Kontent qismiga oʻtish

Yuriy Lonchakov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Yuriy Valentinovich Lonchakov
Tavalludi 4-mart 1965-yil (1965-03-04) (59 yosh)
Fuqaroligi Rossiya
Kasbi Uchuvchi
Millati Rus
Mukofotlari
Kosmik karyera
Daraja Rossiya Harbiy havo kuchlari polkovnigi
Kosmosdagi vaqt
 200 kun 18 soat 39 daqiqa
Tanlash 1997
Jami EVAs
 2
Jami EVA vaqti
 10 soat 27 daqiqa
Missiyalar STS-100, Soyuz TMA-1/TM-34, Soyuz TMA-13 (Expedition 18)
Missiya belgisi

Yuriy Valentinovich Lonchakov (ruscha: Юрий Валентинович Лончаков; 1965-yil 4-martda tugʻilgan) - rossiyalik sobiq kosmonavt va uchta kosmik missiya faxriysi.[1] U kosmosda 200 kun oʻtkazdi va ikki marta kosmik yurish qildi.

Shaxsiy hayot

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lonchakov 1965-yil 4-martda Qozogʻistonning Jezkazkansk viloyati, Balxash shahrida tugʻilgan. U Aktyubinskni bolaligi va yoshligidan buyon oʻzining ona shahri deb biladi.[2] Lonchokovning ota-onasi Lonchakov Valentin Gavrilovich va Galina Vasilyevna geolog boʻlgan. U Lonchakova (Dolmatova) Tatyana Alekseevna bilan turmush qurgan. Ularning 1990-yilda tugʻilgan Kirill ismli bir oʻgʻli bor.[1] Uning sevimli mashgʻulotlariga kitoblar, turizm, avtoturizm, changʻi sporti, sport oʻyinlari kiradi.

Ta'lim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1982-yilda oʻrta maktabni tugatgandan soʻng Lonchakov Orenburg havo kuchlari uchuvchilar maktabiga oʻqishga kirdi va 1986-yilda uchuvchi-muhandis sifatida imtiyozli diplom bilan tugatdi. 1995-yilda Lonchakov Jukovskiy havo kuchlari akademiyasiga oʻqishga kirdi va uni 1998-yilda uchuvchi-muhandis-tadqiqotchi sifatida imtiyozli diplom bilan tugatdi.

Mukofotlar va unvonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lonchakov Rossiya Federatsiyasi Qahramoni medali va Rossiya Federatsiyasining uchuvchi-kosmonavti faxriy unvoni bilan taqdirlangan. U IV darajali "Vatanga xizmatlari uchun" ordeni,[3] "Koinotni oʻrganishdagi xizmatlari uchun" medali[4] va NASA kosmik parvozi medali bilan taqdirlangan. Lonchakov - Xalqaro ijtimoiy fanlar akademiyasi va Xalqaro homiylik akademiyasi tomonidan ta'sis etilgan "Rossiya shon-sharafi" nominatsiyasida "Vatan shon-sharafi" milliy mukofoti sovrindori. U "Aktubinsk viloyatida xizmat koʻrsatgan odam"dir.

Harbiy martaba

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uchuvchilar maktabini tugatgach, Lonchakov Rossiya dengiz flotida ikkinchi ekipaj komandiri, ekipaj komandiri, eskadron katta uchuvchisi va aviatsiya brigadasi komandiri lavozimlarida xizmat qildi. Lonchakov 1400 soatdan ortiq parvoz vaqtini qayd etdi. Harbiy havo kuchlarining 1-toifali uchuvchisi va 526 sakrash bilan parashyutchilarni tayyorlash boʻyicha instruktor.

Kosmonavt faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lonchakov "Space Shuttle Endeavour" kemasining oʻrta palubasi va parvoz palubasi oʻrtasidagi oʻtish yoʻlagida.

Lonchakov 1997-yil dekabr oyida Gagarin Kosmonavtlarni tayyorlash markazi kosmonavtlar idorasining sinov-kosmonavt nomzodi etib saylandi. 2004-yil iyul oyida u Bayqoʻngʻir kosmodromida ekstremal vaziyatlarda omon qolish boʻyicha mashgʻulotlarda qatnashdi.

