Kontent qismiga oʻtish

Jenny Shipley

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jenny Shipley

Yangi Zelandiyaning 36-Bosh vaziri
Yangi Zelandiya Bosh vaziri
Mansab davri
1997-yil 8-dekabr – 1999-yil 10-dekabr
Vitse-prezident Jim Bolger
Hukmdor Yelizavetta II
Oʻtmishdoshi Jim Bolger
Vorisi Helen Clark
Muxolifat partiyasining 28-rahbari
Mansab davri
1999-yil 10-dekabr – 2001-yil 8-oktabr
Hukmdor Yelizavetta II
Oʻtmishdoshi Helen Klark
Vorisi Bill English
Iqtisodiyot vaziri
Mansab davri
1996-yil 16-dekabr – 1997-yil 8-dekabr
Oʻtmishdoshi Philip Burdon
Vorisi Tony Ryall
Sog'liqni saqlash vaziri
Mansab davri
1993-yil 29-noyabr – 1996-yil 16-dekabr
Oʻtmishdoshi Bill Birch
Vorisi Bill English
Ijtimoiy soha vaziri
Mansab davri
1990-yil 2-noyabr – 1993-yil 29-noyabr
Oʻtmishdoshi Michael Kullen
Vorisi Peter Gresham
Yangi Zelandiya parlamenti a'zosi
Mansab davri
1987-yil 15-avgust – 2002-yil 27-iyul
Oʻtmishdoshi Rob Talbot
Vorisi Brian Connell
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1952-yil 4-fevral
Gore, Yangi Zelandiya
Turmush oʻrtogʻi Burton Shipley

Dame Jennifer Meri Shipley(1952-yil 4-fevralda tugʻilgan)[1] — Yangi Zelandiyaning sobiq siyosatchisi, 1997-1999-yillarda Yangi Zelandiyaning 36-bosh vaziri boʻlib ishlagan. U Yangi Zelandiyaning birinchi ayol bosh vaziri va Milliy partiyani boshqargan birinchi ayol[2][3] kishi.

Shipley Sautlendning Gor shahrida tugʻilgan. U Kenterberi qishlogʻida oʻsgan va Marlboro Qizlar kolleji va Christchurch kollejida oʻqigan. Siyosatga kirishdan oldin maktab oʻqituvchisi boʻlib ishlagan va turli jamoat tashkilotlarida faoliyat yuritgan. Shipli 1987-yilgi saylovda parlamentga saylangan va Ashburton elektoratida (keyinchalik Rakaia deb oʻzgartirilgan) gʻalaba qozongan. 1990-yilda Milliy partiya hokimiyatga qaytganida, u Jim Bolger boshchiligidagi vazirlar mahkamasiga tayinlangan. Shipli keyinchalik ijtimoiy taʼminot vaziri (1990-1996), ayollar ishlari boʻyicha vazir (1990-1996), sogʻliqni saqlash vaziri (1993-1996-yillar) va transport vaziri (1996-1997-yillar) lavozimlarida ishlagan.

1997-yil dekabr oyida Bolger oʻz partiyasining ishonchini yoʻqotib, Bosh vazir lavozimidan isteʼfoga chiqdi. Shipli raqibsiz uning oʻrniga saylandi. 1999-yilgi saylovlarda Shipli hukumati Xelen Klark boshchiligidagi Leyboristlar partiyasi tomonidan magʻlub boʻldi. U 2001-yilning oktabrigacha muxolifat yetakchisi sifatida faoliyat yuritdi. Shipli siyosatni tark etganidan beri biznes va xayriya ishlari bilan shugʻullanadi va Jahon Liderlari Ayollari Kengashi aʼzosi hisoblanadi.

Yoshlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi Zelandiyaning Gor shahrida tugʻilgan Shipli oilada toʻrt qiz edi[4]. Marlboro Qizlar kollejida oʻqiganidan soʻng, u 1971-yilda Christchurch taʼlim kolleji orqali oʻqituvchi sifatida malakaga ega boʻldi va 1976-yilgacha Yangi Zelandiya boshlangʻich maktablarida dars berdi. 1973-yilda u Burton Shipleyga turmushga chiqdi va Ashburtonga joylashdi[4].

