Kontent qismiga oʻtish

Gomofobiya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Sizningcha, gomoseksual munosabatlar qabul qilinadimi? „Ha“ deb javob bergan respondentlarning ulushi (2013):

Diskriminatsiya turkumining bir qismi
Diskriminatsiya
Shakllar
Xususiyatlar
Ijtimoiy
Diniy
Etnik/milliy
Namoyishlar
Siyosat
Qarshi choralar
Tegishli mavzular

Gomofobiya (qadimgi yunoncha: ὁμόs „oʻxshash, bir xil“ phosos „qoʻrquv“) – gomoseksualizm yoki LGBT+ (lezbianlar, geylar, biseksuallar va transgenderlar) sifatida tanilgan yoki qabul qilinadigan odamlarga nisbatan bir qator salbiy munosabat va his-tuygʻular[2][3][4].

„Gomofobiya“ atamasi Yevropa rasmiy hujjatlarida qoʻllanadi[5], bu yerda baʼzi hollarda bu hodisa irqchilik, ksenofobiya, antisemitizm va seksizm bilan bir qatorda joylashgan[5]. „Gomofobiya“ atamasi koʻpincha toʻliq mos kelmasligi uchun tanqid qilinadi, chunki gomofobiya klinik maʼnoda fobiya emas.

Terminologiya va shunga oʻxshash tushunchalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Terminning qoʻllanish tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boys Beware ehtiyot bo'ling, 1961-yilgi AQSh propaganda filmi oʻgʻil bolalarni gomoseksual erkaklarning „yirtqich" xavfidan ehtiyot bo'lish haqida ogohlantiradi. Film gomoseksualizm ruhiy kasallik, geylar esa pedofil ekanligi haqidagi umumiy gomofobik troplarni ilgari suradi.

„Gomofobiya“ atamasi birinchi marta 1960-yillarning oxirida amerikalik klinik psixolog Jorj Vaynberg tomonidan ishlatilgan[6]. Bir oy oʻtgach, „Time“ jurnalining muqovasida „Gomofobiya“ soʻzi „The Homosexual in America“ maqolasida qoʻllandi[7]. Ilmiy nashrda birinchi marta „gomofobiya“ atamasi 1971-yilda Kenneth Smith tomonidan „Homophobia: A Tentative Personality Profile“ maqolasida ishlatilgan.

„Gomofobiya“ atamasi mashhur amerikalik klinik psixolog Jorj Vaynberg tomonidan oʻz asarlarida keng qoʻllangan boʻlib, buni birinchi marta 1971-yilda „Words for the New Culture“ maqolasida, soʻngra „Society and the Healthy Homosexual“ monografiyasida qoʻllagan (bu atama ishlatilgan birinchi ilmiy ish)[6][7], u yerda gomofobiyani „gomoseksuallarga yaqin boʻlishdan qoʻrqish, gomoseksuallar boʻlsa, oʻzidan nafratlanish“ deb taʼriflagan. 2012-yilda Vaynberg The Huffington Post uchun blog postida gomofobiyani rasman ruhiy kasallik roʻyxatiga kiritishga chaqirdi[7][8]. Gregori Xerek yangi atamaning paydo boʻlishini LGBT tarixidagi „muhim bosqich“ deb atadi, bu XX asr Shimoliy Amerikadagi gey erkaklar va ayollar butun hayoti davomida boshdan kechirgan barcha rad etish, dushmanlik va koʻrinmaslik tajribalarini kristalllashtiradi[7]. Shu bilan birga, Xerek Vaynbergning gomofobiyani patologiya sohasiga yaqinlashtirish niyatini nazariy emas, balki siyosiy deb atadi.

Gomofobiya atamasi ilgari kam qoʻllanadigan gomosofobiya tushunchasini almashtirdi. Ushbu soʻzning mumkin boʻlgan etimologik ajdodi gomoerotofobiya soʻzidir[9]. Keyinchalik, 1980-yilda Gudson va Ricketts bu atamani „tashvish, jirkanish, gʻazab, noqulaylik va geteroseksuallar lezbiyenlar va geylarga nisbatan boshdan kechirishi mumkin boʻlgan qoʻrquv hissi“ ni ifodalash uchun kengaytirdilar[10].

Ensiklopedik taʼriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gomoseksuallik entsiklopediyasi (1990) „gomofobiya“ atamasining turli xil taʼriflari mavjudligini taʼkidlab, ular gomoseksual odamlarga va gomoseksualizmga nisbatan umumiy salbiy munosabatga ega ekanligini taʼkidlaydi. Shuningdek, jinsiy xurofotning fobiya sifatida tavsiflanishi koʻplab sabablarga koʻra tanqid qilinganligi, jumladan, jinsiy xurofot madaniy meʼyorlarning namoyon boʻlishidan koʻra mantiqsiz vahima va individual patologiyaning namoyon boʻlishini anglatadi. Biroq, bu kamchiliklarga qaramay, ingliz tilida „gomofobiya“ atamasi keng tarqaldi. Mualliflarning taʼkidlashicha, gomofobiya klaustrofobiya va agorafobiya kabi mantiqsiz qoʻrquv sifatida emas, balki bu hodisani irqchilik va antisemitizm bilan taqqoslab, xurofot sifatida aniqlanishi kerak[11].

Encyclopædia Britannica gomofobiyani geylarga nisbatan madaniy jihatdan asoslangan qoʻrquv yoki notoʻgʻri qarash sifatida belgilaydi, bu qonuniy cheklovlar yoki oʻta ogʻir holatlarda ularga nisbatan zoʻravonlik bilan namoyon boʻlishi mumkin. Ensiklopediya taʼkidlashicha, „fobiya“ soʻzini oʻz ichiga olgan atamalar irratsional qoʻrquvni ifodalash uchun ishlatilgan boʻlsa-da, bu holda biz bir xil odamlarga ishqiy yoki jinsiy jihatdan jalb qilingan odamlarga nisbatan yengil dushmanlikdan toʻliq jirkanishgacha boʻlgan salbiy munosabat haqida gapiramiz. Taʼkidlanishicha, gomofobiya madaniy jihatdan aniqlangan reaksiya boʻlib, gomoseksualizmga boʻlgan munosabat turli madaniyatlarda va vaqt oʻtishi bilan sezilarli darajada farq qilishi mumkin[6].

Oksford lugʻati buni shunday taʼriflaydi: „Gomoseksual odamlarni yoqtirmaslik yoki ularga nisbatan notoʻgʻri qarash“[12].

Sotsiologiyada gomofobiya tushunchasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi fikrlarga koʻra, gomofobiya – bu fobiyaning bir turi boʻlib, gomoseksual va biseksual odamlarni tushunarsiz qoʻrquv va aks ettirilmagan, mantiqsiz yoqtirmaslik yoki nafrat bilan ifodalaydi. Gomofobiya gomoseksual xarakterdagi oʻz fantaziyalaridan qoʻrqishdan kelib chiqishi mumkin va ongsiz gomoseksualizmning belgisidir, degan fikrlar mavjud[13][14][15].

Baʼzi olimlar gomofobiyani kengroq maʼnoda „lezbiyan, gey, biseksual va transgender odamlarga nisbatan istisno qilish, qoʻrquv, notoʻgʻri qarash, kamsitish, taʼqib qilish yoki zoʻravonlik harakatlari“ deb taʼriflaydilar[16].

Gomofobiya oʻziga xos ijtimoiy-psixologik hodisa boʻlib, ksenofobiyaning namoyon boʻlishini anglatadi. Igor Kon taʼkidlaganidek, gomofobiya erkak gomoerotizmining ham mahsuloti, ham muvozanatidir va shuning uchun, birinchi navbatda, erkaklarga xosdir va lezbiyenlarga qaraganda geylarga nisbatan kuchliroq namoyon boʻladi. Shunday qilib, gomofobiya „haqiqiy“ dominant erkaklar va „soxta“ ayol erkaklar oʻrtasidagi farqlash vositasi boʻlib xizmat qiladi[17].

Sotsiolog Maykl Kimmel, shuningdek, erkaklikning dominant stereotiplari („ultramaskulinlik“, „gegemon erkaklik“) taʼsirini oʻrganadi va gomofobik reaktsiyalar erkaklikni taʼkidlashning bir usuli ekanligini taʼkidlaydi[18].

90-yillarda AQShda gomofobiya shkalasi Lester Uright tomonidan ishlab chiqilgan[19], 2017-yilda esa Tuzyak B.B rus tilidagi versiyasi ishlab chiqqan[20].

Hukumat hujjatlarida qayd etilgan

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ijtimoiy hodisa sifatida gomofobiya tushunchasi Gʻarbiy Yevropa ijtimoiy-madaniy paradigmasi doirasida paydo boʻlgan. Yevropa Parlamentining 2006-yil 18-yanvardagi „Yevropada gomofobiya“ rezolyutsiyasi gomofobiyani „irqchilik, ksenofobiya, antisemitizm va antisemitizmga oʻxshash xurofotga asoslangan gomoseksualizm, lesbiyan, gey, biseksual va transgender odamlarga va gender kamsitish (inglizcha: an irrational fear of and aversion to homosexuality and to lesbian, gay, bisexual and transgender (LGBT) people based on prejudice and similar to racism, xenophobia, anti-semitism and sexism)[5] nisbatan irratsional qoʻrquv va jirkanish“ deb taʼriflaydi. Shunday qilib, gomofobiyani psixiatrik sindrom emas, balki ijtimoiy va madaniy hodisa sifatida talqin qilish.

Atamani tanqid qilish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

The New York Times xulosasiga koʻra, „gomofobiya“ (ham toʻgʻridan-toʻgʻri, ham gey) atamasi tanqidchilari bu atama koʻpincha siyosiy vosita sifatida qoʻllanishini taʼkidlaydilar, chunki gomofobiya ilon qoʻrquvi yoki balandlikdan qoʻrqish kabi mantiqsiz qoʻrquvni anglatmaydi va gomofobiya bilan bogʻliq his-tuygʻular qoʻrquvdan koʻra koʻproq dushmanlik va jirkanchlikdir. Ularning soʻzlariga koʻra, vaqt oʻtishi bilan bu atamaning maʼnosi shu qadar xiralashganki, bugungi kunda u deyarli hamma narsani oʻz ichiga oladi: jismoniy hujumlardan tortib shaxsiy fikrlar va hukumat siyosatigacha.