STS-100

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lonchakovning birinchi kosmik parvozi Xalqaro kosmik stansiyaning Canadarm2 robot qoʻlini oʻrnatgan STS-100 Space Shuttle missiyasi edi. Endeavorning vazifasi Raffaello logistika modulini stansiyaga joylashtirish, uni faollashtirish Raffaello va stantsiya oʻrtasida yuk tashish va Raffaelloni shattlning yuk koʻtaruvchi joyiga qaytarish edi. Space Shuttle Endeavour 2001-yil 19-aprelda UTC vaqti bilan soat 18:40:42da Kennedi kosmik markazidan havoga koʻtarildi.[5] Lonchakov missiya mutaxassisi sifatida xizmat qilgan. Taxminan ikki kunlik parvozdan soʻng Endeavour 2001-yil 21-aprelda UTC vaqti bilan soat 13:59da XKSga tutashdi. 8 kunlik ishdan soʻng 19-aprel kuni soat 17:34da kema ISSdan tushirildi. Dastlab qoʻnish KSCda rejalashtirilgan edi, ammo davom etayotgan yomgʻir yogʻishi va kuchli shamollar Endeavorni Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasiga qoʻnishga majbur qildi.[6] STS-100 missiyasining davomiyligi 11 kun 21 soat 31 daqiqa 14 soniyani tashkil etdi.

Soyuz TMA-1/TM-34

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2002-yil 25-martda Lonchakov "Soyuz-TM", "Soyuz-TMA" kosmik kemalarining zaxira ekipaji komandiri, XKS dasturi boʻyicha toʻrtinchi tashrif buyuruvchi ekipaj komandiri sifatida kosmik parvoz uchun tayyorgarlikdan oʻtdi. 2002-yil 1-oktyabrda u bosh ekipaj tarkibiga bort muhandisi-2 etib saylandi va zaxira ekipaj komandiri boʻlib qoldi.

Lonchakov 2002-yil oktyabr oyida "Soyuz TMA-1 " taksi reysidagi "Soyuz" ning ekipaj a'zosi sifatida XKSga qaytdi. Qoʻmondon Lonchakov, bort muhandis-kosmonavti Sergey Zalyotin va ESA astronavti Frank De Vin boʻlgan "Soyuz" kosmik kemasi 2002-yil 30-oktyabrda UTC vaqti bilan soat 03:11 da Bayqoʻngʻir kosmodromidan koʻtarildi. Yerdagi qalin tuman kameralardan uchirishni toʻsib qoʻydi.[7] Soyuz TMA-1 va XKS oʻrtasidagi muvaffaqiyatli ulanish 2002-yil 1-noyabrda UTC vaqti bilan soat 05:01da amalga oshirildi. Lonchakov koinotda 10 kun 20 soat va 53 daqiqa vaqt oʻtkazgandan soʻng "Soyuz TM-34" da Yerga qaytdi.[1] "Soyuz TM-34" kosmik kemasi 9-noyabr kuni soat 20:44da XKS Zarya modulining pastki portidan tushirildi va 10-noyabr kuni UTC vaqti bilan soat 00:04da Arkaliq shahridan 100 km shimoli-sharqda qoʻndi.[8] "Soyuz TM-34" "Soyuz-TM" kosmik kema seriyasining oxirgisi boʻlib, "Soyuz-TMA" bilan almashtirildi.

Ekspeditsiya 18

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yuriy Lonchakov. 18-ekspeditsiyaning bort muhandisi, ISSning Zarya modulida.