Parlament aʼzosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1975-yilda Milliy partiyaga qoʻshilgan Shipli 1987-yilgi saylovlarda Kristchorch atrofidagi mamlakat hududlarida xavfsiz milliy joy boʻlgan Ashburtonda muvaffaqiyatli faoliyat yuritdi. 35 yoshida parlamentga kirdi. U parlamentning eng yosh aʼzolaridan biri edi[4].

Shipley siyosatda tezda koʻtarildi. 1990-yil fevral oyida, partiya rahbari Jim Bolger oʻzining birinchi muddatidayoq uni partiyaning ijtimoiy taʼminot boʻyicha matbuot kotibi etib tayinladi[5]. Bolger 1990-yilgi umumiy saylovda Milliy partiyani gʻalaba qozonganida, Shipli Rakaiada qayta saylandi. U Ijtimoiy taʼminot vaziri boʻldi, shuningdek, ayollar ishlari boʻyicha vazir (1990-1996) boʻlib ham ishladi[6].

Ijtimoiy taʼminot vaziri sifatida Shipli davlat imtiyozlarini keskin qisqartirishga rahbarlik qildi. Keyinchalik, 1993-yilda u Sogʻliqni saqlash vaziri boʻlganida, u ichki bozorni nazorat qilish orqali sogʻliqni saqlash xizmatini isloh qilishga urinib, qoʻshimcha tortishuvlarga sabab boʻldi. Milliy 1996-yilgi saylovlarda yana bir muddat gʻalaba qozondi. Ammo New Zealand First partiyasi bilan koalitsiyaga kirishga majbur boʻldi. Shipley Xotin-qizlar boʻlimini tark etdi va yana bir qancha boshqa narsalarni, jumladan, davlat korxonalari va transport uchun mas’uliyatni oʻz zimmasiga oldi. 

1993-yilda Shipley Yangi Zelandiyaning Saylov huquqining yuz yillik medali bilan taqdirlandi[7].

Bosh Vazir

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shipley AQSH prezidenti Bill Klinton bilan. 1999-yil 15-sentabr.

Shipli bora-bora milliy yetakchi Jim Bolgerdan hafsalasi pir boʻldi. U 1997-yil oʻrtalarida Bolgerni almashtirish uchun yordam toʻplay boshladi. Oʻsha yilning oxirida Bolger Hamdoʻstlik Hukumat rahbarlari yigʻilishida qatnashganida, Shipli koʻpchilik milliy partiyadagi hamkasblarini uning rahbarlik taklifini qoʻllab-quvvatlashga ishontirdi. Bolger Yangi Zelandiyaga qaytib keldi va endi oʻz partiyasi tomonidan qoʻllab-quvvatlanmasligini aniqladi. Ovoz berishdan koʻra, u isteʼfoga chiqdi va Shipli uning oʻrniga keldi. Hukmron partiya rahbari sifatida u 1997-yil 8-dekabrda Bosh vazir boʻldi[8]. 1998-yil 21-mayda Shipli Maxfiylik Kengashiga tayinlandi[9].

Iqtisodiy oʻsish davom etayotganiga qaramay, Shipley hukumati tobora siyosiy jihatdan beqaror boʻlib qoldi. Xususan, Milliy va Yangi Zelandiya oʻrtasidagi munosabatlar yomonlashdi. Bolger New Zealand First va uning rahbari, Bosh vazir oʻrinbosari Uinston Peters bilan yaxshi munosabatlarni saqlab qolishga muvaffaq boʻlgan boʻlsa-da, Shipli hokimiyat tepasiga kelganidan keyin ittifoq keskinlashdi. Nihoyat, 1998-yil 14-avgustda Shipli Pitersni Vazirlar Mahkamasidan ishdan boʻshatdi[10].  