Psixiatriyada gomofobiya tushunchasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yunoncha „fobiya“ qoʻshimchasi fobiyaning klinik diagnostikasi mezonlariga javob bermaydigan noxush fiziologik va psixologik reaktsiyalarni anglatadi, bu obyekt yoki vaziyatdan haddan tashqari, mantiqsiz, nooʻrin va doimiy qoʻrquvni va keyinchalik undan uzoqlashish istagini oʻz ichiga oladi.

„Gomofobiya“ atamasi ushbu mezonlarga javob bermaydi, chunki:

  • gomoseksualizmga qarshi munosabatda boʻlgan odamlar oʻzlarining lezbiyen va geylarga nisbatan salbiy munosabatini normal va asosli deb bilishadi;
  • qattiq maʼnodagi fobiyalardan farqli oʻlaroq, „gomofobiya“ gomofobiya maqbul deb hisoblangan kontekstlar bilan chegaralangan boʻlsa ham, gomoseksualizmga qarshi munosabatda boʻlgan odamlarning ijtimoiy faoliyatiga putur etkazmaydi;
  • „Gomofoblar“ azob-uqubatlarni boshdan kechirmaydilar va salbiy munosabatdan xalos boʻlish zarurligini his qilmaydilar;
  • fobiyalar vaziyatlardan yoki qoʻrquv ob’ektlaridan qochishni oʻz ichiga oladi, „gomofobiya“ da qochish faol jirkanish yoki qasddan tajovuzkorlik bilan tavsiflangan xatti-harakatlar bilan birga boʻlishi mumkin.

Shunday qilib, „gomofobiya“ atamasi oʻrinli emas, chunki u asosan individual holatlarga qaratilgan boʻlib, murosasizlikning madaniy tarkibiy qismi va ijtimoiy ildizlarini eʼtiborsiz qoldiradi va shuning uchun „gomofobiya“ va „koʻplikdagi nafrat“ ning boshqa shakllari (misoginiya, irqchilik, antisemitizm va boshqalar).

„Gomofobiya“ atamasining oʻzi ruhiy kasallik belgisi emas; bunday kasallik Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining Xalqaro kasalliklar tasnifida yoki Amerika Psixiatriya Assotsiatsiyasining ruhiy kasalliklar diagnostikasi va statistik qoʻllanmasida qayd etilmagan.

2012-yilda dunyodagi eng yirik axborot agentliklaridan biri Associated Press oʻzining uslubiy koʻrsatmalarida „gomofobiya“ atamasini ishlatmaslikka chaqirib, „fobiya aql bovar qilmaydigan, nazorat qilib boʻlmaydigan qoʻrquv, koʻpincha ruhiy kasallikning bir shakli“ ekanligini taʼkidladi. Shuningdek, bu atama spekulyativ boʻlib, gomoseksualizmga qarshi his-tuygʻular yoki harakatlarning sabablari har xil boʻlishi mumkinligi qayd etildi[7].

Gomofobiya va gomonegativizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sofiyadagi davlat muassasasi devoridagi gomofobik graffitlar: Park gomoseksuallar uchun emas, balki bolalar uchun yaratilgan. Siz oʻlasiz, iblislar!

Psixologlarning taʼkidlashicha, gomoseksualizmga salbiy munosabat va gomofobiya oʻrtasida aniq chegara chizish oson emas. Baʼzilar, gomofobiya salbiy his-tuygʻularning mavjudligi (va faqat maʼlum bir pozitsiyani eʼlon qilish bilan emas) va / yoki gomoseksualizmning namoyon boʻlishiga qarshi faol kurash bilan bogʻliq deb hisoblashadi. Masalan, Gudson va Ricketts oʻzlarining 1980-yildagi ishlarida taʼkidlaganidek[21], atamaning professional hamjamiyatdan Gʻarb jamiyatining mashhur madaniyatiga keng tarqalishi tufayli ularga nisbatan gomofobiya koʻpincha gomoseksualizm yoki salbiy munosabat namoyon boʻlishiga qarshi har qanday harakatni anglata boshladi. Ular, shuningdek, tadqiqotchilarni gomoseksualizmni intellektual rad etish (homonegativizm) va shaxsiy, hissiy reaktsiyalar (gomofobiya) oʻrtasidagi farqni ajrata olmaganlikda ayblashadi. Gomofobiya va gomonegativizmni aniqroq ajratish uchun ushbu mualliflar gomonegativizm gomoseksual va biseksual yoʻnalishlarning axloqini baholashga asoslangan hukmlarni, shuningdek, eʼtiqodlar, imtiyozlar, qonunlar, ijtimoiy maqbullik yoki boshqa intellektual sabablarga asoslangan harakatlarni oʻz ichiga olishini taʼkidladilar. Gomofobiya, ularning fikriga koʻra, gomoseksual yoʻnalishdagi shaxslar bilan bevosita shaxsiy muloqot jarayonida qoʻrquv, tashvish yoki jirkanishning kuchli his-tuygʻularining (kognitiv komponentni oʻz ichiga olishi yoki boʻlmasligi mumkin) qatʼiy fobik koʻrinishi sifatida tushunish kerak. Ijtimoiy fanlarda esa bu tasnifni hamma ham baham koʻrmaydi.

1991-yilda Gregory Herek gomofobiya tushunchasidan doimiy foydalanishga qarshi chiqdi, chunki gomoseksualizmga qarshi xatti-harakatlarni madaniy taʼsirlarning aksi sifatida koʻrishdan koʻra, asosiy aybni shaxsga yuklaydi va „anti-gomoseksual andisha“ atamasidan foydalanishni taklif qildi[10].

Bir jinsli jinsiy aloqaning aksariyat muxoliflari, gomoseksualizmning aniq koʻrinishlariga boʻlgan munosabati, asosan, koʻpchilikning norma haqidagi gʻoyalari bilan bogʻliq va shuning uchun tanqid qilinadigan yoki gʻayritabiiy narsa emasligini taʼkidlaydilar. Baʼzilar (bir jinsli munosabatlarning muxoliflari ham, ekspertlar ham) „gomofobiya“ atamasini qoʻllashning qonuniyligiga eʼtiroz bildiradilar, chunki bu gomoseksuallik muxoliflarining mutlaqo normal va sogʻlom boʻlmagan gʻoyasini yaratish uchun haddan tashqari keng qoʻllanadigan mafkuraviy klişedir. odamlar. Shu munosabat bilan uni neytralroq „gomonegativizm“ atamasi bilan almashtirish takliflari paydo boʻldi. Hozirgi vaqtda „gomonegativizm“ atamasi qoʻllanadigan ilmiy ishlar mavjud. Bir qator ekspertlar gomoseksual faoliyatga va gomoseksuallarga individual ravishda nisbatan axloqiy salbiy munosabatni ajratib koʻrsatishadi va bu gomonegativizmning turli va oʻziga xos shakllari ekanligini taʼkidlaydilar. Ushbu farqni qoʻllab-quvvatlaydigan bir nechta tadqiqotlar mavjud[22].

Gomofobiya ksenofobiyaning bir turi va shuning uchun birinchi navbatda boshqalardan[23][24], olomondan ajralib turadiganlardan qoʻrqish bilan bogʻliq degan nuqtai nazar mavjud.

Gomofobiyaning namoyon boʻlishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Institutsional gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Madriddagi graffit (2007): Geylar, shkafda qoling!
Keniyadagi mehmonxonaga kiring (2009): Spirtli ichimliklar, fohishalik, gomoseksualizmga ruxsat berilmaydi

Gomoseksuallik ensiklopediyasi (1990) gomoseksualizmga qarshi qonunlarni qabul qilish orqali institutsional gomofobiyaning namoyon boʻlishini, shuningdek qonunchilar, siyosatchilar, uyushgan diniy va boshqa ijtimoiy guruhlarning gomoseksualizmga qarshi bayonotlarini tavsiflaydi. Bundan tashqari, mualliflar institutsional gomofobiya sifatida gomoseksual odamlarning koʻrinmasligini oshirishga qaratilgan ijtimoiy jarayonlarni (masalan, ommaviy axborot vositalarida heteronormativ atamalardan eksklyuziv foydalanish) oʻz ichiga oladi. Gʻarb jamiyati koʻp asrlar davomida gomoseksualizmga nisbatan nomaqbul munosabat bilan ajralib turadi, bu mualliflarning fikriga koʻra, jamiyatda qatʼiy gender rollarini saqlash va jinsiy xulq-atvorni nasl berish bilan bogʻlash zarurligi haqidagi hukmron mafkuraning natijasi edi. Institutsional gomofobiya uchun boshqa tushuntirishlar qatorida, mualliflar ayrim siyosiy va diniy guruhlarning manfaatlariga erishish uchun guruhlararo mojarolarda gomoseksualizmga nisbatan dushmanlikdan foydalanishni keltirib oʻtadilar[11].

Ommaviy gomofobiya koʻplab gomoseksual odamlar ijtimoiy stigmadan qochish uchun oʻzlarining jinsiy aloqalarini beixtiyor yashirishlariga olib keladi. U yoki bu sabablarga koʻra gomoseksuallikda gumon qilingan geteroseksual odamlar ham gomofobiya qurboniga aylanishi mumkin. Shunday qilib, geteroseksual koʻpchilikdan farq qilmaslikni afzal koʻradigan geteroseksuallar ham, gomoseksuallar ham gomoseksuallikning namoyon boʻlishi sifatida qabul qilinishi mumkin boʻlgan har qanday narsadan ehtiyotkorlik bilan qochishga majbur boʻlishadi va shu bilan birga geteroseksual madaniy kod bilan qayta-qayta aloqa oʻrnatishadi. Xususan, erkaklar, masalan, jamoaviy sport, zoʻravonlik, avtomobillar, pivo va heteroseksual erkaklik bilan bogʻliq hissiy cheklovga qiziqishlari kutiladi; ayollar, oʻz navbatida, anʼanaviy ravishda sanʼatga, pazandalikka, individual sportga qiziqish va ayollik bilan bogʻliq boʻlgan hissiyotlarning kuchayishi bilan bogʻliq. Qarama-qarshi jinsga tegishli qiziqishlarning namoyon boʻlishi gomoseksualizmga shubha tugʻdiradi[6].

