Kontent qismiga oʻtish

Gennadiy Padalka

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Gennadiy Ivanovich Padalka
ISS Expedition 9 crew.jpg
Tavalludi 21-iyun 1958-yil (1958-06-21) (66 yosh)
Krasnodar, Sovet Ittifoqi
Fuqaroligi Rossiya va SSSR
Kasbi Uchuvchi
Millati Rus
Mukofotlari
Kosmik karyera
Daraja Polkovnik, Rossiya Harbiy havo kuchlari
Kosmosdagi vaqt
 878 kun 11 soat 31 daqiqa
Tanlash 1989
Jami EVAs
 10
Jami EVA vaqti
 38 soat 37 daqiqa
Missiyalar Soyuz TM-28, Soyuz TMA-4 (Expedition 9), Soyuz TMA-14 (Expedition 19/20), Soyuz TMA-04M (Expedition 31/32), Soyuz TMA-16M (Expedition 43/44)
Missiya belgisi
Isteʼfo April 2017

Gennadiy Ivanovich Padalka (ruscha: Гeннадий Иванович Падалка; 1958-yil 21-iyunda Sovet Ittifoqining Krasnodar shahrida tugʻilgan) - Rossiya Harbiy-havo kuchlari zobiti va Roskosmos kosmonavti. Hozirda Padalka kosmosda eng koʻp vaqt oʻtkazish boʻyicha 879 kunlik jahon rekordini qoʻlga kiritgan.[1][2][3] U Mir va Xalqaro kosmik stansiyada ishlagan.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Padalka Irina Anatolievna Padalka (Ponomareva) bilan turmush qurgan. Ularning uchta qizi bor: Yuliya, Yekaterina va Sonya. U teatr, parashyut sporti va shoʻngʻishni yaxshi koʻradi.[4][5][6][7]

Ta'lim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Padalka 1979-yilda Yeysk harbiy aviatsiya kollejini tamomlagan. O'qishni tugatgandan soʻng u Rossiya Harbiy-havo kuchlarida uchuvchi, keyinroq katta uchuvchi boʻlib xizmat qildi va oxir-oqibat polkovnik unvoniga sazovor boʻldi. U Rossiya havo kuchlarida birinchi toifali uchuvchi sifatida olti turdagi samolyotlarda 1500 soat parvoz qilgan. Bundan tashqari, u umumiy parashyut tayyorlash instruktori sifatida 300 dan ortiq parashyut sakrashlarini amalga oshirgan. Padalka, shuningdek, 1994-yilgacha YuNESKOning Ta'lim tizimlari xalqaro markazida muhandis-ekolog boʻlib ishlagan.[8] U kosmosda diagnostik telemeditsinani qoʻllash strategiyalarini oʻrganuvchi AQSh hukumati tomonidan moliyalashtirilgan mikrogravitatsiyada ilgʻor diagnostika ultratovush loyihasining tadqiqotchisidir.

Mukofotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Padalka Rossiya Federatsiyasining Qahramon yulduzi va Rossiya Federatsiyasining sinov-kosmonavti unvoniga sazovor boʻlgan.[7] U toʻrtinchi darajali "Vatan xizmatlari uchun" medali, Rossiya Federatsiyasi medallari, shuningdek, "Kosmonavtikaga xizmatlari uchun" xalqaro kosmonavtika jamgʻarmasining medallari bilan taqdirlangan. Padalka Rossiya Federatsiyasi hukumatining fan va texnologiya sohasidagi mukofoti sovrindori.[9]

Kosmonavt faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gennadiy Padalka 1989-yilda Gagarin nomidagi Kosmonavtlarni tayyorlash markazida oʻqishni boshlash uchun kosmonavt nomzodi sifatida tanlandi. 1989-yil iyunidan 1991-yil yanvarigacha u asosiy kosmik mashgʻulotlarda qatnashdi va 1991-yilda sinov-kosmonavti malakasiga ega boʻldi.

