Jammu va Kashmir

Jammu va kashmir - Hindiston union territory (2019 yildan). Mayd. 222 ming km². Hududning bir qismini Pokiston hukumati nazorat qilib kelmoqda. Maʼmuriy markazi — Srinagar sh., qishki qarorgohi — Jammu sh. Jammu va Kashmir Hindistonning shim.-gʻarbidagi eng chekkasida joylashgan, gʻarbda Pokiston, shim. da Afgʻoniston, shim.-sharqda Xitoy bilan chegaradosh.

Mil. av. 3-asrda imperator Ashoka davrida Jammu va Kashmirga budda dini kirib kelgan, keyinchalik Kushonlar hukmronlik qilgan davrda ham buddizmga eʼtiqod qilingan. U yerda oʻsha davrda hindu va budda madaniyatining uygʻunlashuvi vujudga keldi. 4—6-asrlarda Kashmir Guptalar davlati, soʻngra Ujjayn saltanati tasarrufiga oʻtdi. 697—738 yillarda Kashmir hind hukmdorlarining eng mashhuri boʻlgan Lalitaditiya tuzgan davlat tarkibida boʻldi. Islom Jammu va Kashmirga 13—14-asrlarda kirib borgan. 16-asr oxirlarida Jammu va Kashmir boburiylar sulolasining vakili Akbar davlati tarkibiga kirgan.

Aholisi 10,1 mln. kishi (2001). Asosiy tillari: kashmiri, dogri, gijri, urdu, balti, pahari, dadri, ladakhi. Shtat aholisining 66% musulmonlar boʻlib, Hindistonning musulmon aholisi eng koʻp boʻlgan shtati hisoblanadi. Aholining 30% ni hindular, 4% ni sikxlar va buddaviylar tashkil etadi.

Tabiati. Jammu va Kashmir hududini shim.gʻarbdan jan.-sharqqa Qoraqurum va Gʻarbiy Himolay togʻlarining tizmalari kesib oʻtgan. Jan.-gʻarbida, Pir-Panjal va Katta Himolay tizmalari orasida Kashmir vodiysi joylashgan (oʻrtacha bal. 1600 m). Togʻ yon bagʻirlarida keng bargli va igna bargli oʻrmonlar, togʻ tepalarida uz. 60–70 km li muzliklar bor. Iqlimi togʻ subtropik iqlim, qishi shimoli-sharqida sovuq, quruq, jan.-gʻarbida mussonli va iliq. Yirik daryolari: Hind daryosi va uning irmoqlari — Gilgit va Jalat. Gidroenergiya resurslariga boy. Kashmir vodiysi Jammu va Kashmirning eng obod qilingan va iqtisodiy jihatdan rivojlangan qismi.

Xoʻjaligi. Shtat aholisining 80% qishloq xoʻjaligida band. Asosiy ekinlari: sholi, makkajoʻxori, bugʻdoy. Sabzavotchilik, polizchilik va bogʻdorchilikda (yongʻoq, bodom, olma, nok, shaftoli va b.) tovar mahsulot yetishtiriladi. Dorivor oʻsimliklar plantatsiyalari bor. Yaylov chorvachiligi rivojlangan: qoʻy, qoramol boqiladi. Aholi pillachilik bilan ham shugʻullanadi.

Shtatda hunarmandchilik rivojlangan. 40 mingga yaqin mayda sanoat korxonasi bor. Pillakashlik va jun gazlama fabrikalari, duradgorlik va mexanika ustaxonalari, koʻn-charm va gilam korxonalari bor. Yogʻoch oʻymakorligi buyumlari i. ch., gilam va shol roʻmol toʻqish, kashta tikish, kumush buyumlari i. ch., zargarlik buyumlari tayyorlash qadimdan keng tarqalgan. Temir yoʻl Jammu sh.gacha qurilgan. Avtomobil yoʻllarining uz. 12,7 ming km. Shtatda 3 ta aeroport bor: Srinagar, Jammu, Lex.

Jammu va Kashmirdan mamlakatning boshqa rayonlariga yogʻoch-taxta chiqariladi. Oʻrmonlarda smola yigʻib olinadi. Moʻynali hayvonlar ovlanadi. Kashmir vodiysi iqlimining yumshoqligi va manzarali joylarning koʻpligidan xalqaro turizmning muhim markazlaridan.