Joel Chandler Harris
| Joel Chandler Harris | |
|---|---|
.jpg) | |
| Tavalludi |
9-dekabr 1848-yil Eatonton, Georgia, AQSH |
| Vafoti |
3-iyul 1908-yil (59 yoshda) Atlanta, Georgia, AQSH |
| Fuqaroligi | AQSh |
| Sohasi |
|
| Turmush oʻrtogʻi |
Mary Esther LaRose (turm. 1873) |
 | |
Joel Chandler Harris (1848-yil 9-dekabr – 1908-yil 3-iyul) amerikalik jurnalist, fantastika yozuvchisi va folklorshunos boʻlib, oʻzining Remus amaki hikoyalari toʻplami bilan tanilgan. Harris Georgia shtatining Eatonton shahrida tugʻilgan va u yerda oʻsmirlik yillarida plantatsiyada shogird boʻlib xizmat qilgan va ulgʻaygach hayotining koʻp qismini Atlantada Atlanta Konstitutsiyasida yordamchi muharrir boʻlib ishlagan.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taʼlimi: 1848-1862-yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joel Chandler Harris 1848-yilda Georgia shtatining Eatonton shahrida irlandiyalik muhojir Mary Ann Harris oilasida tugʻilgan. Uning otasining kimligi nomaʼlum boʻlib, Harris tugʻilgandan koʻp oʻtmay, Mary Annni tashlab ketgan. Chandler ismi amakisining ismi boʻlgani uchun qoʻyilgan.[1] Ota-onasi hech qachon turmush qurmagani sababli Harris butun umri davomida oʻzini noqonuniy tugʻilganini his qilib yashagan.[2]
Taniqli shifokor, Dr. Andrew Reid Harrislar oilasiga oʻz saroyi ortidan foydalanish uchun kichik bir kottej bergan. Mary Harris tikuvchi boʻlib ishlagan va oʻzini va oʻgʻlini boqish uchun qoʻshnilariga bogʻdorchilik ishlarida yordam bergan. Mary Harris kitoblarni juda yaxshi koʻrardi va oʻgʻlida ham muhabbat uygʻotdi: "Mening yozishga – fikrlarimni ifodalashga boʻlgan istagim- onamning „The Vicar of Wakefield“ romanini oʻqiganini eshitganimdan paydo boʻlgan."[3]
Dr. Reid Harrisning maktabda oʻqishi uchun ham bir necha yil pul toʻlagan. 1856-yilda Joe Harris qisqa vaqt davomida Kate Davidsonning oʻgʻil bolalar va qizlar maktabida oʻqidi, ammo oʻsha yilning oxirida Eatonton oʻgʻil bolalar maktabiga oʻtdi. Uning baholari yaxshi boʻlmagan va darsdan qochib ketish odati bor edi. Harris oʻqish va yozishda zoʻr edi, lekin asosan oʻzining hazillari va buzuqliklari bilan tanilgan edi.[4]
Turnwold plantatsiyasi (Turnwold Plantation): 1862–1866-yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]14 yoshida Harris ishlash uchun maktabni tashlab ketdi. 1862-yil mart oyida Eatontondan toʻqqiz mil sharqda joylashgan Turnwold plantatsiyasining egasi Joseph Addison Turner, Harrisni oʻzining The Countryman gazetasiga matbaachi shogirdi sifatida ishga yolladi.[5] Harris kiyim-kechak, boshpana va ovqat uchun ishlardi. Fuqarolar urushi davrida gazeta butun Konfederatsiya obunachilariga yetib bordi; u janubdagi yirik gazetalardan biri hisoblanib, adadi 2000 ga yaqin edi. Harris qogʻoz turlarini yaxshi oʻrgandi va Turner unga oʻzining sheʼrlari, kitob sharhlari va hazillarini nashr etishga ruxsat berdi.
Turnerning koʻrsatmalari va texnik tajribasi Harrisga katta taʼsir koʻrsatdi. Turnwold plantatsiyasidagi toʻrt yillik faoliyati davomida Joel Harris Turner kutubxonasidagi adabiyotlarni qunt bilan oʻqidi. Harrisda Chaucer, Dickens, Sir Thomas Browne, Arabian Nights, Shakespeare, Milton, Swift, Thackeray, and Edgar Allan Poelarning kitoblaridan foydalanish imkoni bor edi.