Mir missiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1998-yil 13-avgustda Gennadiy Sergey Avdeyev bilan "Soyuz TM-28" bortida "Mir" 26-ekspeditsiyasining ekipaji sifatida uchdi. Uning asosiy vazifasi hayotni qoʻllab-quvvatlash tizimlarini ta'mirlash va stansiyani 27-ekspeditsiyadan keyin amalga oshirilishi kerak boʻlgan orbitaga tayyorlash edi. 1999-yil 8-fevralda soat 11:23 da Padalka va Avdeyev Mirning "Soyuz TM-28"dagi -X portidan chiqib ketishdi va GMT vaqti bilan soat 11:39da +X Kvant portiga qayta oʻrnashishdi. Shundan soʻng, "Soyuz TM-29" ning oʻrnatilishi uchun oldingi portni boʻshatishdi. U 1999-yil 28-fevralda "Soyuz TM-28" kapsulasida Yerga qaytdi. "Soyuz TM-28" 27-fevral kuni soat 22:52 da Kvantning orqa oʻrnatish portidan chiqdi va Qozogʻistonga 28-fevral kuni soat 02:14da qoʻndi. Padalka missiya davomida 198 kun 16 soatlik kosmik sayohatni toʻpladi.

ISS missiyalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
9-ekspeditsiya komandiri Gennadiy Padalka ISSning Zvezda moduli ichida.

1999-yil iyunidan 2000-yil iyuligacha Padalka ISS favqulodda vaziyatlar ekipaji komandiri sifatida "Soyuz-TM" transport vositasida kosmik parvozga tayyorgarlik koʻrgan. 2000-yil avgustidan 2001-yil noyabrigacha u 4-ekspeditsiyaning zaxira ekipaji komandiri sifatida kosmik parvozga tayyorgarlik koʻrgan.

Ekspeditsiya 9

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2002-yil mart oyida Padalka ISS Ekspeditsiya 9 ekipajining komandiri etib tayinlandi. 9-ekspeditsiya Qozogʻistonning Boyqoʻngʻir kosmodromidan "Soyuz TMA-4" kosmik kemasida uchirilgan va 2004-yil 21-aprelda XKS bilan tutashtirilgan. Bir haftalik qoʻshma operatsiyalar va topshirish brifinglaridan soʻng ular Yerga qaytib kelgan 8-ekspeditsiya ekipaji bilan almashdilar. Olti oylik xizmat safari davomida Padalka stansiyada ISS ilmiy ishlarini davom ettirdi, stansiya tizimlariga texnik xizmat koʻrsatdi va toʻrtta kosmik yurishni amalga oshirdi. Ekspeditsiya 9 missiyasi 2004-yil 23-oktabrda yakunlandi va Qozogʻistonga qaytib keldi. Ushbu missiyani bajarishda Padalka kosmosda qoʻshimcha 187 kun 21 daqiqa va 17 soniya boʻlib, 15 soat, 45 daqiqa 22 soniya EVA vaqtini qayd etdi.

Ekspeditsiya 19/20

[tahrir | manbasini tahrirlash]
20-ekspeditsiya komandiri Gennadiy Padalka PK-3 Plus laboratoriyasi bilan kosmik stansiyaning Pirs oʻrnatish boʻlimi ichida.

Padalka 2009-yilda 19 va 20-ekspeditsiyalar qoʻmondoni sifatida xizmat qilish uchun ISSga qaytib keldi.[10][11] U 2009-yil 26-martda Boyqoʻngʻirdan uchirilgan va ikki kundan keyin XKSga tutashtirilgan “Soyuz TMA-14” kosmik kemasiga qoʻmondonlik qilgan. Padalka, shuningdek, 2009-yil 11-oktabrda Yerga qaytib kelgan birinchi olti kishilik kosmik stantsiya ekipajiga (20-ekspeditsiya) qoʻmondonlik qildi.[12]

Ekspeditsiya 31/32

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yil may oyida Padalka uchinchi marta XKSga qaytdi. U 32-ekspeditsiyaga qoʻmondonlik qilishdan oldin 31-ekspeditsiyaning bir qismi sifatida bort muhandisi boʻlib xizmat qilgan.[13]

2012-yil 15-may kuni ekipaj aʼzolari Sergey Revin va Jozef Acaba[14] bilan birga Soyuz TMA-04M bortida XKSga uchirildi va 17-may kuni UTC vaqti bilan soat 4:36 da kosmik stansiyaga yetib keldi.[15] U Revin va Acaba bilan birga 2012-yil 17-sentabrda Yerga qaytdi. 

Ekspeditsiya 43/44

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Padalka Mixail Korniyenko va Skott Kelli bilan birga 43- va 44-ekspeditsiya paytida Soyuz TMA-16M bortida ISSga qaytdi. U 2015-yil 12-sentabrda Soyuz TMA-16M kemasiga qoʻndi. Padalka tarixda kosmosda eng koʻp boʻlish rekordini oʻrnatdi.