Shipley, Yangi Zelandiya sayyohlik kengashi bilan birga, mumkin boʻlgan muqobil bayroq sifatida qora fonda kumush paporotnikning kvazi-milliy emblemasini qoʻllab-quvvatladi[11][12]. Bolgerning respublikachilikni qoʻllab-quvvatlashidan voz kechdi. 1999-yilda munozaralar davom etar ekan, Buyuk Britaniya qirolichasi Yangi Zelandiyaga tashrif buyurdi va Shipli shunday dedi: „Men koʻplab yangi zelandiyaliklar qatori qirollik tarafdoriman“[13]. Biroq, Kevin Roberts, shuningdek, kumush paporotnik bayrogʻining himoyachisi, Shipleyning yaxshi doʻsti boʻlgan Saatchi Kamp jamoatchilik bilan aloqalar firmasiga bogʻliq boʻlgan Turizm kengashi shartnomalari bilan bogʻliq bahslar munozarasini toʻxtatdi[14].

APEC sammiti 1999-yil sentabr oyida Oklendda boʻlib oʻtdi. Shipli Amerika Qoʻshma Shtatlari Prezidenti Bill Klinton bilan AQSh prezidentining Yangi Zelandiyaga ikki davlat tashrifidan birida uchrashdi[15].

U spirtli ichimliklarni sotib olish yoshini 20 dan 18 ga tushirishni yoqlab chiqdi va bunga 1999-yilda erishdi Bu uning anʼanaviy Milliy partiya ovoz berish bazasini kengaytirish istagining bir qismi edi.

Shipley hozirgi va sobiq ayol prezidentlar va bosh vazirlarning xalqaro tarmogʻi boʻlgan Jahon Liderlari Ayollari Kengashiga aʼzo boʻldi[16].

Magʻlubiyat va isteʼfo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shipli Milliy partiyani 1999-yilgi saylovda bosh vazir etib saylangan birinchi ayol boʻlishga umid qilgan. Biroq, u Xelen Klark ismli ayol boshchiligidagi Mehnat partiyasi tomonidan magʻlub boʻldi. Ushbu saylov Yangi Zelandiya uchun tarixda muhim lahza boʻldi, chunki bu har ikki yirik partiyaning yetakchilari ayollar boʻlgan birinchi Yangi Zelandiya saylovi edi[17].

Shipli 2001-yil oktabrgacha Bill Inglis Milliy partiya yetakchisi lavozimini egallagan paytgacha muxolifat yetakchisi boʻlib ishladi[18]. U 2002-yil yanvar oyida parlamentdan nafaqaga chiqdi[19].

2003-yilgi Yangi yil mukofotida Shipli parlament aʼzosi sifatidagi xizmatlari uchun Yangi Zelandiyaning xizmatlari uchun ordenining hurmatli sohibi deb eʼlon qilindi[20].

Salomatlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shipley 2000-yilda yurak xurujiga uchradi, bu shoshilinch angioplastika protsedurasiga olib keldi[21]. 2004-yilda unga diabet tashxisi qoʻyildi. Shundan keyin u turmush tarzini oʻzgartirdi va vazn tashladi. U 2007-yil oxirida oshqozon operatsiyasini ham boshdan oʻtkazdi[16].

Siyosatdan keyingi hayot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shipley Vellingtonda saylov huquqi kunining yubileyiga bagʻishlangan tantanada qatnashmoqda. 2013-yil 19-sentabr

