (en-US). The Washington Times. Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  36. ↑ 36,0 36,1 NUJ. „Egypt: journalist Hisham Abdelaziz released“. www.nuj.org.uk. Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  37. ↑ „Despite series of presidential pardons, Egypt still holding 21 journalists | RSF“ (en). rsf.org (2022-yil 3-avgust). Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  38. ↑ „Egypt frees Al Jazeera journalist Hisham Abdel Aziz after four years“ (en-GB). BBC News (2023-yil 1-may). Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  39. ↑ „Qatari firms top list of investors in Arab countries“. The Peninsula (2015-yil 29-dekabr). 2016-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-dekabr.
  40. ↑ „Egypt returns $2 billion to Qatar in sign of growing tensions“. Reuters (2013-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.
  41. ↑ „Egypt pays back $2.5 billion deposit to Qatar: central bank official“. Reuters (2014-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.
  42. ↑ „Egyptian cenbank pays back 42 billion debt owed to Qatar“. Reuters (2016-yil 1-iyul). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Misr_va_Qatar_munosabatlari&oldid=5212154" dan olindi