Lonchakov dastlab 19-ekspeditsiyada bort muhandisi etib saylangan, biroq Salijon Sharipov ekipajdan chetlashtirilgandan keyin 18-ekspeditsiya ekipajiga bort muhandisi va “Soyuz” komandiri lavozimiga oʻtkazilgan.[9] Lonchakov, 18-ekspeditsiya komandiri Maykl Finke va kosmik sayyoh Richard Garriott bilan birga "Soyuz TMA-13" kosmik kemasi 2008-yil 12-oktyabrda UTC vaqti bilan soat 7:01da uchirildi.[10][11] Lonchakov "Soyuz" komandiri boʻlib xizmat qilgan. Ikki kunlik avtonom parvozdan soʻng “Soyuz TMA-13” 14-oktyabr kuni soat 08:26 da belgilangan vaqtdan yetti daqiqa oldin XKS Zarya modulining Yerga qaragan tutash portiga muvaffaqiyatli qoʻndi. Lonchakov ISS Expedition 18 ekipajiga bort muhandisi sifatida qoʻshildi. Richard Garriot bortda boʻlganida, Lonchakov oʻzining shaxsiy vaqtida (Maykl Finke, Gregori Chamitoff va Richard Garriott bilan birga) kosmosda yaratilgan "Qoʻrquv Apogeyi" ilmiy-fantastik filmida suratga olish va bosh rolni ijro etishda ishtirok etgan.

2009-yil 12-martda 1993-yilda GPS sun'iy yoʻldoshini ishga tushirish uchun foydalanilgan Delta II raketasining yuqori pogʻonasidagi qoldiqlar XKS yaqinidan oʻtib ketdi. Ekspeditsiya 18 ekipaji modullar orasidagi lyuklarni yopish va favqulodda ekipajning qochishini ta'minlash uchun oʻrnatilgan "Soyuz" kosmik kemasiga chiqish orqali XKSni evakuatsiya qilishga tayyorlandi.[12] Vayronalar kosmik stantsiyaga tegmadi va UTC vaqti bilan soat 16:38da xavfsiz oʻtib ketdi. Ekipaj taxminan besh daqiqadan soʻng faoliyatini davom ettirishga kirishdi.[12]

Lonchakov NASA astronavti Maykl Finke va kosmik parvoz ishtirokchisi Charlz Simoni bilan Yerga qaytdi. “Soyuz TMA-13” kapsulasi 2009-yil 8-aprel kuni UTC vaqti bilan soat 7:16 da Qozogʻistonga qoʻndi.

Kosmik yurishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yuriy Lonchakov 2008-yil 23-dekabrda kosmik yurishda qatnashmoqda.
Yuriy Lonchakov 2009-yil 10-martda koinotga chiqishda ishtirok etmoqda.

Lonchakov jami 10 soatu 27 daqiqa davom etgan ikki marta kosmik sayohatni amalga oshirdi.

2008-yil 23-dekabrda Lonchakov NASA astronavti Maykl Finke bilan birinchi marta kosmik yurishini amalga oshirdi.[13] Ular Pirsga elektromagnit energiya oʻlchash moslamasini (Langmuir zond) oʻrnatdilar, Rossiyaning Biorisk uzoq muddatli tajribasini olib tashladilar, Zvezdada organik va biologik materiallar namunalarini ochiq kosmosga chiqarish (Expose-R) tajriba paketini oʻrnatdilar. U yerdagi buyruq boʻyicha telemetriyani faollashtirib, uzata olmaganidan keyin uni olib tashladilar. Ikki kosmik sayohatchi, shuningdek, kosmik stansiya atrofidagi ionosferadagi buzilishlarni oʻlchaydigan Impulse tajribasini oʻrnatdilar. EVA Rossiyaning Orlan kosmik kostyumlarida Pirs havo blokidan oʻtkazildi.[14][15] Kosmosga chiqish 5 soat 38 daqiqa davom etdi.

2009-yil 10-martda Lonchakov oʻzining ikkinchi marta kosmosga chiqishini yana Finke bilan amalga oshirdi. Ikki kosmik sayohatchi Zvezda modulining universal ilmiy platformasiga EXPOSE-R eksperimentini oʻrnatdilar, Pirs havo qulfi va oʻrnatish boʻlimiga ulash nishoni hududidan lenta tasmalarini olib tashladilar, stansiya Rossiya qismining tashqi qismini koʻzdan kechirdilar va suratga oldilar.[16] Kosmik yurish Rossiyaning Orlan kosmik kostyumlarida Pirs Docking Compartment havo qulfidan amalga oshirildi.[17] va 21:11da havo qulfi lyuki yopilganida yakunlandi. Kosmik yurish 4 soat 49 daqiqa davom etdi. Bu kosmik stantsiyani yigʻish va texnik xizmat koʻrsatishni qoʻllab-quvvatlash uchun 120-kosmosga chiqish boʻldi.