Encyclopædia Britannica jamiyatdagi haddan tashqari gomofobiyaning ikkita holati qayd etilgan. Gomofobiyaning yuqori darajasi gomoseksualizm haqida yuqori darajadagi xabardorlik bilan uygʻunlashgan madaniyatlarda odamlar oʻzlarining geteroseksualligini doimiy ravishda isbotlash bilan shugʻullanishadi, chunki gomoseksualizm qoralanadi. Amerikalik sotsiolog Erik Anderson bunday jamiyatlarni tavsiflash uchun „gomogistriya“ atamasidan foydalanadi. Andersenning fikricha, gomogisterik madaniyatlar erkaklarda ayollik va ayollarda erkaklik bilan bogʻlanish qoʻrquvi tufayli odamlarning ijtimoiy, jinsiy va shaxsiy xatti-harakatlarida cheklovlar mavjudligi bilan tavsiflanadi. Ekstremal gomofobiyaning yana bir misoli gomoseksual odamlarning mavjudligiga toqat qilmaydigan madaniyatlarda (zamonaviy dunyoda bunday madaniyatlar koʻplab Yaqin Sharq, Afrika va Osiyo madaniyatlarini oʻz ichiga oladi), shuning uchun odamlar oʻzlarining geteroseksualligini doimiy ravishda isbotlashlari shart emas. Ensiklopediya taʼkidlashicha, gomoseksualizm butunlay tabu qilingan jamiyatlarda LGBT vakillari gomogisterik madaniyatlarga qaraganda oʻzlarini ifoda etish erkinligiga ega boʻlishlari mumkin[6].

Britannica taʼkidlaganidek, gomofobiya va gomogisteriya Gʻarbda 1980-yillarda OITSning tarqalishi, bu esa gomoseksual odamlar haqida jamoatchilikning xabardorligini oshirishi va Qoʻshma Shtatlarda nasroniy fundamentalistik guruhlarning kuchayishi bilan oʻzining eng yuqori choʻqqisiga chiqdi. Shu bilan birga, bu davr LGBT huquqlari harakatining rivojlanishi bilan bogʻliq edi. XX asrning boshlariga kelib, aksariyat Gʻarb mamlakatlari gomoseksualizmga qarshi qonunlarni bekor qildi va baʼzi nasroniy konfessiyalarida gomoseksual odamlarga nisbatan munosabatni liberallashtirdi. Ochiq turmush tarzini olib boradigan LGBTlar soni sezilarli darajada oshdi. Bu oʻzgarishlarning barchasi Yevropa va Shimoliy Amerikada madaniy gomofobiya darajasining sezilarli darajada pasayishiga olib keldi[6].

Individual gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gomoseksuallik ensiklopediyasi individual gomofobiyani gomoseksual odamlarga nisbatan ochiq dushmanlikning namoyon boʻlishi (ogʻzaki va jismoniy hujumlar), shuningdek, masalan, barcha doʻstlar va qarindoshlar geteroseksizm degan taxminda namoyon boʻlishi mumkin boʻlgan. Ensiklopediya Amerika milliy tadqiqotlariga tayanib, individual gomofobiya darajasi va psixologik va demografik xususiyatlar oʻrtasida bogʻliqlik mavjudligini daʼvo qilib, gomofobiyaning yuqori darajasi konservatizm yoki fundamentalistik diniy qarashlarga ega odamlarga xos ekanligini taʼkidlaydi. Bundan tashqari, bunday odamlar gomoseksualizmga nisbatan ijobiy yoki bagʻrikeng munosabatda boʻlgan odamlarga qaraganda koʻproq diniy marosimlarda qatnashadilar, jinsiy aloqa va gender masalalariga nisbatan cheklovli munosabatda boʻlishadi, avtoritarizmning yuqori darajasini namoyish etadilar va ular bilan shaxsiy aloqada boʻlish ehtimoli kamroq. Bir qator tadqiqotlar gomofobiya va aql darajasi oʻrtasidagi teskari korrelyatsiyani aniqladi. Bundan tashqari, qoida tariqasida, gomofobik dunyoqarashga ega boʻlgan odamlarning taʼlim darajasi pastroq va yoshi kattaroqdir. Shuningdek, individual gomofobiya jamiyatda umuman gomoseksuallarga nisbatan salbiy munosabat hukmron boʻlgan hududlarda (masalan, qishloq joylari yoki kichik shaharlarda; AQShda – Janubiy va Oʻrta Gʻarbda) koʻproq tarqalgani koʻrsatilgan[11].

Koʻpgina tadqiqotlar, heteroseksual erkaklardagi gomofobiyaning heteroseksual ayollarga qaraganda yuqori darajasini qayd etadi. Shuningdek, gomofobiya asosan gomoseksual erkaklarga qarshi qaratilganligi qayd etilgan[11].

Ichki gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ichki gomofobiya – bu odamning gomoseksualmi yoki yoʻqligidan qatʼiy nazar, bir jinsdagi joziba paydo boʻlganda oʻziga qaratilgan gomofobik reaksiya[11][25]. Baʼzi gomoseksuallar, biseksuallar va lesbiyanlar oʻzlarining gomoseksual istaklari va intilishlarini bostiradilar, boshqalari esa buni qilmaydilar, lekin turli xil salbiy his-tuygʻularni boshdan kechirishlari mumkin – aybdorlik kompleksi, tashvish, pushaymonlik va hokazo.

Gomofobiya konseptsiyasining tanqidiga oʻxshab, koʻplab mualliflar „ichki gomofobiya“ atamasini ham rad etadilar, buning oʻrniga boshqa atamalardan foydalanish taklif etiladi, masalan, „ichki heteroseksizm“, „ichki jinsiy xurofot“ yoki „ichkilashtirilgan“ jinsiy stigma". Biroq, hozirgi kunga qadar muqobil terminologiya keng qoʻllanishini topmadi[26].

Ichki gomofobiya insonning psixologik salomatligi uchun turli xil salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Bunday holda, oʻz-oʻzini hurmat qilishning pasayishi, nevrotizm, turli xil psixologik komplekslarning rivojlanishi, depressiya va hatto oʻz joniga qasd qilish niyatlari va urinishlari kuzatilishi mumkin. Yashirin yashaydigan (oʻz yoʻnalishini boshqalardan yashirgan) va ichki gomofobiyadan aziyat chekadigan gomoseksuallar va biseksuallar ham oʻziga xos paranoid kayfiyatni, kasallangan shubha va shubhalarni rivojlanishi mumkin. Bunday odam har doim oʻzini „topiladi“ deb oʻylaydi, oʻzini kashf qiladi, uning orqasidan kulishadi, muhokama qilishadi, qoralaydilar, shuningdek, uni ishdan boʻshatishlari mumkin, qabul qilinmagani yoki unga yomon munosabatda boʻlgani, chunki ular uning yoʻnalishini taxmin qilishadi yoki bilishadi. Biroq, bunday qoʻrquvlar haqiqatda hech qanday asosga ega boʻlishi yoki boʻlmasligi mumkin.

Lezbofobiya, bifobiya va transfobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi ekspertlar va faollar lezbiyenlarga qarshi salbiy reaksiyalarni aniq belgilash uchun lesbofobiya maxsus atamasini taklif qilishdi. Fransiyaning gomofobiyaga qarshi kurash markazi vakillarining fikricha, bunday ajralish geylarga nisbatan lesbiyanlar ularga nisbatan kamsitish faktlarini tan olishni istamasligi bilan muhim, garchi haqiqatda bunday faktlar uchrab turadi[27]. Lesbofobiya baʼzi bir oʻziga xos stereotiplar bilan bogʻliq, masalan, ayol sportchilarga nisbatan notoʻgʻri qarash, ularning aksariyati lesbiyanlar ekanligiga shubha[28]. Baʼzi ekspertlar va faollar bifobiyani – biseksualizmga nisbatan salbiy munosabat va his-tuygʻularni alohida taʼkidlaydilar. Transfobiya – jinsiy orientatsiyasidan qatʼiy nazar, transgenderlarga nisbatan salbiy munosabat.

Muayyan ijtimoiy guruhlarda gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Diniy va konservativ guruhlar oʻrtasidagi gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vestboro baptist cherkovi faoli, „Xudo iblislardan nafratlanadi“ belgisi bilan

Anʼanaviy qadriyatlar – bu avloddan-avlodga oʻtadigan va koʻpincha diniy asoslarga ega boʻlgan barqaror axloqiy meʼyorlar va insonning hayot yoʻli haqidagi gʻoyalar. Anʼanaviy nasroniylik, iudaizm va islomda gomoseksual jinsiy aloqa ogʻir gunoh sanaladi va agar gunohda yashayotganlarni tavbaga chaqirish kerak boʻlsa, diniy faollarning fikricha, gunohkor turmush tarzini targʻib qilishga qarshi kurashish kerak[29][30][31][32][33]. Shu tariqa, diniy faollar davlatdan gomoseksual orientatsiyaga ega boʻlgan shaxslarning ommaviy harakatlari (gey-paradlar va shunga oʻxshashlar)ni taqiqlashni, shuningdek, bunday harakatlar uchun jinoiy yoki maʼmuriy jazo choralarini qoʻllashni talab qiladi[34].

Yevropada olib borilgan tadqiqotlar gomoseksual faoliyatga salbiy munosabat va diniy mansublik oʻrtasida bogʻliqlik borligini koʻrsatdi. Biroq, baʼzi diniy taʼlimotlarda nafaqat gunohni qoralash, balki boshqalarni sevish haqida eslatmalar mavjud. Shuning uchun dindorlik gomoseksual faoliyatni axloqiy rad etish bilan bogʻliq boʻlishi mumkin, lekin ayni paytda ijtimoiy guruh sifatida gomoseksuallarga nisbatan murosasizlik bilan bogʻliq emas. Biroq, diniy guruhlar bir xil emas. Baʼzi fundamentalistlar gomoseksuallarga nisbatan nafratni ochiq eʼlon qilishadi. Misol uchun, nafrat guruhi hisoblangan Westboro Baptist cherkovi „Xudo geylarni yomon koʻradi“ deb eʼlon qilgan tadbirlarni oʻtkazadi. Bir nechta amerikalik tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, evangelist protestantlar amerikalik protestantlar, katoliklar va yahudiylarga qaraganda gomoseksual odamlarga koʻproq toqat qilmaydilar. Yevropada olib borilgan tadqiqotlar protestantlar va katoliklar oʻrtasida sezilarli farqni aniqlamadi. Ayrim tadqiqotlarda musulmonlar Yevropadagi katolik, protestant va pravoslav nasroniylarga qaraganda kamroq bagʻrikeng ekanligi aniqlangan[22].

Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, hamma dindorlik ham gomoseksual faoliyatni rad etish, ham gomoseksuallarga nisbatan murosasizlik bilan bogʻliq emas. Koʻpgina Yevropa mamlakatlarida anʼanaviy dindorlar, garchi ular gomoseksual faoliyatni axloqiy jihatdan gunoh sifatida rad etishga moyil boʻlsalar ham, noanʼanaviy dindorlar va dinsizlarga qaraganda gomoseksuallarga nisbatan murosasiz emaslar (soʻrovlar turli guruhlarning gomoseksuallarga boʻlgan munosabati oʻrganilgan. ularga qoʻshni boʻling). Sharqiy va Janubi-Sharqiy Yevropa aholisi, musulmonlar va pravoslav xristianlar gomoseksual xatti-harakatlarni rad etishlari va gomoseksuallarga nisbatan murosasizlik koʻrsatishlari mumkin (agar ular ularning yaqin qoʻshnilari boʻlsa). Ayrim mualliflarning fikricha, Sharqiy Yevropaning postsovet mamlakatlarida gomoseksuallarga nisbatan murosasizlik diniy emas, balki dunyoviy sabablar bilan bogʻliq[22].

Gomofobik zoʻravonlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gomofobiya jinsiy ozchiliklar vakillariga nisbatan dushmanlik sifatida juda keng tarqalgan hodisa boʻlib, u koʻpincha zoʻravonlik va haqoratlarga, institutsional gomofobiyaga va geteroseksizm deb ataladigan narsaga olib keladi – jamiyat tomonidan gomoseksual yoʻnalishdagi odamlarga nisbatan kamsitish.

Gomofobiyaning oqibatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gey erkaklar salomatligiga taʼsiri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, gomoseksuallar geteroseksuallarga qaraganda koʻproq ruhiy kasalliklardan aziyat chekishadi. Gomofobiyani salomatlik natijalari bilan bogʻlaydigan ozchiliklarning stress nazariyasi birinchi marta 1977-yilda Virjiniya Bruksning doktorlik dissertatsiyasida tilga olingan. 2003-yilda bu nazariya psixiatrik epidemiolog Ilan Mayer tomonidan ishlab chiqilgan. Uning nazariyasiga koʻra, ozchilikdagi stress gomoseksuallar va heteroseksuallar oʻrtasidagi ruhiy kasalliklarning tarqalishidagi farqlar uchun javobgardir. Ozchiliklarning stressi – bu stigmatizatsiya qilingan ijtimoiy guruhlardagi odamlar tomonidan boshdan kechiriladigan qoʻshimcha surunkali ijtimoiy stress. Ozchiliklarning stressi bir nechta jarayonlardan iborat: ob’ektiv stressli hodisalar va sharoitlar, ozchilik vakillarining oʻzlari tomonidan bunday hodisalarni kutish va salbiy ijtimoiy munosabatlarni ichkilashtirish. Koʻp jihatdan, LGBT shaxsi duch keladigan oqibatlarning jiddiyligi uning oʻziga xos xususiyatlariga bogʻliq: oʻziga xoslikning ahamiyati, ushbu oʻziga xoslikka boʻlgan munosabati, bu oʻziga xoslikning boshqa identifikatsiyalar bilan integratsiyasi. Nihoyat, LGBT hamjamiyati va boshqalarning yordami LGBT odamlariga stressni engishga yordam beradi; Oʻz shaxsingizni yashirish stressga olib kelishi mumkin.

Keyingi tadqiqotlar gomofobiya, depressiya, tashvish, TSSB, oʻz joniga qasd qilish va giyohvandlik oʻrtasidagi aloqalar mavjudligini tasdiqladi. Bundan tashqari, gomofobiyaning jismoniy sogʻliqqa taʼsiri aniqlandi: stress gormonlari darajasining oshishi, jismoniy shikastlanish, yurak-qon tomir kasalliklari va ovqatlanishning buzilishi gomofobiya bilan bogʻliq[35].

Gomofobiya LGBT odamlari orasida OIV epidemiyasini kuchaytirish bilan ham bogʻlangan[36][37]. Gomofobiya xavfli jinsiy xulq-atvorning koʻpayishi, OIV testini kamaytirish va OIV profilaktikasidan foydalanish bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Shu bilan birga, ortib borayotgan bagʻrikenglik geylarga „yer osti“ dan chiqib, xavfsizroq boʻlganlar foydasiga anonim jinsiy amaliyotlardan voz kechishi mumkin, bu esa OIV darajasini pasaytiradi.

Ota-onalarning geylarni rad etishi ularning ruhiy salomatligi, oʻzini oʻzi qadrlashi va giyohvand moddalarni suiisteʼmol qilish xavfi uchun jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligi koʻrsatilgan[38]. Bir tadqiqotga koʻra, ota-onalari tomonidan rad etilgan gey, lesbiyan va biseksual yoshlar depressiyaga tushish ehtimoli 5,9 marta, oʻz joniga qasd qilishga urinish ehtimoli 8,4 marta, giyohvand moddalarni isteʼmol qilish ehtimoli 3,4 baravar koʻproq boʻlgan. himoyalanmagan jinsiy aloqa.

Institutsional gomofobiya LGBT odamlarining sogʻligʻiga sezilarli taʼsir koʻrsatadi. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, LGBT odamlari va bir jinsli nikohga boʻlgan huquqlarni himoya qiluvchi qonunlarning yoʻqligi LGBT odamlarida ruhiy kasalliklar, giyohvandlik va oʻz joniga qasd qilish xavfining oshishi bilan bogʻliq[39].

Sogʻliqni saqlash sohasidagi kamsitish LGBT odamlariga ham sezilarli taʼsir koʻrsatishi mumkin. Buyuk Britaniyada oʻtkazilgan soʻrovda LGBT kishilarining 13 foizi tibbiy xizmatlarni olishda tengsizlikka duch kelgan, 23% tibbiyot xodimlaridan LGBT odamlariga nisbatan haqoratlarni eshitgan. Natijada LGBT vakillarining 14% kamsitishdan qoʻrqib, shifokorga borishdan qochadi[40]. Jahon tibbiyot assotsiatsiyasi shunday deydi:

Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, jamiyatda va sogʻliqni saqlash tizimlarida stigma va xabardorlik tufayli LGBT hamjamiyatining aʼzolari bemorga yoʻnaltirilgan etarli yoki tegishli tibbiy yordamdan foydalana olmaydi. Sifatsiz tibbiy yordamdan tashqari, ular aholining boshqa aʼzolari uchun mavjud boʻlgan tibbiy xizmatlardan foydalana olmasligi mumkin. Ushbu salbiy tajribalar depressiya, xavotirlik buzilishlari, giyohvand moddalarni suiisteʼmol qilish, oʻz joniga qasd qilish fikrlari va urinishlarining yuqori koʻrsatkichlariga olib keladi.[41].

Bir jinsli munosabatlarning oqibatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meta-tahlil shuni koʻrsatdiki, ichki gomofobiya munosabatlar sifatiga putur yetkazadi. Bundan tashqari, maʼlumotlar LGBT munosabatlarida zoʻravonlikning oʻxshash yoki koʻpayishini koʻrsatadi. Kesimli tadqiqotlar bilan cheklangan meta-tahlil shuni koʻrsatdiki, ichki gomofobiya munosabatlardagi zoʻravonlik ehtimolini oshiradi. Birinchidan, ichki gomofobiya, zoʻravonning oʻz nafratini bir jinsdagi sherigiga koʻrsatishi va jabrlanuvchining u zoʻravonlikka loyiq ekanligiga ishonishiga olib kelishi mumkin. Ikkinchidan, gomoseksual zoʻravonlik qiluvchilar gomofoblarning gomoseksual yoʻnalish qurbonlariga nisbatan befarqligi yoki nafratidan foydalanib, ularni tashqariga chiqish bilan tahdid qilishlari mumkin. Uchinchidan, bir jinsdagi munosabatlar gomofobik muhitdan diqqatni tortadi, bu esa sheriklarni ideal munosabatlar qiyofasini saqlab qolishga va iflos choyshabni jamoat joylarida yuvmaslikka majbur qiladi. Toʻrtinchidan, politsiya yoki oiladagi zoʻravonlik dasturlari bilan bogʻlangan gomoseksuallar tegishli yordam olmasliklari yoki gomofobiyaga duch kelishlari mumkin.

Mehnat diskriminatsiyasining oqibatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilda Yevropadagi LGBTlarning 11-30 foizi ish bilan bogʻliq diskriminatsiya haqida xabar bergan[42]. LGBT odamlari ishga olish va lavozimga koʻtarilishda kamsitish, ish joyida haqoratomuz izohlar va jinsiy orientatsiya tufayli ishdan boʻshatish haqida xabar berishadi. Ehtimol, kamsitish geylar va toʻgʻrilar oʻrtasidagi mavjud ish haqi farqining sabablaridan biridir[43][44][45].

Iqtisodiy oqibatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pyu tadqiqot markazi mamlakatning gomoseksualizmni qabul qilish darajasi va uning aholi jon boshiga yalpi ichki mahsuloti oʻrtasida ijobiy bogʻliqlikni aniqladi. Boshqa bir tadqiqot jamiyatda gomoseksualizmni qabul qilish darajasi[46], LGBT vakillari va ularning huquqlarini qoʻllab-quvvatlovchi qonunlarning mavjudligi va YaIM oʻrtasidagi bogʻliqlikni aniqladi. Boshqa bir tadqiqot gomofobiya darajasi va aholi jon boshiga YaIM, inson huquqlariga rioya qilish, fuqarolarning hayotdan qoniqish darajasi va OIV bilan kasallangan erkaklar oʻlimi oʻrtasidagi teskari bogʻliqlikni aniqladi.