Siyosatdan ketganidan beri Shipli turli biznes va xayriya ishlari bilan shugʻullanadi. 2007-yilda u Source Sentinel moliyaviy xizmatlar firmasiga qoʻshildi va 2009-yilda Genesis Energy Limited boshqaruv kengashi raisi etib tayinlandi[22]. U Xitoy davlat qurilish bankining Yangi Zelandiya filiali boshqaruvi aʼzosi edi[23][24]. 2013-yil 5-fevralda u Mainzeal Group Ltd. boshqaruvidan isteʼfoga chiqqan toʻrtta mustaqil direktordan biri edi[25]. MPCL va Mainzeal Group Limited Richina guruhining bir qismi boʻlib, nazorat ostidagi va aksariyat qismi Yan Ci Langga (shuningdek, Richard Yan nomi bilan ham tanilgan) tegishli[26][27][28][29]. Maynzeal 2013-yilning 28-fevralida 110 million NZ dollarga yaqin qarzi bilan tugatilgan. 2015-yil may oyida Mainzeal, BDO qabul qiluvchisi, sobiq Mainzeal direktorlariga, shu jumladan Shipleyga, direktorlar vazifalarini buzganlikda ayblanib, fuqarolik daʼvosi bilan murojaat qildi[30]. 2019-yil fevral oyida Yangi Zelandiya Oliy sudi Maynzeal direktorlari oʻz majburiyatlarini buzganliklarini aniqladi va ularning umumiy javobgarligini 36 million NZ dollariga baholadi, shundan Shipleyning ulushi 6 million NZ dollardan iborat boʻldi[31]. Sud hukm chiqarganidan keyin bir hafta ichida Shipli Yangi Zelandiyadagi Xitoy qurilish banki raisi lavozimidan isteʼfoga chiqdi. Ushbu hukm ustidan apellyatsiya shikoyati bilan birga, dastlabki daʼvogarlar tomonidan Direktorlarga nisbatan ancha yuqori mukofot olish toʻgʻrisida qoʻyilgan qarshi daʼvo ham berildi[32]. Biroq ikkala murojaat ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi[33].