Iste'fo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yilda u 14-sentyabrdan boshlab iste'foga chiqish haqida ariza berdi. U boshqa qiziqroq ish uchun iste'foga chiqqani ma'lum boʻldi. Lonchakov 44-ekspeditsiyada Xalqaro kosmik stantsiyaga uchishi kerak edi va e'lon qilingan paytda uning oʻrniga hech kimning nomi aytilmagan edi.[18] Uning oʻrniga Gennadiy Padalka kosmosga uchdi.

Kosmosdan keyingi faoliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Lonchakov kosmonavtlar korpusidan iste'foga chiqdi va "Gazprom"da lavozimni egalladi. 2014-yil 31-martda u GCTC rahbari vazifasini bajaruvchi etib tayinlandi. 

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ENERGIA. „Yury Valentinovich LONCHAKOV“ (2008-yil sentyabr). 2016-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-iyun 2010-yil.ENERGIA (September 2008). "Yury Valentinovich LONCHAKOV" (Wayback Machine saytida 2016-03-03 sanasida arxivlangan). Retrieved 8 June 2010.
  2. ↑ NASA. „Preflight interview:Yuri Lonchokov“ (24-sentabr 2008-yil). 2010-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  3. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 2 апреля 2010 г. № 412
  4. ↑ Указ Президента Российской Федерации от 12 апреля 2011 года № 436 «О награждении медалью „За заслуги в освоении космоса"»
  5. ↑ NASA. „STS-100 Mission Control Center Status Report #01“ (19-aprel 2001-yil). 8-iyun 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-iyun 2010-yil.
  6. ↑ NASA. „STS-100 Mission Control Center Status Report #27“ (1-may 2001-yil). 6-may 2001-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-iyun 2010-yil.
  7. ↑ „Soyuz TMA-1 Mission to the ISS“. RussianSpaceWeb.com. Qaraldi: 8-iyun 2010-yil.
  8. ↑ „Soyuz TM-34 Mission to the ISS“. RussianSpaceWeb.com. Qaraldi: 8-iyun 2010-yil.
  9. ↑ NASA. „NASA Assigns Crews for STS-127 and Expedition 19 Missions“. NASA (2008). 2017-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  10. ↑ Chris Bergin. „Soyuz TMA-13 launches trio on journey to the ISS“. NASA Spaceflight.com (2008). Qaraldi: 12-oktabr 2008-yil.
  11. ↑ „Rocket launches on space station voyage“. International Herald Tribune (2008). Qaraldi: 12-oktabr 2008-yil.
  12. ↑ 12,0 12,1 Bergin. „RED threshold late notice conjunction threat misses ISS – Crew egress Soyuz“. NASASpaceflight.com (12-mart 2009-yil). Qaraldi: 12-mart 2009-yil.
  13. ↑ NASA. „Station Spacewalkers Install Experiments“ (23-dekabr 2008-yil). 2022-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  14. ↑ NASA. „ISS On-Orbit Status 12/23/08“. NASA (2008). 9-yanvar 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-dekabr 2008-yil.
  15. ↑ „US, Russian space station crew conduct spacewalk“. Seattle Post-Intelligencer (2008). 1-yanvar 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-dekabr 2008-yil.
  16. ↑ NASA. „Station Spacewalkers Install Experiments, Probe“ (10-mart 2009-yil). 2022-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  17. ↑ Brian Wagner. „Space Station Astronauts Complete Space Walk Ahead of Shuttle Launch“. Voice of America (10-mart 2009-yil). 13-mart 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-mart 2009-yil.
  18. ↑ „Russian cosmonaut set for space station mission resigns“. UPI. Space Daily (5-sentabr 2013-yil). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuriy_Lonchakov&oldid=3930713" dan olindi