Turnwold plantatsiyasida boʻlgan paytida, Harris dam olish vaqtini qullar kvartirasida sarflardi. U yerda u oʻzini irlandiyalik muhojirning noqonuniy oʻgʻli sifatida his qilardi va bu kamtarinlik uning qullar bilan yaqin aloqa oʻrnatishga yordam bergandi. Harris Uncle George Terrell, Old Harbert va Aunt Crissy kabi odamlarning hikoyalarini, tilini va iboralarini oʻzlashtirdi.[6]
Savanna va Janub (Savannah and the South): 1866–1876-yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joseph Addison Turner 1866-yil may oyida The Countrymanni yopdi. Joel Harris plantatsiyani Konfederatsiyaning foydasiz pullari va juda kam mol-mulki bilan tark etdi. U bir muddat The Marshall Houseda yashagan.[7]
The Macon Telegraph oʻsha yilning oxirida Harrisni yozuvchi sifatida yolladi, ammo Harris bu ishni qoniqarsiz deb topdi. Besh oy ichida u New Orleans Crescent Monthly nomli adabiy jurnalga ishga qabul qilindi. Shundan atigi olti oy oʻtgach, uyini sogʻinib, u Georgiaga qaytib keldi.
Advisor nashrida Harris oʻzining „Gruziya ishlari“ rukni bilan mintaqaviy auditoriya topdi. Shtat boʻylab gazetalar uning hazil-mutoyiba paragraflarini qayta nashr etishdi. Harrisning obroʻsi unga Georgiadagi eng yirik nashriyot gazetasi Savannah Morning Newsda yordamchi muharrir lavozimini egallashda yordam berdi. Garchi unga Forsythdagi oʻz mavqei yoqqan boʻlsa-da, Joe Harris haftasiga 40 dollarlik ishni qabul qildi, va bu uning maoshini sezilarli darajada oshirdi. Shuningdek, qisqa vaqt ichida Morning Newsda oʻzini Georgianing yetakchi hazil sharhlovchisi sifatida koʻrsata oldi.
1872-yilda Harris Quebeclik oʻn yetti yoshli Mary Esther LaRose bilan uchrashdi. Bir yillik tanishuvdan soʻng, Harris va LaRose 1873-yil aprel oyida turmush qurishdi. LaRose 18 yoshda, Harris esa 27 yoshda edi (omma oldida 24 yoshda deb tan olingan). Keyingi uch yil ichida er-xotin ikki farzandli boʻlishdi. Ammo sariq isitma epidemiyasidan qochish uchun Atlantaga ketishganda ularning Savannadagi hayoti toʻsatdan toʻxtadi.[8]
Atlanta: 1876–1908-yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]1876-yilda Harris Henry W. Grady tomonidan Atlanta Konstitutsiyasiga ishga qabul qilindi va u yerda keyingi 24 yil davomida qoldi. U boshqa jurnalistlar, jumladan, Frank Lebby Stanton bilan ishlagan va oʻz navbatida James Whitcomb Rileyning hamkori edi.[9] Chandler Grady tomonidan tasvirlangan irqiy yarashuvni qoʻllab-quvvatladi. U tez-tez trolleybusni ishga olib borib, topshiriqlarini olib, bajarish uchun uyiga olib kelardi. U 1900-yilgacha Konstitutsiya yozgan.
Bundan tashqari, u Scribner’s, Harper’s va The Century kabi jurnallarda mahalliy hikoyalarni nashr etdi.[10]
Remus amaki hikoyalari va oxirgi yillar (Uncle Remus stories and later years)
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gazetaga tayinlanganidan koʻp oʻtmay, Harris „kelajak tarixchilari tomonidan notoʻgʻri talqin qilinadigan qiziqarli xotiralarini saqlab qolish“ uchun Remus amaki hikoyalarini seriya sifatida yozishni boshladi.[10] Ertaklar Qoʻshma Shtatlar boʻylab qayta nashr etildi va Harrisga nashriyotchi D. Appleton and Company ularni kitobga jamlash uchun murojaat qildi.
