Kontent qismiga oʻtish

Kanada dollari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Kanada dollari (belgisi: $; kod: CAD) Kanadaning pul birligi hisoblanadi. U dollar belgisi ($) bilan qisqartirilgan boʻlib, standart aniqlovchi shakl yoʻq, lekin Can$[1][2] qisqartmasi

Monreal banki, 10 dollar (1935). Seriya uchun chop etilgan birinchi eslatma.

koʻpincha boshqa dollar bilan ifodalangan valyutalardan farqlash uchun mashhur uslublar qoʻllanmalari tomonidan taklif qilinadi. U 100 sent (¢)ga boʻlingan.

Orqa tomonida oddiy loon tasviri tufayli dollar tangasi va baʼzan valyuta birligining oʻzi ingliz tilida soʻzlashuvchi kanadaliklar va valyuta savdogarlari va tahlilchilar tomonidan baʼzan loonie deb ataladi[3].

Barcha global zaxiralarning taxminan 2 foizini tashkil qiluvchi Kanada dollari dunyodagi eng koʻp saqlanadigan zahira valyutasi boʻlib, AQSh dollari, yevro, iyena va sterlingdan keyin beshinchi oʻrinda turadi[4]. Kanada dollari markaziy banklar orasida Kanadaning nisbatan iqtisodiy barqarorligi, Kanada hukumatining kuchli suveren pozitsiyasi va mamlakatning huquqiy va siyosiy tizimlari barqarorligi tufayli mashhurdir[5][6][7][8][9].

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1850-yillar Kanadada £ sd ga asoslangan pul tizimini yoki AQSh dollariga asoslangan oʻnlik pul tizimini qabul qilish haqida oʻn yillik munozaralar boʻlib oʻtgan edi. Buyuk Britaniyaning Shimoliy Amerika provinsiyalari qoʻshni Qoʻshma Shtatlar bilan oʻsib borayotgan savdoga nisbatan amaliylik sabablari tufayli oʻz valyutalarini Amerika birligi bilan assimilyatsiya qilishni xohlashdi, ammo Londondagi imperator maʼmurlari hali ham butun Britaniyada yagona valyuta sifatida sterlingni afzal koʻrdilar. Britaniyaning Shimoliy Amerika provinsiyalari asta-sekin Amerika dollariga bogʻlangan valyutalarni qabul qildilar.

Kanadada va uning mustamlakalarida qoʻllaniladigan valyutalar
Valyuta Foydalanish sanalari Qiymat (oʻnlikdan oldingi) sterling Kanada dollaridagi qiymat
Kanada funti 1841-1858-yillar 16 s 5.3 d $4
Kanada dollari 1858-yildan hozirgi kungacha 4 s 1.3 d $1
Nyu-Brunsvik dollari 1860-1867- yillar
Britaniya Kolumbiya dollari 1865-1871- yillar
Shahzoda Eduard oroli dollari 1871-1873- yillar
Yangi Shotlandiya dollari 1860-1871- yillar 4 s $0,973
Nyufaundlend dollari 1865-1895-yillar 4 s 2 d $1,014
1895-1949-yillar 4 s 1.3 d $1

Kanada provinsiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1898 yilda chiqarilgan 1 dollarlik Kanada Dominioni banknotasi

1841-yilda Kanada provinsiyasi Halifax reytingiga asoslangan yangi tizimni qabul qildi. Yangi Kanada funti toʻrt AQSh dollariga (92,88 don oltin) teng boʻlib, 1 funt sterlingni tashkil etdi (1£ funt sterling =1,4 s ga teng).. Shunday qilib, yangi Kanada funti 16 shilling va 5,3 pens sterlingga teng edi.

1851-yilda Kanada provinsiyasi parlamenti oʻnlik kasrli tangalar bilan birgalikda sterlingga asoslangan birlikni joriy etish toʻgʻrisidagi aktni qabul qildi. Gʻoya oʻnlik tangalar AQSh dollarining kasr tangalariga nisbatan aniq miqdorlarga toʻgʻri kelishi edi.

1990-yildan beri Kanada dollarida bir AQSh dollarining narxi

Nyu-Brunsvik va Yangi Shotlandiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1860-yilda Nyu-Brunsvik va Yangi Shotlandiya koloniyalari Kanada provinsiyasiga ergashib, AQSh dollari birligiga asoslangan oʻnlik tizimni qabul qildilar.

Nyufaundlend

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nyufaundlend 1865-yilda oʻnli kasrga oʻtdi, ammo Kanada, Nyu-Brunsvik va Yangi Shotlandiya provinsiyalaridan farqli oʻlaroq, u AQSh dollariga emas, balki ispan dollariga asoslangan birlikni qabul qilishga qaror qildi va bu ikki birlik oʻrtasida ozgina farq bor edi. AQSh dollari 1792-yilda eskirgan ispan dollarlari tanlovining oʻrtacha ogʻirligi asosida yaratilgan. Shunday qilib, ispan dollari AQSh dollaridan biroz qimmatroq edi va xuddi shunday, Nyufaundlend dollari 1895-yilgacha Kanada dollaridan biroz qimmatroq edi.

1914-yildagi 5 dollarlik oltin Kanada tangasi. Orqa tomonda Kanada Dominionining qoʻllari bilan qalqon tasvirlangan. Tanganing og‘irligi 8,36gr.

Britaniya Kolumbiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Britaniya Kolumbiyasi koloniyasi 1865-yilda Kanada dollari bilan teng ravishda Britaniya Kolumbiyasi dollarini oʻz pul birligi sifatida qabul qildi. 1871-yilda Britaniya Kolumbiyasi Kanadaga oltinchi provinsiya sifatida qoʻshilganida, Kanada dollari Britaniya Kolumbiyasi dollarini almashtirdi.