Iste'fo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilning aprelida Padalka Roskosmos kosmonavtlar korpusidan iste’foga chiqish haqida ariza bergani ma’lum boʻldi. Padalkaning oʻzi oʻz qarorini yaqin kelajakda istalgan kosmik missiyaga qoʻshilish imkoniyati kamligi bilan izohladi. “Men iste’foga chiqishim kerak edi. Men hech narsa qilmaslikdan charchadim. Xalqaro kosmik stansiyaga (XKS) uchishimning istiqboli yoʻq”, dedi u TASSga oʻz qarorini tushuntirib.

Kosmik yurishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1998-yil 15-sentabrda Padalka Sergey Avdeyev bilan birga "Mir" bortida boʻlganida oʻz faoliyati davomida birinchi marotaba fazoga chiqdi. Kosmik kostyumlarni kiygandan soʻng Mir Core modulining PKhO boʻlimida bosim oʻchirildi va kosmik sayohatchilar GMT vaqti bilan soat 20:00 da oʻlik Spektr moduliga kirishdi. Ekipaj quyosh batareyasini boshqarish mexanizmi uchun ba'zi kabellarni qayta uladi va yarim soatdan keyin lyukni yopdi. PKhO 30 daqiqa davom etgan kosmik yurishdan soʻng bosim oʻtkazdi.

1998-yil 10-noyabrda Padalka va Avdeyev yana koinotga chiqishdi. Ikkalasi EVAni Mirdagi Kvant-2 havo bloki yasash bilan oʻtkazdilar. Kosmik yurishning boshlanish vaqti GMT vaqti bilan soat 19:24da boʻlgan. Kosmosda sayr qilayotgan ikki kosmonavt yaqinlashib kelayotgan Leonid yomgʻiri uchun meteoroid detektorini oʻrnatdi va Sputnik-41 havaskor radio mini-sun'iy yoʻldoshini qoʻlda uchirdi. Kosmik yurish 11-noyabr kuni GMT vaqti bilan soat 01:18 da yakunlandi va umumiy vaqt 5 soat 54 daqiqani tashkil etdi.

Padalka oʻzining Orlan skafandri bilan Pirs oʻrnatish boʻlimida.

Padalkaning uchinchi koinotga chiqishi 2004-yil 24-iyunda ISSning Pirs oʻrnatish boʻlimidan amalga oshirildi. Kosmosda yurish uning hamkori, NASA astronavti Maykl Finkening skafandrning nosozligi tufayli toʻxtatildi.[16] Fincke chiqib ketganidan soʻng bir necha daqiqa oʻtib parvoz boshqaruvchilari uning asosiy kislorod bakidagi bosim pasayganini payqashdi. Kosmosda yurish olti soatga rejalashtirilgan boʻlsa-da, muammolar tufayli u atigi 14 daqiqa davom etdi.

2004-yil 30-iyunda Padalka astronavt Maykl Finke bilan birga oʻzining toʻrtinchi kosmik yurishini amalga oshirdi. Ikkilik kosmik stansiyadagi nosoz oʻchirgichni belgilangan muddatdan bir soat oldin muvaffaqiyatli tuzatdi.[17] Ta'mirlash ishlari davomida ikkita kosmik sayohatchi gyroskopning quvvatini oʻchirib qoʻygan masofadan quvvatni boshqarish moduli (RPCM) deb nomlangan muvaffaqiyatsiz qurilmani almashtirdilar. Kosmosga chiqish 5 soat 40 daqiqa davom etdi.

2004-yil 3-avgustda Gennadiy Padalka va Mayk Finke aloqa moslamalarini oʻrnatish va Zvezda xizmat modulining tashqi qismidagi kosmik ekspozitsiya tajribalarini almashtirish uchun yana kosmik stantsiyani tark etishdi.[18] Kosmik yurish Pirs oʻrnatish boʻlimidan amalga oshirildi. Padalka va Finke GMT vaqti bilan soat 6:58da havo qulfining tashqi lyukini ochgandan soʻng boshlandi. Kosmosda yurish paytida ikkita kosmik sayohatchi oʻrnatish uchun ishlatiladigan oltita eskirgan lazer reflektorini olib tashladi va ulardan toʻrttasini yangi versiyalari bilan almashtirdi. Ekipaj, shuningdek, Avtomatlashtirilgan transport vositasining (ATV) kosmik stantsiya bilan aloqa qilishiga imkon berish uchun ikkita antenna oʻrnatdi va notoʻgʻri televizor kamerasidan kabelni olib tashladi. XKSdan 4 soat 20 daqiqalik ekskursiya Padalkaning beshinchi marta koinotga chiqishi edi.