Uncle Remus: His Songs and His Sayings 1880-yil oxirida nashr etilgan. Yuzlab gazetalar bestsellerni koʻrib chiqdilar va Harris millatning eʼtiborni tortdi.[11]
Kitobdan tushgan mablagʻ koʻp boʻlmasa-da, lekin Harrisga oilasini joylashtirish uchun Atlantaning chekkasidagi West End qishlogʻida olti xonali uyni ijaraga olishga yetdi. Ikki yil oʻtgach, Harris uyni sotib oldi va fermani Eastlake uslubidagi Queen Anne Victorianga aylantirish uchun arxitektor George Humphriesni yolladi. Tez orada "The Wrenʼs Nest" deb nomlangan uy Harris koʻp vaqtini oʻtkazadigan joyga aylandi.
Harris The Wrenʼs Nestda yozishni afzal koʻrardi. U 1880 va 1890-yillar davomida ajoyib nashrlar chiqardi, oʻzini romanlar, bolalar adabiyoti va fransuz folklorining tarjimasida ham sinab koʻrdi. Biroq, bu vaqt ichida u oilasi va bogʻdorchiligiga koʻproq yaqin boʻlishni tanladi. Harris va uning rafiqasi Essiening Atlantada yettita farzandi bor edi (toʻqqiztadan oltitasi bolalikdan omon qolgan).
1890-yillarning oxiriga kelib, Harris gazeta chop etishdan charchagan va katta ehtimol bilan alkogolizmdan kelib chiqqan sogʻligʻi bilan bogʻliq muammolarga duch kelgan.
Harris 1900-yilda Konstitutsiyadan nafaqaga chiqdi. U romanlar bilan tajriba qilishni davom ettirdi va The Saturday Evening Post kabi nashrlar uchun maqolalar yozdi. Shunga qaramay, u Pensilvaniya universiteti va Emori kolleji (hozirgi Emori universiteti) faxriy unvonlarini olish uchun sayohat qilishdan bosh tortib, uyida qoldi. 1905-yilda Harris Amerika san'at va adabiyot akademiyasiga saylandi.
Harris Prezident Teodor Ruzvelt tomonidan berilgan Oq uyga taklifnomani qabul qilish uchun sayohat qildi. Ikki yil avval Ruzvelt shunday degan edi: „Prezidentlar kelishi mumkin, prezidentlar ketishi mumkin, lekin Remus amaki oʻz joyida qoladi. Georgia Ittifoq uchun juda koʻp ishlarni qildi, lekin u hech qachon janob Joel Chandler Harrisni Amerika adabiyotiga qilganidan koʻra koʻproq ish qilmagan.“[12]
1908-yil 3-iyulda Joel Chandler Harris oʻtkir nefrit va jigar sirrozi asoratlaridan vafot etdi. The New York Times Book Review Ruzveltning fikrini takrorlab, taʼkidladi: „Remus amaki oʻlishi mumkin emas. Joel Chandler Harris 60 yoshida bu hayotni tark etdi … lekin uning eng yaxshi ijodi (Uncle Remus) folklor fondi bilan adabiyotda yashaydi.“[13]
Yozuvchilik faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Folklor
[tahrir | manbasini tahrirlash]Harris 1876-yilda Atlanta Konstitutsiyasi uchun Remus amaki personajining birinchi versiyasini yaratgan. Ushbu qahramon eskizlarida Remus ijtimoiy va irqiy muammolarini muhokama qilish uchun gazeta idorasiga tashrif buyuradi.
- ↑ Brasch
- ↑ Bryson, Bill. Mother Tongue: English and How It Got that Way. Harper Perennial, 1991. ISBN 0-380-71543-0.
- ↑ Harris, Joel Chandler. "The Accidental Author, " Lippencotʼs Magazine, April 1886, p. 418.
- ↑ Bickley
- ↑ James, Sheryl. „The Forgotten Author: Joel Chandler Harris“. The Blade, February 21, 2016. Retrieved January 1, 2018.
- ↑ „Joel Chandler Harris (1845–1908)“. New Georgia Encyclopedia. 2011-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-iyul.
- ↑ In Savannah, Ga. – New York Times, November 19, 2004
- ↑ Brasch, 23–33
- ↑ Stanton joined the Atlanta Constitution in 1889, having been recruited by Harris and Grady.
- ↑ 10,0 10,1 Bickley, 38
- ↑ Page, Walter Hines. „The New South.“ Boston Post, September 28, 1881
- ↑ Bickley, 59.
- ↑ "Uncle Remus." Saturday Review of Books, The New York Times. July 11, 1908.