Gomofobiyadan iqtisodiy yoʻqotishlar quyidagi omillar bilan bogʻliq: oʻz joniga qasd qilish, giyohvand moddalarni isteʼmol qilish[47][48], chekish va LGBT odamlari oʻrtasida ruhiy tushkunlik[49], mehnat bozorida LGBT kishilarga nisbatan kamsitish va OIV bilan kasallanishning koʻpayishi[50]. Bundan tashqari, geylarning nikohini qonuniylashtirish foydali boʻlishi mumkin: AQShda bir jinsli nikohni qonuniylashtirish 5 yil davomida toʻy xarajatlariga 3,8 milliard dollar va soliq tushumiga 244 million dollar keltirdi[51].

Mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasi va LGBT odamlariga nisbatan bagʻrikenglik oʻrtasidagi bogʻliqlik ikki tomonlama boʻlishi mumkin: bir tomondan, LGBT odamlarining mehnat bozorida va sogʻliqni saqlash sohasida stigmatizatsiyasini kamaytirish orqali mehnat samaradorligi oshadi va odamlarga yuk tushadi. sogʻliqni saqlash tizimi pasayadi, bu iqtisodiy oʻsishni ragʻbatlantiradi; boshqa tomondan, rivojlangan davlatlar inson huquqlari va ularning xalqaro maydondagi obroʻsi haqida qaygʻuradilar.

Gomofobiya tabiatini oʻrganish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gʻarb mamlakatlarida ijtimoiy fanlarning psixologiya vakillari gomofobiya fenomenini oʻrganishadi[52].

Masalan, Genri Adams, Kichik Lester Rayt va Betani Lor 1996-yilda „gomofobiya“ va „gomofobiya“ darajasi aniqlangan ikki guruh erkaklar ishtirokidagi tadqiqotni tavsiflovchi maqola chop etishdi[15]. Gudson va Ricketts tomonidan „Gomofobiya indeksi“ soʻrovnomasiga muvofiq) heteroseksual, ayol gomoseksual va erkak gomoseksual tabiatning erotik stimullari taqdim etildi. Barcha sub’ektlarda heteroseksual va ayol gomoseksual tabiatning tasvirlari koʻrsatilganda erektsiya boʻlgan, erkak gomoseksual sub’ektlarga oʻxshash reaktsiya faqat shartli „gomofob“ guruhidagi erkaklarda kuzatilgan. Shu bilan birga, natijalar faqat tajovuzkor xulq-atvorga ega sub’yektlar „gomofobik“ boʻlgan tezisni rad etdi: ikki guruhning „tajovuzkorlik indekslari“ oʻrtasida hech qanday farq topilmadi.

Cheval va boshqalar tomonidan Jeneva universiteti va Nitsa universiteti tadqiqotchilari tomonidan olib borilgan va 2016-yil may oyida The Journal of Sexual Medicine jurnalida chop etilgan tadqiqot rasm testida koʻz harakati haqidagi maʼlumotlarni tahlil qildi. Tadqiqot ishtirokchilari rasmlarni koʻrishlari kerak edi va tadqiqotchilar ishtirokchining „qiziqarli hududlar“ (yuz va tana) ga qaragan vaqtini kuzatib borishdi[53]. Aniqlanishicha, gomonegativizm darajasi yuqori boʻlgan erkaklar gomoseksual tasvirlarga heteroseksuallarga qaraganda ancha uzoqroq qarashgan. Ushbu maʼlumotlarga asoslanib, tadqiqotchilar gomofobiya darajasi yuqori boʻlgan baʼzi (ammo hammasi emas) erkaklar gomoseksual qiziqishlarga ega degan xulosaga kelishdi. Ammo 2016-yilning kuzida Cheval va boshqalar oʻz xulosalariga aniqlik kiritib, bunday natijalar yashirin gomoseksuallarning yashirin gomoseksual fantaziyalari bilan mashgʻulligini aks ettirishi mumkinligini koʻrsatdi.

Gomofobiyani kamaytirish choralari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Cologne Pridedagi LGBT faollari gomoseksualizm noqonuniy bo'lgan 70 dan ortiq mamlakatlar bayroqlari tushirilgan banner ko'tarib yurishmoqda

Institutsional va individual gomofobiya bir-biri bilan bogʻliq, shuning uchun gomofobiya darajasini pasaytirish choralari ushbu ikkala darajani birgalikda qamrab olishi kerak. Gomoseksuallik entsiklopediyasi oila, doʻstlar va hamkasblarga murojaat qilishni gomofobiyani engish uchun „kuchli vosita“ deb ataydi, chunki koʻpchilik guruhi va ozchilik guruhi oʻrtasidagi muntazam shaxsiy aloqa koʻpchilik guruhi aʼzolari oʻrtasida notoʻgʻri qarashlarni kamaytiradi. Shuningdek, bir jinsli munosabatlarni dekriminallashtirish, diskriminatsiyaga qarshi qonunlarni qabul qilish va nafrat jinoyatlaridan himoya qilish kabi ijtimoiy oʻzgarishlar LGBT odamlarining „podvaldan“ paydo boʻlishiga yordam berishi mumkinligi koʻrsatilgan[11].

LGBT inklyuziv zoʻravonlikka qarshi siyosat va LGBT inklyuziv maktab oʻquv dasturlari, shuningdek, gey-toʻgʻridan-toʻgʻri ittifoqlar maktablardagi kamsitishlarni bartaraf etishda foydali boʻlishi mumkin[54].

Meta tahlil sharhiga koʻra, LGBT odamlari haqida maʼruzalar, oʻquv filmlari va seminarlar orqali ishonchli maʼlumotlarni taqdim etish, LGBT hamjamiyatining vakillari bilan tashkil etilgan uchrashuvlar va muloqotlar, ekspertlar yoki jamiyat tomonidan gomofobiyani qoralash haqida maʼlumot berish gomofobiyani kamaytirishga yordam beradi. Shu bilan birga, LGBT odamlari haqida bilim berish har doim ham bagʻrikenglikni oshirishni anglatmaydi va geteroseksuallar bilan LGBT uchrashuvlarining samaradorligi koʻp jihatdan uchrashuvlar tashkilotchilari va ularning ishtirokchilariga bogʻliq.

Angliyada gomofobiyaga qarshi murosasiz kurash olib borilmoqda. Misol uchun, 72 yoshli Bornmut maslahatchisi, Nuh bizning zamonamizda qancha byurokratik toʻsiqlarni engib oʻtishi kerakligi haqidagi maktubga javoban, Nuh nima uchun uning kemasida gomoseksual hayvonlar yoʻqligini tushuntirishi kerak edi, deb javob berdi. . Bu hazil Bornmutning geylar jamoasiga nisbatan haqorat sifatida baholandi va siyosatchi oʻz lavozimini yoʻqotdi. Buyuk Britaniya hukumati LGBT fuqarolarini qoralayotgan mamlakatlarga moliyaviy yordamni ham qisqartirishni rejalashtirmoqda[55]. Pravitelstvo Velikobritanii takje planiruet urezat finansovuyu pomoщ stranam, kotorie stigmatiziruyut svoix LGBT-grajdan[56].

Rossiya LGBT vakillari Sochida avvalgi ikki Olimpiadadagidek Fahrlanish uyini ochishga qaror qilishdi. Biroq, Rossiya hukumati oʻz tashkilotini roʻyxatdan oʻtkazishdan bosh tortdi va sudlar uni „ekstremistik“ deb eʼlon qildi. Natijada, XOQ Pride Houseni taqiqlashga taʼsir qila olmasligini taʼkidladi, shu bilan birga Olimpiya Xartiyasi kamsitishlarga toqat qilmasligini eslatdi[57][58][59].

Dunyodagi vaziyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiyada gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Politsiya Moskva Gey Pride tashkilotchisi, LGBT harakati faoli Nikolay Alekseevni 2010-yil 21-sentyabrda hibsga oldi.

Gomofobiya nafaqat jinsiy ozchiliklarga, balki barcha odamlarga zarar yetkazadi[60].

XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab sotsiologlar Rossiyada gomofobiyani muhim ijtimoiy muammo sifatida qayd etishdi. Gomofobiya tufayli jinsiy ozchiliklar uzoq vaqt jamoat doirasidan tashqarida qolishdi, shu jumladan 1990-yillarda ham jamiyatda gomofobiya darajasi 1980-yillarga nisbatan sezilarli darajada pasayganida, akademik fan ularni deyarli oʻrganmagan va gomofobiya boʻyicha tadqiqotlar kam va asosan yuzaki[61].

1989-yilda sotsiologik soʻrov natijalariga koʻra, respondentlarning atigi 6 foizi gomoseksual odamlar yordamga muhtoj, 10 foizi esa „oʻz xohishiga koʻra qolgan“ deb hisoblashgan, respondentlarning 33 foizi esa ularni qatl qilish kerak, 30 foizi – izolyatsiya qilingan deb hisoblashgan[61].

1993-yilda Rossiya qonunchiligi Yevropa Kengashiga aʼzolik talablarini qondirish uchun gomoseksuallikni dekriminatsiya qildi[62].

1994-yilda jamiyatda gomofobiya sezilarli darajada kamaydi: 1994-yilda oʻtkazilgan sotsiologik soʻrov maʼlumotlariga koʻra, gomoseksuallarni qatl etish tarafdorlari ulushi 22% ga kamaydi, izolyatsiya – 23%, 8% bunday odamlarni qoʻllab-quvvatlash tarafdori boʻlgan, oʻz holicha qoldirish – respondentlarning 29% va ular shunday qilishlari kerak, deb hisoblashgan[61].

1993-yilda Rossiya Federatsiyasi Sogʻliqni saqlash vazirligining meʼyoriy hujjatlari davlat sogʻligʻini saqlashning JSST Xalqaro kasalliklar tasnifiga oʻtishi munosabati bilan gomoseksualizmni depatologizatsiya qildi[62].

2000-yillarning boshlarida Rossiyada reaktsion tashkilotlar faollasha boshladi, ularning gomoseksualizmga qarshi ritorikasi na qarshilikka, na davlat institutlariga baho bermadi.

2006-yilda „Ijtimoiy fikr“ jamgʻarmasi tomonidan oʻtkazilgan sotsiologik soʻrov natijalariga koʻra, oʻsha paytda Rossiya jamiyatida gomoseksual jinsiy ozchiliklar vakillariga nisbatan aniq munosabat boʻlmagan: 47% ularni qoralagan va bular asosan erkaklar va eng kam resurslarga ega ijtimoiy guruhlar vakillari edi. (keksa yoshdagilar, kam maʼlumotli fuqarolar va qishloq aholisi), 40% ularga hukm qilmasdan munosabatda boʻlishdi, bular asosan ayollar, oʻqimishli odamlar va megapolislar aholisi, 13% esa noanʼanaviy jinsiy orientatsiyadagi odamlarga nisbatan pozitsiyaga ega emas[63].