Padalka oʻzining oltinchi chiqishini 2004-yil 3-sentabrda Mayk Finke bilan birga kosmosga chiqqanda amalga oshirdi. Kosmik yurish Zvezda modulidan tashqarida boʻlib oʻtdi. Padalka va Finke koinotga chiqishni GMT vaqti bilan soat 16:43da Pirs havo blokidan chiqqandan keyin boshladi.[19] Zarya modulida ikkita kosmik sayohatchi modulning sovutish suvi darajasini oʻlchaydigan nasos boshqaruv panelini almashtirdilar. Shuningdek, ular Zvezda modulining orqa tomoniga uchta aloqa antennasini oʻrnatdilar. Kosmosga chiqish 5 soat 21 daqiqa davom etdi.

Gennadiy Padalka 2012-yil avgust oyida Strela-2 yuk bumini Pirs oʻrnatish boʻlinmasidan Zarya moduliga koʻchirish uchun kosmik yurishda qatnashmoqda.

Padalka 2009-yil 5-iyun kuni oʻzining yettinchi marta kosmik yurishini yakunladi.[20] U va NASA astronavti Maykl Barratt UTC vaqti bilan soat 7:52da yurishni boshlab, Mini tadqiqot moduli 2 (MRM-2) ni joylashtirish uchun ulash tizimi antennalari va kabellarni oʻrnatish uchun ISS tashqarisiga chiqishdi. Kosmik yurish skafandrlardagi karbonat angidrid miqdori kutilganidan yuqori boʻlgani uchun rejadan bir soat keyin boshlandi. Ikki ekipaj a'zosi GMT vaqti bilan soat 12:46da Pirs oʻrnatish boʻlimiga qaytib kelganida, kosmik yurish tugadi. Kosmosga chiqish 4 soat 54 daqiqa davom etdi.

Gennadiy Padalka 32-ekspeditsiya qoʻmondoni sifatida 2012-yil 20-avgustda EVA sessiyasida ishtirok etmoqda.

2009-yil 10-iyunda Gennadiy Padalka va Maykl Barratt Zvezda modulidagi transfer boʻlimiga kirishdi.[21] "Ichki kosmik yurish" havo qulfi ichidagi bosim bilan bogʻliq dastlabki muammolar tufayli rejadan 10 daqiqa keyin boshlandi, chunki u kutilgandek tez tushmadi. Ular ISS tashqarisida ochiq kosmosda boʻlmaganlarida, Padalka va Barratt bosimsiz boʻlinmada kosmik kostyum kiyishlari kerak edi. 12 daqiqalik kosmik yurish paytida ikki ekipaj a'zosi MRM-2 ni joylashtirish uchun oʻrnatish mexanizmini harakatga keltirdilar. Ushbu tadbir Padalka uchun sakkizinchi marotaba kosmosga chiqish boʻldi.

