Kargil urushi
| Kargil urushi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hind-Pokiston mojarosi | |||||||
 | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Pokistonkoʻmagida Kashmir mujohidlari
|
 Hindiston
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
| Pervez Musharraf
|
Bikram Singh
| ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| / 357 qurbonlar/ 655 dan ortiq yaralanganlar 8 asir
|
527 qurbonlar 1363 yaralanganlar 2 samolyot 1 vertolyot
| ||||||
Kargil urushi — Hindiston va Pokiston oʻrtasida 1999-yilda sodir boʻlgan chegara qurolli toʻqnashuvidir.
Rasmiy Hindiston vakillari mojaro paytida "urush" soʻzini ishlatmaslikni afzal koʻrdilar va Pokiston tomoni umuman olganda unda ishtirok etishini rad etdi.
Avvalgi holat
[tahrir | manbasini tahrirlash]1998-yil oxiri va 1999-yil boshida Hindiston va Pokiston munosabatlarida sezilarli iliqlik kuzatildi. Fevral oyida Hindiston Bosh vaziri A. B. Vajpayee Pokistonning Lohur shahriga tashrif buyurib, Lohur bilan Amritsar shahri oʻrtasida avtobus qatnovini ochdi. Lahor deklaratsiyasi ushbu davlatlar tomonidan tasodifiy yoki ruxsatsiz yadro qurolidan foydalanish xavfini kamaytirish maqsadida imzolangan[1] (har ikki davlat 1998-yilda yadroviy sinovlarni oʻtkazgan). Shu bilan birga, ikki tomonlama munosabatlarning asosiy muammosi 1947-1948 yillardagi urushdan keyin nazorat chizigʻiga boʻlingan Jammu va Kashmir davlati masalasi boʻlib qoldi. Partizanlar Hindiston qismidagi shtatda faoliyatini davom ettirib, uni Hindistondan ajratib, Pokistonga qoʻshilishga intildilar. Ikki davlat oʻrtasida artilleriya toʻqnashuvlari doimiy ravishda nazorat chizigʻida boʻlib turdi.
Pokiston harbiy elitasining barcha vakillari Hindiston bilan yaqinlashish siyosatini qoʻllab-quvvatlamadilar. Pokiston armiyasi bosh shtabida shtatning Hindiston qismiga kirib borish va Kargil agentligidagi togʻlarda bir qator pozitsiyalarni egallash rejasi ishlab chiqilgan boʻlib, hindlarni sharqdagi 1980-yillardan beri ikki davlat chegarachilari oʻrtasida janglar kechgan Siachen muzliklarini tark etishga majbur qilishi mumkin. Bosh shtab rahbari Pervez Musharraf bu reja haqida Pokiston Bosh vaziri Navoz Sharifni xabardor qilganmi yoki yo‘qmi, nomaʼlum. Keyinchalik Sharifning o‘zi Kargildagi voqealar haqida Hindiston tomondan bilganini taʼkidladi[2].
Tomonlarning yoʻqotishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tomonlarning yoʻqotishlari haqidagi maʼlumotlar sezilarli darajada farq qiladi. Hindiston maʼlumotlariga koʻra: Pokistondan — 696 kishi halok boʻlgan, shu jumladan 41 ofitser; Hindistondan — 407 kishi halok boʻlgan, shu jumladan 24 ofitser, 584 kishi yaralangan, 6 kishi bedarak yoʻqolgan. Oʻsha paytda Pokiston armiyasi shtab boshligʻi boʻlgan general Parvez Musharraf bergan maʼlumotlarga koʻra, pokistonliklar oʻqqa tutilishi oqibatida 250 dan ortiq odamni yoʻqotmagan, Hindiston armiyasining yoʻqotishlari 1500 dan 1700 gacha boʻlgani va yaradorlar soni ham shunday. General Pokiston qo‘shinlari nazorat chizig‘ini kesib o‘tganini, go‘yoki Hindiston tomonining artilleriya o‘qlaridan o‘qqa tutilishi natijasida bunga majbur bo‘lganini aytib oʻtdi.
