Wolfgang Amadeus Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart
Tavalludi	27-yanvar 1756-yil; Zalsburg
Vafoti	5-dekabr 1791-yil ; (35 yoshda); Vena
Fuqaroligi	Prince-Archbishopric of Salzburg
Otasi	Leopold Mozart
Onasi	Anna Maria Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-yil 27-yanvar – 1791-yil 5-dekabr) Klassik davrning nufuzli bastakori. Qisqa umr koʻrishiga qaramay, oʻz davrining deyarli barcha Gʻarb klassik janrlarini ifodalovchi 800 dan ortiq asarlarni yaratdi. Ushbu kompozitsiyalarning aksariyati simfonik, konsert, kamera, opera va xor repertuarining choʻqqilari sifatida tan olingan. Mozart Gʻarb musiqasi tarixidagi eng buyuk bastakorlardan biri sifatida eʼtirof etilgan^[1], uning musiqasi oʻzining „melodik goʻzalligi, nafisligi, uygʻunlik va teksturaga boyligi“ bilan hayratga soladi^[2].

Salzburgda tavallud topgan, keyin Muqaddas Rim imperiyasida va hozirgi Avstriyada bolalik vaqtlari oʻtgan. Mozart bolaligidanoq ajoyib qobiliyatini namoyon etdi. Besh yoshida u pianino va skripka chalishni yaxshi bilgan, musiqa bastalashni boshlagan va Yevropa qirolligi oldida chiqish qilgan. Otasi uni Yevropa boʻylab katta gastrol safarlariga, soʻngra Italiyaga uch marotaba sayohatga olib bordi. 17 yoshida u Salzburg sudida musiqachi boʻlgan, ammo bunga qoniqmasdan, yaxshiroq lavozim izlab sayohat qilgan.

1781-yilda Venaga tashrif buyurganida, Mozart Salzburgdagi lavozimidan chetlashtirildi. U Vena shahrida qoldi, u yerda katta shon-shuhratga erishdi, ammo moliyaviy jihatdan qiyin ahvolda edi. U yerda oʻqishning soʻnggi yillarida u oʻzining koʻplab mashhur simfoniyalari, konsertlari va operalarini yaratdi.

Hayoti va faoliyati

Oilasi va bolaligi

Wolfgang Amadeus Mozart 1756-yil 27-yanvarda Salzburgdagi Getreidegasse 9- da Leopold Mozart (1719-1787) va Anna Maria (1720-1778) oilasida dunyoga kelgan. Salzburg Muqaddas Rim imperiyasidagi (hozirgi Avstriyada) cherkov knyazligi boʻlgan Zalsburg arxiyepiskopligining poytaxti edi. Mozart oiladagi yetti farzandning eng kichigi edi, ulardan besh nafari goʻdakligida vafot etgan. Uning opasi Maria Anna Mozart (1751-1829) edi. Mozart tugʻilgan kunining ertasiga, Salzburgdagi Avliyo Rupert cherkovida choʻqintirilgan. Choʻqintirish yozuvi uning ismini lotinlashtirilgan shaklda, Joannes Chrysostom Wolfgangus Theophilus Mozart sifatida berilgan. U odatda oʻzini „Wolfgang Amadè Mozart“^[3] deb atagan, lekin uning ismi koʻp variantlarga ega edi.

Dastlabki yillarida Wolfgangning otasi uning yagona ustozi edi. Musiqa bilan bir qatorda, u oʻz farzandlariga til va ilmiy fanlarni ham oʻrgatgan. Biograf Sulaymonning taʼkidlashicha, Leopold oʻz farzandlariga sadoqatli oʻqituvchi boʻlgan boʻlsa-da, Mozart oʻzi oʻrgatgan narsadan ham koʻproq taraqqiyotga intilgani haqida dalillar mavjud. Uning birinchi siyoh sachragan kompozitsiyasi va skripkadagi saʼy-harakatlari otasining tashabbusi edi^[3], u oʻgʻlining musiqiy isteʼdodi yaqqol namoyon boʻlgach, bastakorlikdan voz kechdi^[4].