Aholining turli guruhlari jinsiy ozchiliklarga turlicha munosabat bildiradi, bu yoshi, jinsi, maʼlumoti, diniyligi, mintaqaviy xususiyatlari, kasbi, daromad darajasi va boshqa omillarga bogʻliq. Yosh kattalar, megapolislar aholisi, oliy maʼlumotli odamlar va ayollar orasida gomofobiya darajasi pastroq. Gomofobiya oʻsmir oʻgʻil bolalar va keksa odamlar, shuningdek, viloyat aholisi orasida yuqori[60]. Misol uchun, oʻsmir oʻgʻil bolalarga xos boʻlgan atipik tengdoshlariga nisbatan urugʻchilik va murosasizlik, odatda, gomoseksualizmni sezilarli darajada rad etishga olib keladi: 2001-yilda 7, 9 va 11-sinflarda oʻqigan 1429 Moskva maktab oʻquvchilari oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrovda, oʻgʻil bolalarning 24,9 foizi shunday degan. „noanʼanaviy yoʻnalishdagi odamlardan nafratlanadilar va ular bilan har qanday yoʻl bilan kurashish kerak deb hisoblaydilar“ (qizlar orasida atigi 2,7% shunday javob bergan) va 12,8% oʻgʻil bolalar va 5,1% qizlar bu odamlar ularni „gʻazablantiradi“ va „Ularni ixtisoslashgan muassasalarga majburan joylashtirish kerak“.

Statistik maʼlumotlarga koʻra, gomoseksualizm ruhiy kasalliklar roʻyxatidan chiqarilishiga qaramay, koʻplab rus psixiatrlari hali ham konservativ qarashlarga amal qilishadi. Shunday qilib, Rostov viloyatidagi soʻrovda qatnashgan 450 nafar psixiatrning 62,5 foizi gomoseksuallikni kasallik deb hisoblaydi, 75 foizgacha esa bu axloqsiz xatti-harakatlardir. Bunday qarashlarga ega psixiatrlar geylar bilan faxrlanish paradlarini taqiqlashni va geylar va lesbiyanlarni davlat idoralaridan ishdan boʻshatish taktikasini qoʻllashni qoʻllab-quvvatlaydi[64].

Bir guruh namoyishchilar Rossiyadagi gomofobiyaga qarshi oʻz noroziligini bildirmoqda (2012-yil 10-martda Moskvada Noviy Arbatda boʻlib oʻtgan saylovlar paytidagi qonunbuzarliklarga qarshi norozilik namoyishi paytida). Namoyishchi afishani ushlab turibdi: „Gomofobik qonunlar shifokorlar va oʻqituvchilarning pullari bilan qabul qilingan“..

2018-yil yanvar oyida VTsIOM tomonidan oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, soʻrovda qatnashgan katta yoshli rossiyaliklarning 79 foizi bir jinsdagi kattalar bir-biri bilan jinsiy aloqada boʻlsa, buni qoralash mumkin deb hisoblaydi[65].

2019-yilda Levada markazi tomonidan oʻtkazilgan yana bir soʻrov shuni koʻrsatdiki, respondentlarning 39 foizi gey LGBTlarga nisbatan neytral yoki ijobiy munosabatda boʻlgan, 56 foizi esa salbiy. Bundan tashqari, 25 yoshgacha boʻlgan yoshlar orasida neytral/ijobiy munosabatning ulushi 60 foizga yetdi, keksalarda esa atigi 33 foizni tashkil etdi. Bundan tashqari, katta shaharlardagi, yuqori daromadli va maʼlumotli odamlar LGBT odamlariga eng yaxshi munosabatda boʻlishdi[66]. FOMnibus tomonidan oʻtkazilgan soʻrov natijalari shuni koʻrsatdiki, respondentlarning 56 foizi jinsiy ozchiliklarga (ayollarning 50 foizi va erkaklarning 62 foizi) salbiy munosabatda boʻlgan, respondentlarning 87 foizi bir jinsli nikohni qonuniylashtirishga qarshi, 81 foizini gey gʻurur paradlariga qarshi tashkil etgan[67][68].

Boshqa mamlakatlarda gomofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlardagi geylar va lesbianlar koʻpincha kamsitish va turli hujumlarga duchor boʻlishadi[69][70][71][72]. Masalan, amerikalik geylar va lezbiyenlarning 90 foizi shaxsiy haqorat yoki tahdidlarni boshdan kechirganliklarini, taxminan uchdan bir qismi esa jismoniy tajovuzga uchraganliklarini aytishadi. Geylar quyidagi raqamlarni ham keltiradilar: oʻrtacha amerikalik maktab oʻquvchisi gomofobik soʻzlarni kuniga 26 marta eshitadi. 2005-yilda gey va lesbiyan yoshlarning taxminan 31 foizi maktabda jismoniy tajovuzni boshdan kechirgan[73].

Iroqda soʻnggi yillarda geylar va lezbiyenlar musulmon diniy aqidaparastlar tomonidan nishonga olingan va ular geylarni qidirishni boshlagan va natijada oʻnlab geylar shafqatsizlarcha oʻldirilgan[74].

Tanqid qilinishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
LGBT
Kamalak bayroq
Kamalak bayroq
Gomoseksuallik · Jins · Gomofobiya · Biseksuallik · Transseksuallik
LGBT tarixi
LGBT madaniyati
Teng jinsli nikohlar

Farqlar va taklif qilingan alternativalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tadqiqotchilar LGBT odamlariga nisbatan xurofot va kamsitishni tasvirlash maqsadida muqobil atamalarni qoʻllashni taklif qilishdi. Ushbu muqobillarning baʼzilari koʻproq semantik shaffoflikni koʻrsatadi, boshqalari esa fobiyalarni oʻz ichiga olmaydi:

  • Gomoerotofobiya gomofobiyaning qoʻllanishi mumkin boʻlgan avvalgi atamasi boʻlib, Wainwright Churchill tomonidan yaratilgan va 1967-yilda Homosexual Behavior Among Males (Erkaklar orasidagi gomoseksual xatti-harakatlar) kitobida hujjatlashtirilgan.
  • Gomofobiyaning etimologiyasi gomos va fobolarning birlashuviga asoslanib, LGBT tarixchisi John Boswelning ushbu atamani tanqid qilishiga va 1980-yilda muqobil gomosofobiya haqidagi taklifini berishiga asos boʻlgan[75].
  • Gomonegativlik 1980-yilda Hudson va Ricketts tomonidan qoʻllangan gomonegativizm atamasiga asoslanadi; ular oʻzlarining motivatsiya prezumpsiyasida ilmiy asosga toʻgʻri kelmaydigan gomofobiyadan qochish uchun oʻzlarining tadqiqotlari uchun mazkur atamani ishlab chiqqanlar[76].
  • Geteroseksizm - bu qarama-qarshi jinsdagi jinsiy orientatsiya va munosabatlar foydasiga salbiy munosabat, tarafkashlik va kamsitish tizimini ifodalaydigan termin[77]. Bu har bir kishi geteroseksual yoki qarama-qarshi jinsdagi qiziqishlar va munosabatlarda yagona meʼyorga va shu uchun ustunlikka ega degan taxminni oʻz ichiga olishi mumkin.
  • Jinsiy notoʻgʻri qarash – Kaliforniya universiteti tadqiqotchisi Devis Gregory M. Herek jinsiy xurofotni tavsiflovchi, motivatsiyalar haqidagi taxminlardan xoli va shunday yorliqlanganlarning mantiqsizligi yoki axloqsizligi toʻgʻrisida baholi mulohazalar yoʻqligini afzal koʻrgan[78][79]. U gomofobiya, geteroseksizm va jinsiy notoʻgʻri qarashlarni taqqosladi va uchinchi atamani afzal koʻrib, gomofobiya „ehtimol koʻproq qoʻllangan va tez-tez tanqid qilingan“ligini taʼkidladi. Shuningdek, u „tanqidchilarning taʼkidlashicha, gomofobiya bilvosita geylarga qarshi munosabatni aql bovar qilmaydigan qoʻrquv sifatida tushunishni va ular ijtimoiy jihatdan mustahkamlangan notoʻgʻri fikrdan koʻra individual psixopatologiyaning bir shakli ekanligini anglatadi“ degan.

Neytral boʻlmagan ibora

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gomofobiya, gomofobik va gomofobidan foydalanish LGBT huquqlari muxoliflariga nisbatan kamsituvchi holat sifatida tanqid qilinadi. Xulq-atvor boʻyicha olimlar William OʻDonohue va Christine Caselles 1993-yilda „(gomofobiya) odatda keng qoʻllanganligi sababli, (bu) gomoseksuallikning oldingi kasallik konstruksiyasi kabi baʼzi ochiq va munozarali qiymat pozitsiyalariga noqonuniy ravishda nopok baho beradi“, deb taʼkidlaganlar. Bu atama foydalanuvchi maʼqullamagan qadriyatlar yoki pozitsiyalarni himoya qiluvchilarga qarshi ad hominem argumenti sifatida ham ishlatilishi mumkin[80].

Psixologlar Gregory M. Herek va Beverli A. Greene ham gomofobiya atamasida ayb topadilar „Texnik jihatdan, gomofobiya bir xillikdan qoʻrqishni anglatadi, ammo uning qoʻllanishi gomoseksuallardan qoʻrqishni anglatadi…. -fobiya qoʻshimchasi qoʻrquvning oʻziga xos turini anglatadi … qoʻrquv yoki nafrat gomoseksualizm haqidagi eʼtiqodlarning tarkibiy qismlaridan biri boʻlishi mumkin, lekin boshqa omillar shubhasiz muhimdir. Bir nechta muqobil shartlar taklif qilingan… Bularga gomonegativizm (Hudson & Ricketts, 1980), gomoseksizm (Hansen, 1982) va geteroseksizm (Herek, 1986a) kiradi. Afsuski, hech biri keng tarzda qabul qilinmagan.“[81]

Biroq, atamaning neytral ishlatilishi 1990-yillardan beri vaqt oʻtishi bilan qabul qilingan va keng qoʻllanila boshlangan. 2017-yilda Associated Press Stylebook jurnali tomonidan 2012-yildagi atamani muloqotdan chiqarib tashlash holatidan keyin[82] birinchi marta „gomofobiya“ va „gomofobik“ yozuvlarini qoʻllagan[83]. Kirish qismida aytilishicha, mazkur atamalar „keng zikrlarda yoki geylar, lezbiyanlar va biseksuallardan qoʻrqish yoki nafrat tushunchasiga iqtibos keltirishda qabul qilinadi“.

Geterofobiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Geterofobiya atamasi baʼzan geteroseksuallarga nisbatan teskari kamsitishni tasvirlash uchun ishlatiladi[84]. Geterofobiyaning seksologiyada ilmiy qoʻllanishi Alfred Kinseyning jinsiy tadqiqotlarini shubha ostiga qoʻyadigan bir nechta tadqiqotchilar harakatlari bilan cheklangan[85][86]. Bugungi kunga kelib, geterofobiya mavjudligi yoki qoʻllanilish darajasi seksologlar tomonidan tan olinmagan[84]. Seksologiyadan tashqari, bu atamaning maʼnosi boʻyicha konsensus mavjud emas, chunki u „qarama-qarshilikdan qoʻrqish“ maʼnosida ham qoʻllanadi, masalan, Per-Andre Taguieffning The Force of Prejudice: On Racism and Its Doubles (Gʻarazlilik kuchi: irqchilik va uning juftliklari haqida) (2001) kitobida shunday tarzda ishlatilgan. Maʼno va foydalanish boʻyicha bahslarga ishora qilib, SUNY oʻqituvchisi Raymond J. Noonan shunday degan[84]:

Geterofobiya atamasi bir necha sabablarga koʻra baʼzi odamlarni qoʻllanishda chalkashtirib yuboradi. Bir tomondan, baʼzilar buni soʻnggi oʻn yilliklarda viktimologiya soxta fanida paydo boʻlgan koʻplab ijtimoiy tuzilmalarning yana biri sifatida koʻrishadi. (Koʻpchilik John Moneyning 1995-yilda viktimologiyaning avj olishi va uning jinsiy fanga salbiy taʼsirini tanqid qilganini eslaydi.) Boshqalar esa, geterofobiya va gomofobiya oʻrtasidagi parallelizmga koʻmaklashadi va birinchisi ikkinchisini ahamiyatsiz deb hisoblaydilar … Boshqalar uchun bu shunchaki qiziqish yoki parallel qoʻllanadigan soʻz oʻyini hisoblanadi. Ammo boshqalar uchun bu, geylarning manfaatlaridan farqli ravishda, geteroseksuallarning madaniy manfaatlarini tan olish va siyosiylashtirishning bir qismidir, ayniqsa, bu manfaatlar toʻqnash kelganda sodir boʻlgan.