Jang paytida Hindiston havo kuchlari yoʻqotishlarsiz qolmadi. Urib tushirilgan barcha samolyotlar, aksariyat manbalarga koʻra, ehtimol Pokistonda ishlab chiqarilgan portativ zenit-raketa tizimi bilan urilgan. Pokistonlik manbalarga koʻra, urib tushirilgan samolyot va vertolyotlar Pokiston havo hududida oʻqqa tutilgan, Hindiston yoʻqotishlar roʻyxati (taxminan 5 ta samolyot) quyidagicha:
- 27-may — Pokiston qoʻshinlari pozitsiyalariga bir soat ichida ikki marta hujum qilgan 9-eskadrilyaning MiG-27 samolyoti 11:15 da urib tushirildi va Pokiston tomoniga quladi. Uchuvchi (leytenant K. Nachiketa) asirga olindi, 4-iyun kuni Hindistonga qaytdi.
- 27-may kuni 17-eskadrilyaning MiG-21 samolyoti 20 daqiqadan soʻng xuddi shu hududda urib tushirildi va Pokiston tomoniga quladi. 17-eskadrilya komandiri A. Ahuja halok boʻlgan.
- 28-may kuni Mi-17 vertolyoti boshqarilmaydigan reaktiv snaryad tomonidan Pokiston qo‘shinlarining Mushkoh sektoridagi pozitsiyalariga hujumi chog‘ida urib tushirilgan edi. Hindiston tomoniga tushgan. Harbiy havo kuchlarining 5 zobiti halok boʻlgan.
Biroq, hindlar dastlabki ikkita uchoqning yoʻqolganini rasman tan olmaydilar. Haqiqatan ham, ularning qulashi haqidagi Pokiston maʼlumotlari juda ziddiyatli dalillarga asoslangan.
Jangarilarning yo‘qotishlarini hisoblash nihoyatda qiyin. Baʼzi hind manbalarida juda koʻp sonlar qayd etilgan, 3000-4000 kishi, ammo bu dargumon — hatto mojaroda qatnashgan ayirmachilarning umumiy soni bu raqamning yarmiga yetgani dargumon.
Mojaroning natijalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mojaro rasmiy ravishda hindlarning gʻalabasi bilan yakunlandi, chunki ular jangning birinchi kunlarida jangarilar tomonidan bosib olingan deyarli barcha hududlarni qaytarib olishga muvaffaq boʻlishdi.
Gʻalaba qoʻshinlarning juda yuqori bosimi evaziga qoʻlga kiritildi, aviatsiya va ogʻir qurollardan foydalangan holda koʻp sonli ustunlikni yaratdi — garchi jangarilar faqat yengil va oʻq otish qurollari bilan jihozlangan boʻlsa ham.
Pokiston uchun siyosiy oqibatlar juda achinarli edi. Magʻlubiyat shtat qurolli kuchlarining ruhiyatiga taʼsir qildi va umuman Pokiston harbiylari va hukumati obroʻsiga putur yetkazdi. Navoz Sharif va quruqlikdagi qoʻshinlar shtab boshligʻi P.Muharraf oʻrtasidagi urushdan keyin yuzaga kelgan keskin munosabatlar davlat toʻntarishi va Sharifning bosh vazirlikdan chetlatilishi bilan yakunlandi. Pokistonda 12 yillik tanaffusdan keyin yana harbiylar hokimiyat tepasiga keldi.
Mojaro ortda koʻplab hal qilinmagan muammolarni qoldirdi, bu esa 2001-2002-yillarda navbatdagi qarama-qarshilikka olib keldi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Распространение ядерного оружия на Ближнем Востоке — следствие грубой политики США“. 2008-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-iyul.
- ↑ „I was in dark about Kargil aggression: Sharief (BBC)“.