Shipley 2009-yil 14-avgustda Yangi Zelandiyaning „Xizmat uchun“ ordenini qabul qildi[34]. Shuningdek, 2009-yilda Shipli Namibiyaga sayohat uyushtirdi[35]. Keyinchalik u Namibian Educational Trust deb nomlangan sayohatda duch kelgan maktabga yordam berish uchun xayriya tashkilotini boshladi[36]. Shipley Global Women NZ ga raislik qiladi va Ser Edmund Xillari Outdoor Pursuits Center va Yangi Zelandiya Milliy Yurak Jamgʻarmasi "Ayollar boʻlimining homiysi[16].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Jenny Shipley“ (en). New Zealand history online. Ministry for Culture and Heritage (27-oktabr 2017-yil). Qaraldi: 2-fevral 2018-yil.
  2. ↑ Skard, Torild (2014) „Jenny Shipley and Helen Clark“ in Women of Power — Half a century of female presidents and prime ministers worldwide. Bristol: Policy Press, ISBN 978-1-44731-578-0
  3. ↑ „Judith Collins is new National Party leader, Gerry Brownlee her deputy“. The New Zealand Herald (14-iyul 2020-yil). Qaraldi: 14-iyul 2020-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Wolfe, Richard. Battlers Bluffers & Bully Boys. Random House New Zealand, 2005. ISBN 1-86941-715-1. 
  5. ↑ National Party's new parliamentary line-up. The New Zealand Herald (12-fevral 1990-yil), s. 5.
  6. ↑ „Minister of Women's Affairs“. Ministry of Women's Affairs. 24-iyul 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-yanvar 2011-yil.
  7. ↑ „The New Zealand Suffrage Centennial Medal 1993 – register of recipients“. Department of the Prime Minister and Cabinet (26-iyul 2018-yil). Qaraldi: 18-sentabr 2018-yil.
  8. ↑ Jenny Shipley, Prime Minister; Swearing-in fuels hopes of more women in Cabinet. The Evening Post (8-dekabr 1997-yil), s. 1.
  9. ↑ Appointments to the Privy Council (28 May 1998) 74 New Zealand 1613 at 1644.
  10. ↑ Barber, David. „Shipley sacks rebel minister“. The Independent (15-avgust 1998-yil). Qaraldi: 9-sentabr 2017-yil.
  11. ↑ „Calls for a new flag“ (en-NZ). Ministry for Culture and Heritage. Qaraldi: 8-iyun 2018-yil.
  12. ↑ Blundell, Sally. „A symbol solution“ (en). Noted. The Listener (12-mart 2014-yil). 2017-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-sentabr 2017-yil.
  13. ↑ Government of New Zealand (1999-yil 17-mart). „Princess Royal's Unfailing Efforts Praised By Pm“ (en-nz). Press-reliz. 8-sentyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2017-yil 9-sentyabr.
  14. ↑ „Standfornz – when social media goes bad « The Standard“. Thestandard.org.nz (10-may 2015-yil). Qaraldi: 10-noyabr 2015-yil.
  15. ↑ Government of New Zealand (1999-yil 27-avgust). „State visit of the United States President“ (en-nz). Press-reliz. Qaraldi: 2017-yil 9-sentyabr.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 McLeod, Rosemary. „Jenny Shipley: 'Leadership is a life sentence'“. The Dominion Post. Stuff (22-oktabr 2011-yil). Qaraldi: 9-sentabr 2017-yil.
  17. ↑ Vowles, Jack „Gender and Leadership“, . Proportional Representation on Trial: The 1999 New Zealand General Election and the Fate of MMP? (en). Auckland: Auckland University Press, 2013. ISBN 9781869407155. 
  18. ↑ Small, Vernon; Armstrong, John; Mold, Fran. „Shipley out, English next in line“ (en-NZ). The New Zealand Herald (9-oktabr 2001-yil). Qaraldi: 10-sentabr 2017-yil.
  19. ↑ „Jenny Shipley Announces Retirement“. Scoop News (31-yanvar 2002-yil). Qaraldi: 10-sentabr 2017-yil.
  20. ↑ „New Year honours list 2003“. Department of the Prime Minister and Cabinet (31-dekabr 2002-yil). Qaraldi: 26-iyul 2019-yil.
  21. ↑ Fraser. „Jenny's change of heart“. New Zealand Woman's Weekly (8-sentabr 2009-yil). 29-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-yanvar 2010-yil.
  22. ↑ „Shipley, Withers take senior SOE roles“. New Zealand Herald (20-oktabr 2009-yil).
  23. ↑ „Board of Directors – China Construction Bank“. Qaraldi: 19-iyun 2012-yil.
  24. ↑ Meadows. „Shipley v Brash: Who earns more Chinese bank cash?“ (en). Stuff (11-may 2015-yil). Qaraldi: 15-iyun 2019-yil.
  25. ↑ „Mainzeal in receivership; Jenny Shipley and Paul Collins resign from the board“. Wellington.scoop.co.nz. Qaraldi: 18-iyun 2015-yil.
  26. ↑ „Failed Mainzeal faces $93.5m in claims“ (16-mart 2013-yil).
  27. ↑ „Mainzeal collapse hits subcontractors“. Dominion Post. Qaraldi: 18-iyun 2015-yil.
  28. ↑ „Richina accused of polluting Shanghai“. NBR.co.nz. 2021-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-mart 2013-yil.
  29. ↑ „Meet Mainzeal's man at the top, the enigmatic migrant made good – until now“. New Zealand Herald (9-fevral 2013-yil).
  30. ↑ Harris, Catherine. „Jenny Shipley among Mainzeal directors facing legal action“. stuff.co.nz (30-may 2015-yil), s. C24. Qaraldi: 30-may 2015-yil.
  31. ↑ „Mainzeal Property and Construction Ltd (In Liq) v Yan and Others [2019 NZHC 255“] (26-fevral 2019-yil).
  32. ↑ „Mainzeal Property and Construction Limited (in liq) v Yan [2019 NZHC 1637“] (12-iyul 2019-yil).
  33. ↑ Hutching, Chris. „Dame Shipley and Mainzeal directors fail to overturn $36m penalties“. Stuff (29-iyul 2019-yil).
  34. ↑ „Prime Minister congratulates knights and dames“. Television New Zealand (1-avgust 2009-yil). 4-avgust 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  35. ↑ „Jenny Shipley: Namibia“. Intrepid Journeys. Television New Zealand. Qaraldi: 26-iyun 2009-yil.
  36. ↑ „The lights are on at Ehomba School in Africa!“. Namibian Educational Trust. Qaraldi: 26-iyun 2009-yil.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jenny_Shipley&oldid=4102041" dan olindi