Stiven M. White va Louis R. Franzini baʼzi geylar geteroseksuallarga nisbatan his qilishi mumkin boʻlgan salbiy his-tuygʻularga ishora qilish uchun geteronegativizm atamasini kiritdilar. Bu atama geterofobiya atamasidan afzalroqdir, chunki u haddan tashqari boʻlgan mantiqsiz qoʻrquvni anglatmaydi[87]. Ingliz tilining Merriam-Webster lugʻati geterofobiya atamasini „geteroseksual odamlardan mantiqsiz qoʻrqish, ulardan nafratlanish yoki kamsitish“ deb taʼriflagan[88].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ The Global Divide on Homosexuality | Pew Research Center's Global Attitudes Project (Wayback Machine saytida 2013-11-03 sanasida arxivlangan)
  2. ↑ Adams, Maurianne; Bell, Lee Anne; Griffin, Pat. Teaching for Diversity and Social Justice. Routledge, 2007 — 198–199-bet. ISBN 978-1135928506. Qaraldi: 2014-yil 27-dekabr. „Because of the complicated interplay among gender identity, gender roles, and sexual identity, transgender people are often assumed to be lesbian or gay (See Overview: Sexism, Heterosexism, and Transgender Oppression). ... Because transgender identity challenges a binary conception of sexuality and gender, educators must clarify their own understanding of these concepts. ... Facilitators must be able to help participants understand the connections among sexism, heterosexism, and transgender oppression and the ways in which gender roles are maintained, in part, through homophobia.“  „Источник“ (deadlink). 2023-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-dekabr.
  3. ↑ Renzetti, Claire M.; Edleson, Jeffrey L.. Encyclopedia of Interpersonal Violence. SAGE Publications, 2008 — 338-bet. ISBN 978-1452265919. Qaraldi: 2014-yil 27-dekabr. „In a culture of homophobia (an irrational fear of gay, lesbian, bisexual, and transgender [GLBT] people), GLBT people often face a heightened risk of violence specific to their sexual identities.“  „Источник“ (deadlink). 2015-yil 15-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-dekabr.
  4. ↑ Schuiling, Kerri Durnell; Likis, Frances E.. Women's Gynecologic Health. Jones & Bartlett Publishers, 2011 — 187–188-bet. ISBN 978-0763756376. Qaraldi: 2014-yil 27-dekabr. „Homophobia is an individual's irrational fear or hate of homosexual people. This may include bisexual or transgender persons, but sometimes the more distinct terms of biphobia or transphobia, respectively, are used.“  „Источник“ (deadlink). 2015-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-dekabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Gomofobiya v Yevrope. Polniy tekst rezolyutsii Yevroparlamenta(ingl.) (Wayback Machine saytida 2017-08-04 sanasida arxivlangan)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Eric Anderson. „Homophobia“ (en). Encyclopædia Britannica. 2018-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-iyun.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 „George Weinberg Dies at 87; Coined ‘Homophobia’ After Seeing Fear of Gays“ (en). The New York Times (2017-yil 22-mart). 2019-yil 24-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-iyun.
  8. ↑ „Homophobia: Don’t Ban the Word — Put It in the Index of Mental Disorders“ (en). The Huffington Post (2012-yil 12-iyun). 2017-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-iyun.
  9. ↑ Ueynrayt Cherchill (Wainwright Churchill) – „Gomoseksualnoe povedenie sredi mujchin“ (Homosexual Behavior Among Males)
  10. ↑ 10,0 10,1 Dominik Deyvis – GOMO i FOBIYa Vse grani nepriyazni
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Gregory Herek. „Homophobia“ 552—555. 2016-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-dekabr.
  12. ↑ „Homophobia“ (en). Oxford Dictionaries. 2018-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-iyun.
  13. ↑ Kondakov I. M. Psixologiya. Illyustrirovanniy slovar (Wayback Machine saytida 2017-02-20 sanasida arxivlangan), OLMA Media Grupp, 2003. – S. 95
  14. ↑ Gulina M. A. Slovar-spravochnik po sotsialnoy rabote (Wayback Machine saytida 2017-02-20 sanasida arxivlangan), Izdatelskiy dom „Piter“, 2016. – S. 80
  15. ↑ 15,0 15,1 Henry E. Adams, Lester W. Wright Jr., and Bethany A. Lohr. Is homophobia associated with homosexual arousal? (Wayback Machine saytida 2010-10-10 sanasida arxivlangan) // Journal of Abnormal Psychology, 1996 № 105(3), S. 440—445.
  16. ↑ James J. Dean. „Homophobia“, . Blackwell Encyclopedia of Sociology, 2007. ISBN 978-1-4051-2433-1. 
  17. ↑ Kon I. S.Mujchina v menyayuщemsya mire (Wayback Machine saytida 2017-02-20 sanasida arxivlangan). – Vremya, 2009. – ISBN 978-5-9691-0397-9
  18. ↑ Kimmel M. Masculinity as Homophobia: Fear, Shame and Silence in the Construction of Gender Identity. // Theorizing Masculinities, Sage Publications, 1994.
  19. ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-may.
  20. ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-may.
  21. ↑ Hudson, W. W., & Ricketts, W. A. A strategy for the measurement of homophobia. Journal of Homosexuality, 1980, 5, 356—371.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 „Stefanie Doebler. Relationships between Religion and Two Forms of Homonegativity in Europe—A Multilevel Analysis of Effects of Believing, Belonging and Religious Practice“. 2020-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-iyun.
  23. ↑ Игорь Кон. Gomofobiya kak forma ksenofobii (Wayback Machine saytida 2015-05-17 sanasida arxivlangan)
  24. ↑ Gomofobiya: strax pered inimi (Wayback Machine saytida 2017-04-23 sanasida arxivlangan) // Medportal
  25. ↑ „Архивированная копия“ (en) (deadlink). 2008-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 30-aprel.„Архивированная копия“ (deadlink). 2008-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 30-aprel.
  26. ↑ „Internalized Homophobia and Relationship Quality among Lesbians, Gay Men, and Bisexuals“. 2019-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-iyun.
  27. ↑ What is „Lesbophobia“? (Wayback Machine saytida 2009-10-30 sanasida arxivlangan) / Press-reliz gruppi SOS Homophobie(ingl.)
  28. ↑ Peper, Karen, „Female athlete=Lesbian: a complex myth constructed from gender role expectations and lesbiphobia“, Queer words, queer images: communications and the construction of homosexuality, pages 193—208 (New York University Press, 1994)
  29. ↑ [1] (Wayback Machine saytida 2012-07-23 sanasida arxivlangan) Катехизис Католической церкви pp. 2357—2359, „Tselomudrie i gomoseksualizm“ (Wayback Machine saytida 2012-07-23 sanasida arxivlangan)
  30. ↑ Osnovi sotsialnoy konsepsii RPTs (Wayback Machine saytida 2013-09-06 sanasida arxivlangan) XII, 9
  31. ↑ Resolution On Homosexuality (Wayback Machine saytida 2013-11-09 sanasida arxivlangan)(ingl.) // Sayt Yujnoy baptistskoy konvensii, iyun 1988
  32. ↑ Талмуд, Sanxedrin 52b; Ktubot 30a
  33. ↑ „Matters pertaining to Sex“. 2015-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-sentyabr.
  34. ↑ „Митрополит Онуфрий призвал киевских чиновников не проводить парад содомитов / Православие.Ru“. 2018-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 18-sentyabr.
  35. ↑ „What does the scholarly research say about the effects of discrimination on the health of LGBT people?“ (en-US). What We Know. 2021-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  36. ↑ Riddhi A. Babel, Peng Wang, Edward J. Alessi, Henry F. Raymond, Chongyi Wei. Stigma, HIV Risk, and Access to HIV Prevention and Treatment Services Among Men Who have Sex with Men (MSM) in the United States: A Scoping Review // AIDS and behavior. — 2021-04-18. — ISSN 1573-3254. — DOI:10.1007/s10461-021-03262-4. Архивировано 8 avgust 2021 года.
  37. ↑ „Discrimination and homophobia fuel the HIV epidemic in gay and bisexual men“ (deadlink). American Psychological Association (2020-yil 20-mart). 2020-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  38. ↑ „What does the scholarly research say about the link between family acceptance and LGBT youth well-being?“ (en-US). What We Know. 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust.
  39. ↑ Engineering National Academies of Sciences. Understanding the Well-Being of LGBTQI+ Populations, 2020-10-21. ISBN 978-0-309-68081-3. 
  40. ↑ „LGBT in Britain - Health“ (en). Stonewall (2018-yil 7-noyabr). 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust.
  41. ↑ „WMA - The World Medical Association-LGBT“ (en-US). 2021-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust.
  42. ↑ „EU LGBT survey - European Union lesbian, gay, bisexual and transgender survey - Main results“ (en). European Union Agency for Fundamental Rights (2014-yil 21-oktyabr). 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust.
  43. ↑ Brad Sears. „Documented Evidence of Employment Discrimination & Its Effects on LGBT People“ (en-US). Williams Institute. 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-avgust.
  44. ↑ National Academies of Sciences, Engineering and Medicine. Understanding the Well-Being of LGBTQI+ Populations, 2020-10-21 — 253–286-bet. ISBN 978-0-309-68081-3. 
  45. ↑ Nick Drydakis. Sexual orientation and earnings: a meta-analysis 2012–2020(ingl.) // Journal of Population Economics. — 2021-07-06. — ISSN 1432-1475. — DOI:10.1007/s00148-021-00862-1.
  46. ↑ „Views of Homosexuality Around the World“ (en-US). Pew Research Center's Global Attitudes Project (2020-yil 25-iyun). 2020-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  47. ↑ Christopher Banks. „The Co$t of Homophobia: Literature Review on the Economic Impact of Homophobia On Canada“. Community-University Institute for Social Research. 2021-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  48. ↑ „The Economic Impact of Stigma and Discrimination Against LGBT People in Georgia“ (en-US). Williams Institute. 2021-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  49. ↑ „The Economic Cost of LGBT Stigma and Discrimination in South Africa“ (en-US). Williams Institute. 2021-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  50. ↑ Badgett, M.V. Lee. The Economic Cost of Stigma and the Exclusion of LGBT People : A Case Study of India(amerika ingl.). — 2014-10-03. Архивировано 8 avgust 2021 года.
  51. ↑ „The Economic Impact of Marriage Equality Five Years after Obergefell v. Hodges“ (en-US). Williams Institute. 2021-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-avgust.
  52. ↑ pubmeddev. „(homophobia) AND Review[Publication Type - PubMed - NCBI“]. www.ncbi.nlm.nih.gov. 2018-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-yanvar.
  53. ↑ Cheval B, Radel R, Grob E, Ghisletta P, Bianchi-Demicheli F, Chanal J. (2016) Homophobia: An Impulsive Attraction to the Same Sex? Evidence From Eye-Tracking Data in a Picture-Viewing (Wayback Machine saytida 2016-11-24 sanasida arxivlangan) Task, The Journal of Sexual Medicine 13(5):825-34
  54. ↑ National Academies of Sciences, Engineering and Medicine. Understanding the Well-Being of LGBTQI+ Populations, 2020-10-21 — 231–252-bet. ISBN 978-0-309-68081-3. 
  55. ↑ Gomofobnaya shutka stoila raboti britanskomu politiku (Wayback Machine saytida 2006-10-27 sanasida arxivlangan)
  56. ↑ Tough Love: Britain Will Cut Aid to 'Anti-gay' Nations (Wayback Machine saytida 2011-10-11 sanasida arxivlangan). // Time magazine
  57. ↑ „Гомофоб не играет в хоккей“. Новое Время. 2013-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 21-iyun.
  58. ↑ „ОИ в Сочи: Жаркие. Гомофобные. Твои“. USA Today. 2013-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 21-iyun.
  59. ↑ „ЛГБТ-активисты обжаловали в ЕСПЧ отказ Минюста в регистрации «Прайд-хауса в Сочи», созданного для борьбы с гомофобией“. Новая газета. 2013-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 21-iyun.
  60. ↑ 60,0 60,1 Социологические заметки о гомофобии и способах её преодоления. — 2006.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 Кон И. С. Лунный свет на заре: лики и маски однополой любви. М. : Олимп, 1998. – 496 с. — 1999.
  62. ↑ 62,0 62,1 Гомофобия как лакмусовая бумажка российской демократии. — 2007.
  63. ↑ Сексуальные меньшинства. — 2006.
  64. ↑ Savenko YS, Perekhov AY. The State of Psychiatry in Russia // Psychiatric Times. — February 13, 2014.
  65. ↑ ВЦИОМ. „Измены, однополые связи, аборты: табу или норма?“ (2018-yil 13-fevral). 2018-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  66. ↑ „Почти половина россиян за равные права для ЛГБТ. Но большинство геев не любит“ (2019-yil 23-may). 2020-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-may.
  67. ↑ Известия: Rossiyane rasskazali o svoyom otnoshenii k gomoseksualistam
  68. ↑ „Половина российских женщин не осуждает гомосексуализм: социологи - UssurMedia“ (ru). ussurmedia.ru. 2019-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
  69. ↑ Gomofobiya oboshlas Pentagonu v 363,8 milliona dollarov (Wayback Machine saytida 2007-12-03 sanasida arxivlangan)
  70. ↑ V SShA uchitelya gei podvergayutsya diskriminatsii (Wayback Machine saytida 2007-12-03 sanasida arxivlangan)
  71. ↑ „Anti-gay laws, studies of homophobia; public opinion…(ingl.)“. 2006-yil 30-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 5-iyul. Anti-gay laws, studies of homophobia; public opinion…(ingl.)
  72. ↑ „Сенат США отклонил конституционную поправку о запрете однополых браков“ (deadlink). 2006-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 5-iyul.
  73. ↑ Sredniy vozrast kaminauta – 13 let (Wayback Machine saytida 2007-09-28 sanasida arxivlangan)
  74. ↑ Verfolgt, inhaftiert, erschossen
  75. ↑ Boswell, John. Christianity, social tolerance, and homosexuality: Gay people in Western Europe from the beginning of the Christian era to the fourteenth century. Chicago: University of Chicago Press, 1980. 
  76. ↑ Hudson, WW; Ricketts, WA (1980). "A strategy for the measurement of homophobia". Journal of Homosexuality 5 (4): 357–72. doi:10.1300/J082v05n04_02. OCLC 115532547. PMID 7204951. 
  77. ↑ Jung, Patricia Beattie. Heterosexism: An Ethical Challenge. State University of New York Press, 1993. ISBN 978-0-7914-1696-9. 
  78. ↑ Herek GM (1990). "The context of anti-gay violence: Notes on cultural and psychological heterosexism". J Interpers Violence 5 (3): 316–333. doi:10.1177/088626090005003006. https://archive.org/details/sim_journal-of-interpersonal-violence_1990-09_5_3/page/316. 
  79. ↑ Herek, Gregory M. (February 2000). "The Psychology of Sexual Prejudice". Current Directions in Psychological Science 9 (1): 19–22. doi:10.1111/1467-8721.00051. 
  80. ↑ O'Donohue, William; Caselles, Christine (September 1993). "Homophobia: Conceptual, definitional, and value issues". J Psychopathol Behav Assess 15 (3): 177–195. doi:10.1007/BF01371377. https://archive.org/details/sim_journal-of-psychopathology-and-behavioral-assessment_1993-09_15_3/page/177. 
  81. ↑ Greene, Herek. Lesbian and Gay Psychology: Theory, Research, and Clinical Applications (Psychological Perspectives on Lesbian & Gay Issues Book 1). New York: SAGE Publications, January 5, 1994 — 27, 28-bet. ISBN 9780803953123. Qaraldi: 2023-yil 30-may. 
  82. ↑ „AP stylebook embraces 'they' as a singular, gender-neutral pronoun“ (en). NBC News (2017-yil 27-mart). Qaraldi: 2023-yil 22-oktyabr.
  83. ↑ Byers. „AP nixes 'homophobia', 'ethnic cleansing'“. Politico (2012-yil 26-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 16-dekabr.
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 Raymond J. Noonan. „Heterophobia: The Evolution of an Idea“. Dr. Ray Noonan's 1999 Conference Presentations (1999-yil 6-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 25-noyabr.
  85. ↑ Reisman, Judith A.. Kinsey, Sex and Fraud: The Indoctrination of a People, an Investigation Into the Human Sexuality Research of Alfred C. Kinsey, Wardell B. Pomeroy, Clyde E. Martin, and Paul H. Gebhard. Lochinvar-Huntington House, 1990. ISBN 978-0-910311-20-5. Andoza:Page needed
  86. ↑ The Complete Dictionary of Sexuality by Robert T. FrancoeurAndoza:Page needed
  87. ↑ White, Stephen M.; Franzini, Louis R. (24 February 1999). "Heteronegativism: The Attitudes of Gay Men and Lesbians Toward Heterosexuals". Journal of Homosexuality 37 (1): 65–79. doi:10.1300/J082v37n01_05. PMID 10203070. 
  88. ↑ "heterophobia". Merriam-Webster (Online nashri). https://www.merriam-webster.com/dictionary/heterophobia. Qaraldi: 15 March 2022. 

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Gomofobiya
haqida turkum mavjud
Vikilugʻatda Gomofobiya nomli maqola mavjud.
Vikilugʻatda geterofobiya nomli maqola mavjud.
Wikimedia Commonsda Gomofobiya mavzusiga oid fayllar bor.
Vikiiqtibosda Gomofobiyaga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gomofobiya&oldid=5231596" dan olindi