Oilaviy sayohatlarning sharoitlari ogʻir edi^[5]. Ular zodagonlardan taklifnomalar va tovon pulini kutishlari kerak edi. Avval Leopold (London, 1764yil-yozi)^[5], keyin ikkala farzandi (Gaaga, 1765-yil kuzi) uydan uzoqda, halokatli kasalliklarga chidashdi^[5]. 1767-yil oxirida oila yana Vena shahriga joʻnadi va u yerda 1768-yil dekabrigacha istiqomat qildi.

1773-77: Salzburg sudida ishga joylashish

Nihoyat, 1773-yil 13-martda otasi bilan Italiyadan qaytib kelganidan soʻng, Mozart Salzburg hukmdori, Prince-Archbishop Hieronymus Colloredo tomonidan saroy musiqachisi sifatida ishga qabul qilindi. Bastakorning Zalsburgda koʻplab doʻstlari va muxlislari bor edi^[4] va simfoniyalar, sonatalar, torli kvartetlar, masslar, serenadalar va bir nechta kichik operalar kabi koʻplab janrlarda ishlash imkoniyatiga ega edi. 1775-yilning aprel-dekabr oylari orasida Mozart skripka konsertlariga ishtiyoqni kuchaytirdi va beshta seriyani (oʻzi yozgan yagona konsertlar) yaratdi, ularning musiqiy nafisligi tobora ortib bordi. Oxirgi uchtasi — K. 216, K. 218, K. 219 — hozirda repertuarning asosiy qismidir. 1776-yilda u oʻz saʼy-harakatlarini pianino konsertlarida namoyon qildi va E ♭ K kontserti bilan yakunlandi. 1777-yil boshidagi 271-sonli asar tanqidchilar tomonidan buyuk ish deb hisoblanadi^[4].

Ushbu badiiy muvaffaqiyatlarga qaramay, Mozart Salzburgdan tobora koʻproq norozi boʻlib, boshqa joyda oʻz oʻrnini topish uchun harakatlarini ikki baravar oshirdi. Buning sabablaridan biri uning kam maoshi, yiliga 150 florin edi^[4]; Mozart operalar yozishni orzu qilar edi va Salzburg bu imkoniyatni kamdan-kam hollardagina taqdim etdi. Vaziyat 1775-yilda sud teatri yopilganda yomonlashdi, ayniqsa Salzburgdagi boshqa teatr birinchi navbatda truppalarga tashrif buyurish uchun ajratilgan edi^[4].

1777-78: Parijga sayohat

1777-yil avgustda Mozart Salzburgdagi lavozimidan isteʼfoga chiqdi^[5] va 23-sentyabrda yana ish qidirish uchun Augsburg, Mannheim, Parij va Myunxenga tashrif buyurdi^[6].

Mozart oʻsha paytdagi Yevropaning eng yaxshi deb hisoblanadigan Mannheimdagi mashhur orkestr aʼzolari bilan tanishdi. U musiqachi oilaning toʻrt qizidan biri Aloysia Weberni sevib qoldi. Mannheimda ishga joylashish istiqbollari bor edi, lekin ular hech narsaga erishmadi^[7] va Mozart qidiruvni davom ettirish uchun 1778-yil 14-martda^[3] Parijga joʻnab ketdi. Uning Parijdan kelgan maktublaridan birida Versalda organchi boʻlish lavozimga taklif qilingandi, ammo Mozart bunday tayinlanishdan manfaatdor emas edi^[4]. U qarzga botib, qimmatbaho narsalarni garovga berdi^[5]. Mozartning onasi kasal boʻlib yotib, 3-kuni vafot etganida, eng nochorlik holati yuz berdi, Halliwellning soʻzlariga koʻra 1778-yil iyul^[8] ehtimol, mablagʻ yoʻqligi sababli shifokorni chaqirishda kechikishlar boʻlgan^[5]. Mozart Melchior Grimm bilan Marquise d'Épinay qarorgohida, 5 rue de la Chaussée-d’Antin uyida yashab qoldi.