2012-yil 20-avgustda Padalka kosmonavt Yuriy Malenchenko bilan birgalikda oʻzining toʻqqizinchi marta kosmosda yurishini amalga oshirdi.[22] Ikki kosmonavtga yuklangan vazifalar apparatni koʻchirish, oʻrnatish, qidirish va joylashtirishni oʻz ichiga olgan. Kosmosga chiqish uchun Malenchenko koʻk chiziqli Orlan skafandrini kiydi. Kosmosga chiqishning davomiyligi 5 soat 51 daqiqani tashkil etdi. Xalqaro kosmik stansiya modullari orasidagi kichik oqish tufayli fazoga chiqish taxminan bir soatga kechiktirildi. Kosmik yurish Pirs oʻrnatish boʻlimi modulidan GMT vaqti bilan soat 15:37da boshlandi. Padalka va Malenchenko uchun birinchi vazifa Strela-2 bumini Pirs modulidan Zarya modulining old tomoniga koʻchirish edi. Yangi koʻp maqsadli laboratoriya moduli (MLM) Nauka kelishiga tayyorgarlik uchun Pirs moduli Koinot stansiyasidan ajratilishi kerak boʻlganligi sababli koʻchirish zarur edi. Ularning ikkalasi ham 2021-yilda sodir boʻlgan. Padalka va Malenchenko tomonidan bajarilgan navbatdagi vazifa 21 dyuymli diametrli sferik sun'iy yoʻldoshni joylashtirish edi. Ikki kosmonavt, shuningdek, Zvezda moduliga oʻrnatishdan oldin Pirs modulidan beshta qoldiq qalqoni oldi. Ular bir nechta oldindan berilgan topshiriqlarni ham bajarishdi (chunki ikkalasi ham tungi oʻtish paytida dam olmaslikni afzal koʻrishdi). Chunki ular duet vaqt jadvalidan taxminan bir soat oldinda edi. Ular Yerga olib qaytish uchun Pirs modulidan Biorisk deb nomlangan tashqi tajribani olishdi va qoʻshimcha barqarorlik uchun Pirs moduli va EVA zinapoyasi oʻrtasida ikkita tizimli tayanch tirgaklarini oʻrnatdilar. Keyin Padalka va Malenchenko muvaffaqiyatli kosmik yurishni tugatish uchun lyukni yopish va qayta bosim oʻtkazish jarayonini boshlashdan oldin Pirs moduliga kirishdi.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ He has been the Commander of the ISS on 4 occasions. Cheng, Kenneth. „Breaking Space Records“. New York Times (27-mart 2015-yil). 2015-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-iyun 2015-yil.
  2. ↑ Thompson, Curtiss. „Russian Cosmonaut Sets Record For Most Time Spent In Space“. Penny4NASA (29-iyun 2015-yil). 2019-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-iyul 2015-yil.
  3. ↑ Russian astronaut record-breaker Padalka returns to Earth, BBC News, 12 September 2015
  4. ↑ „Gennady Padalka“. 18-mart 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2015-yil.
  5. ↑ „'He's the greatest Obi-Wan': Meet astronaut Gennady Padalka, Earth's longest resident in space“. Firstpost.com. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral.
  6. ↑ „Russian Federal Space Agency |“. En.federalspace.ru. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Cosmonaut Bio: Gennady Ivanovich Padalka (03/2009)“. Jsc.nasa.gov. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral."Cosmonaut Bio: Gennady Ivanovich Padalka (03/2009)". Jsc.nasa.gov. Retrieved 2016-02-28.
  8. ↑ „Cosmonaut Biography: Gennadi Padalka“. Spacefacts.de. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral.
  9. ↑ „Russian Federal Space Agency |“. En.federalspace.ru. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral.
  10. ↑ NASA. „NASA Assigns Crews for STS-127 and Expedition 19 Missions“. NASA (2008). 2020-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  11. ↑ NASA. „Expedition 20“. 2011-yil 24-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  12. ↑ „Blogger“. Feedproxy.google.com. Qaraldi: 2016-yil 28-fevral.[sayt ishlamaydi]
  13. ↑ NASA HQ. „NASA And Partners Assign Crews For Upcoming Space Station Missions“. NASA (2010). Qaraldi: 8-iyul 2010-yil.
  14. ↑ Albanesius, Chloe. „3 Soyuz Astronauts Blast Off for Space Station“. PC Magazine (15-may 2012-yil). Qaraldi: 15-may 2012-yil.
  15. ↑ Harwood, William. „Three-man crew docks at International Space Station“. Spaceflight Now (17-may 2012-yil). Qaraldi: 17-may 2012-yil.
  16. ↑ William Harwood. „Suit problem ends station spacewalk“. Spaceflight Now (24-iyun 2004-yil). Qaraldi: 4-iyun 2010-yil.
  17. ↑ Tariq Malik. „ISS Spacewalk a Success: Gyroscope Power Restored“. SPACE.com (1-iyul 2004-yil). 20-may 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-iyun 2010-yil.
  18. ↑ Tariq Malik. „Third Spacewalk a Breeze for Space Station Crew“. SPACE.com (3-avgust 2004-yil). Qaraldi: 4-iyun 2010-yil.
  19. ↑ NASA. „International Space Station Status Report #04-50“ (3-sentabr 2004-yil). 2022-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun.
  20. ↑ William Harwood. „Successful spacewalk ends“. Spaceflight Now (5-iyun 2009-yil). Qaraldi: 4-iyun 2010-yil.
  21. ↑ Robert Block. „Space station crew completes short spacewalk“. Orlando Sentinel (10-iyun 2009-yil). 6-dekabr 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4-iyun 2010-yil.
  22. ↑ Pete Harding. „Russian cosmonaut duo complete a highly successful spacewalk on ISS“. NASAspaceflight.com (20-avgust 2012-yil). Qaraldi: 4-noyabr 2012-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gennadiy_Padalka&oldid=5152844" dan olindi