Shahzoda Eduard oroli

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1871-yilda shahzoda Eduard oroli AQSh dollari birligi ichida oʻnli kasrga oʻtdi va 1 sent nominalidagi tangalarni muomalaga chiqardi. Biroq, shahzoda Eduard orolining valyutasi koʻp oʻtmay, shahzoda Edvard oroli 1873-yilda Kanada Dominioniga qoʻshilgandan soʻng, Kanada tizimiga singib ketdi.

Konfederatsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1867-yilda Kanada, Nyu-Brunsvik va Yangi Shotlandiya provinsiyalari Kanada nomli federatsiyaga birlashdi va uchta valyuta Kanada dollariga birlashtirildi. Kanada parlamenti 1871-yil aprel oyida „Yagona valyuta toʻgʻrisida“gi qonunni qabul qildi[10], turli viloyatlar valyutalari oddiy Kanada dollari bilan almashtirdi.

XX asrdagi evolyutsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oltin standarti Birinchi jahon urushi paytida vaqtincha tark etilgan va 1933-yil 10-aprelda butunlay bekor qilingan. Ikkinchi jahon urushi boshlanganda AQSH dollariga nisbatan ayirboshlash kursi $1,10 = 1,00 AQSh dollari darajasida belgilandi. Bu 1946-yilda paritetga oʻzgartirildi. 1949-yilda sterling devalvatsiyaga uchradi va Kanada 1,10 Can = 1,00 AQSh dollari qiymatiga qaytdi. Biroq, Kanada 1950-yilda oʻz dollarining suzib yurishiga ruxsat berdi, shundan soʻng valyuta keyingi oʻn yil ichida AQSh dollariga nisbatan biroz yuqori darajaga koʻtarildi. Ammo Kanada dollari 1960-yildan keyin keskin pasayib, 1962-yilda yana 1,00 Can $ = 0,925 AQSh dollariga bogʻlangan edi. Bu baʼzan oʻsha paytdagi Bosh vazir Jon Difenbakerning sharafiga „Diefenbuck“ yoki „Diefendollar“ deb atalgan. Bu qoziq 1970-yilgacha davom etdi va oʻsha paytdan beri valyutaning qiymati oʻzgarib turdi.

Terminologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kanada ingliz tili, Amerika ingliz tiliga oʻxshash, sobiq qogʻoz dollar uchun " buck " jargon atamasidan foydalangan. Bu atamaning Kanadada kelib chiqishi XVII asrda Gudsonʼs Bay kompaniyasi tomonidan zarb qilingan tangadan olingan boʻlib, uning qiymati qunduz poʻstiga teng edi[11]. 1987-yilda dollarlik kupyura o‘rnini bosgan 1 dollarlik tanganing orqa tomonida oddiy loon paydo bo‘lganligi sababli, Kanada dollari tangasini dollar kupyurasidan farqlash uchun kanada tilida loonie so‘zi qabul qilindi. Ikki dollarlik tanga 1996-yilda muomalaga kiritilganda, lotin soʻzi toonie („ikki loonies“) Kanada ingliz jargonida uning uchun umumiy soʻzga aylandi.

Loonie va Toonie laqabli bir va ikki dollarlik tangalar

Tangalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tangalar Kanada Qirollik zarbxonasining Vinnipeg, Manitoba va Ottava, Ontariodagi korxonalari tomonidan 5¢ (nikel), 10¢ (dime), 25¢ (quarter), 50¢ (50¢ dona) nominallarida ishlab chiqariladi. 50¢ dona endi banklarga tarqatilmaydi va faqat toʻgʻridan-toʻgʻri zarbxonadan sotiladi, shuning uchun juda kam tirajda chiqariladi. Kanadada zarb qilingan oxirgi 1¢ tanga 2012-yil 4-mayda zarb qilingan[12].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Canadian dollar (Symbol) (Linguistic recommendation from the Translation Bureau)“. Translation Bureau of Canada (2015-yil 15-oktyabr). 2020-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 2-oktyabr.
  2. ↑ „World Bank Editorial Style Guide 2020 - page 135“. openknowledge.worldbank.org. Qaraldi: 2022-yil 27-avgust.
  3. ↑ „Report on Business: Great time for European vacation as loonie hits record high against euro“. The Globe and Mail (2012-yil 12-iyul). 2018-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-noyabr.
  4. ↑ „Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER)“. International Monetary Fund (2015-yil 30-iyun). 2018-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-avgust.
  5. ↑ „Canada's resilience has foreign central banks loading up on loonies“. The Globe and Mail (2014-yil 13-may). 2016-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-noyabr.
  6. ↑ „What's lifting the high-flying loonie?“. The Globe and Mail (2012-yil 19-sentyabr). 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-noyabr.
  7. ↑ „Seven reasons to invest in Canada now“. The Globe and Mail (2013-yil 11-mart). 2017-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-noyabr.
  8. ↑ „China likely sitting on billions of Canadian dollars“. The Globe and Mail (2015-yil 2-oktyabr). 2018-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 13-yanvar.
  9. ↑ „Why a world in turmoil is still parking its cash in Canada — lots of cash“. The National Post (2015-yil 31-dekabr). 2018-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 13-yanvar.
  10. ↑ „1871 – Uniform Currency Act“. Canadian Economy Online, Government of Canada. 2008-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 18-fevral.
  11. ↑ Heritage. „Official symbols of Canada - Canada.ca“. www.canada.ca (2017-yil 14-dekabr). 2019-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-aprel.
  12. ↑ „Canada's Last Penny minted“. CBC (2012-yil 4-may). 2012-yil 4-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 28-may. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanada_dollari&oldid=5251023" dan olindi