Mozart Parijda boʻlganida, otasi unga Salzburgda ish topish imkoniyatlarini qidirdi^[5]. Mahalliy zodagonlarning koʻmagi bilan Mozartga saroy organisti va konsertmeysteri lavozimini taklif qilishdi. Yillik ish haqi 450 florin edi^[4], lekin u bu taklifni qabul qilishni istamadi^[5]. Bu vaqtga kelib Grimm va Mozart oʻrtasidagi munosabatlar sovuqlashdi va Mozart u yerdan koʻchib ketdi. 1778-yil sentyabr oyida Parijdan Strasburgga joʻnab ketganidan soʻng, u Mannheim va Myunxenda qoldi. Myunxenda u yana Aloysia bilan uchrashdi, u juda muvaffaqiyatli qoʻshiqchi edi, lekin endi unga qiziqmasdi^[6]. Mozart nihoyat 1779-yil 15-yanvarda Salzburgga qaytib keldi va oʻzining yangi lavozimiga tayinlandi^[9].

Mozartning Parij safari chogʻida yozgan eng mashhur asarlar qatoriga A minor pianino sonatasi K. 310/300d, „Parij“ simfoniyasi (№. 31), 1778-yil 12- va 18- iyunda Parijda ijro etilgan^[3] va Do-majorda fleyta va arfa uchun konsert, K. 299/297c^[10] asarlari kiradi.

Manbalar

↑ Buch 2017.
↑ Eisen & Sadie 2001.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Deutsch 1965.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 Solomon 1995.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 Halliwell 1998.
↑ ^6,0 ^6,1 Sadie 1998.
↑ Drebes. „Die 'Mannheimer Schule'—ein Zentrum der vorklassischen Musik und Mozart“ (de). gerald-drebes.ch (1992). 2015-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Abert 2007.
↑ Histoire de la musique occidentale Jean Massin: . Paris: Fayard, 1983 — 613-bet. „He wrote during that period that, whenever he or someone else played one of his compositions, it was as if the table and chairs were the only listeners.“
↑ Einstein 1965.

Havolalar

Salzburg Mozarteum fondining bosh sahifasi
Wolfgang Amadeus Mozart IMDbda

Raqamli hujjatlar

Works by Wolfgang Amadeus Mozart at Project Gutenberg
Works by or about Wolfgang Amadeus Mozart at Internet Archive
Works by Wolfgang Amadeus Mozart at LibriVox (public domain audiobooks)
"Mozart" Titles; Mozart as author at Google Books
Digital Mozart Edition Archived 18 February 2017 at the Wayback Machine (Internationale Stiftung Mozarteum)
„Mozart“ titles from Gallica (fransuzcha)
From the British Library
- Mozartʼs Thematic Catalogue (Wayback Machine saytida 2011-09-07 sanasida arxivlangan)
- Mozartʼs Musical Diary (Wayback Machine saytida 2010-06-24 sanasida arxivlangan)
- Background information on Mozart and the Thematic Catalogue (Wayback Machine saytida 2014-04-14 sanasida arxivlangan)
Letters of Leopold Mozart und Wolfgang Amadeus Mozart (olmoncha) (Baden State Library)

Notalar varaqasi

Neue Motsart-Ausgabe (Internationale Stiftung Mozarteum) dan toʻliq notalar (partiyalar)
Motsart Myunxen raqamlashtirish markazidan (MDZ) ballar
Rochester universitetidan Motsart unvonlari
Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart bepul qoʻshiqlar
Free scores by Wolfgang Amadeus Mozart
Cantorion.org saytidan Motsart asarlarining bepul nota yozuvlari
The
Wolfgang Amadeus Mozart

[FOOTNOTEBuch2017-1] Buch 2017.

[FOOTNOTEEisenSadie2001-2] Eisen & Sadie 2001.

[FOOTNOTEDeutsch1965-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Deutsch 1965.

[FOOTNOTESolomon1995-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 Solomon 1995.

[FOOTNOTEHalliwell1998-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 ^5,6 ^5,7 Halliwell 1998.

[FOOTNOTESadie1998-6] 6,0 ^6,1 Sadie 1998.

[7] Drebes. „Die 'Mannheimer Schule'—ein Zentrum der vorklassischen Musik und Mozart“ (de). gerald-drebes.ch (1992). 2015-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan.

[FOOTNOTEAbert2007-8] Abert 2007.

[9] Histoire de la musique occidentale Jean Massin: . Paris: Fayard, 1983 — 613-bet. „He wrote during that period that, whenever he or someone else played one of his compositions, it was as if the table and chairs were the only listeners.“

[FOOTNOTEEinstein1965-10] Einstein 1965.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]