Vikipediya:Qoʻgʻirchoq

Bir nechta hisoblaridan notoʻgʻri maqsadlarda foydalanishni Vikipediyada „qoʻgʻirchoqbozlik“ yoki „qoʻgʻirchoq hisoblar“ deyiladi. Hisobdorlikni saqlash va jamoatchilik ishonchini oshirish maqsadida, foydalanuvchilardan odatda faqat bitta hisobdan foydalanish talab etiladi. Bir nechta hisobni yuritishning ayrim asosli sabablari mavjud boʻlsa-da, boshqa foydalanuvchilarni aldash yoki chalgʻitish, munozaralarni izdan chiqarish, umumiy fikrni buzish, jazo choralaridan qochish, chetlashtirishdan qutulish yoki boshqa yoʻllar bilan hamjamiyat mezonlari va qoidalarini buzish uchun bir nechta hisobdan foydalanish maqbul emas.

„Qoʻgʻirchoq“ quyidagi shakllarda namoyon boʻladi:

• Vikipediyani IP manzildan buzish yoki chetlashtirish va taqiqdan qochish uchun tizimdan chiqib matn kiritish
• Aniqlashdan yoki jazo choralaridan qochish, shuningdek chetlashtishdan qutulish uchun yangi hisoblar ochish yoki IP manzillarni tez-tez oʻzgartirish
• Boshqa shaxsning hisobidan foydalanish (piggybacking)
• Uzoq vaqt ishlatilmagan eski hisoblarni (baʼzan „sleeper“ deb ataladi) qayta faollashtirish va ularni boshqa foydalanuvchilar sifatida koʻrsatish
• Bir nechta foydalanuvchilarni bahsning bir tomonini qoʻllab-quvvatlash maqsadida hisoblar yaratishga undash (odatda „meatpuppetry“ deb ataladi)

Bir nechta hisoblardan notoʻgʻri foydalanish boshqa foydalanuvchilar ishonchini jiddiy ravishda buzadi. Bu quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:

• bir-biriga aloqador barcha hisoblarning chetlashtirilishi
• hisoblar ortidagi foydalanuvchining (asosiy hisob egasi yoki qoʻshimcha hisoblarni boshqaruvchining) chetlashtirilishi (har bir hisob qoʻshimcha hisob sanaladi)
• Vikipediya va uning qardosh loyihalari boʻylab foydalanilgan barcha hisoblar va IP-manzillar oshkor etiladi
• kelajakda qoʻshimcha hisoblardan foydalanish yoki boshqa suiisteʼmolliklarning oldini olish uchun zarur deb topilgan har qanday „real hayotdagi“ faoliyat yoki shaxsiy maʼlumotlarning (ehtimoliy) jamoatchilikka oshkor qilinishi.

Foydalanuvchi har bir hisobi haqida oʻz foydalanuvchi sahifasida yozgan boʻlishi kerak (pastga qarang). Ixtiyoriy ravishda, baʼzi hisoblarning foydalanuvchi va munozara sahifalari boshqa foydalanuvchilarnikiga yoʻnaltirilishi mumkin. Bogʻlanmagan muqobil hisoblardan foydalanadigan foydalanuvchilar maqolalar yoki mavzular boʻyicha har qanday nizodan ehtiyot boʻlishlari kerak. Tahrirlash, vikifikatsiya qilish yoki tilga ulash kabi zararsiz ishlar ham baʼzi hollarda soxtalashtirish deb hisoblanishi mumkin.

Muqobil hisoblardan nomunosib tarzda foydalanish

Yana qarang: Vikipediya:Foydalanuvchi huquqlari

Foydalanuvchilar chalgʻitish, aldash, konsensusga putur yetkazish uchun muqobil hisoblardan foydalanmasliklari kerak. Bularga quyidagilar kiradi:

• Qoʻllov taassurotini yaratish: Hisoblardan amalda mavjud boʻlganidan koʻra koʻproq status olishni qoʻllab-quvvatlash taassurotini berish uchun foydalanish.
• Ichki muhokamalarda ovozlarni koʻpaytirish: Oshkor etilmagan muqobil hisoblar odatda cheklangan vaziyatlardan tashqari loyihaning ichki muhokamalarida ishlatilmasligi mumkin. Oshkor etilmagan muqobil hisobga bevosita taʼsir qiladigan loyiha muhokamasiga hissa qoʻshishga ruxsat beriladi.
• Aylanib oʻtish. Siyosatlar har bir hisobga emas, balki har bir kishiga nisbatan tatbiq etiladi. Uch revers qoidasi kabi siyosatlar har bir shaxsning istalgan hisobdagi tahrirlari uchun moʻljallangan. Qoidalarni buzish yoki chetlab oʻtish uchun ikkinchi hisobdan foydalanish ikkala hisob uchun ham har qanday jazoga sabab boʻladi.
• "Somon odam" uslubi: Muammoning bir tomonini ataylab mantiqsiz, kamsituvchi tarzda muhokama qilish, fikrni boshqa tomonga ogʻdirish uchun alohida hisob yaratish.
• Chetlashtirish va taqiqlashni chetlab oʻtish: Taqiq hisoblarga emas, balki shaxslar sifatida individual foydalanuvchilarga nisbatan qoʻllaniladi. Faol chetlashtirish, hamjamiyatni chetlashtirish kabi qoʻshimcha choralarga olib keladi, jumladan, hissalaringiz bekor qilinishi mumkin. Qarang: Vikipediya:Chetlashtirish qoidalari.
• Bitta sahifa yoki munozaraga bir vaqtda bir nechta hisob bilan hissa qoʻshish: Foydalanuvchilar bitta sahifa yoki munozaraga bir nechta odamdan foydalanmasligi kerak. Ochiqchasiga bogʻlangan, muqobil hisoblar bilan bitta sahifaga hissa qoʻshish (masalan, asosiy va umumiy kompyuter hisobingiz bilan bitta sahifani tahrirlash yoki bot hisobingiz tahrirlagan asosiy hisobingizdan foydalangan holda sahifani tahrirlash) taqiqlanmagan.
• Tekshiruvdan qochish: Toʻliq va ochiq oshkor etilmagan muqobil hisoblardan foydalanish boshqa foydalanuvchilar hissalaringizdagi qonuniyatlarni aniqlay olmasligini anglatadi. Muayyan holatlarda bunga ruxsat berilgan boʻlsa-da (qoidaga binoan foydalanish), hissalaringizni tekshirishdan manfaatdor boʻlishi mumkin boʻlgan foydalanuvchilarni chalgʻitish yoki aldash uchun muqobil hisoblarni yaratish ushbu siyosatni buzish hisoblanadi.
• Yaxshi qoʻl va yomon qoʻl hisoblari: Bir hisobdan konstruktiv hissa qoʻshish, ikkinchisidan esa buzgʻunchi tahrirlar qilish.
• Adashtirish maqsadida tizimdan chiqqan holda tahrirlash: Bir nechta IP manzil ostida tahrirlash yoki nomlangan hisob ostida ham, IP sifatida ham tahrirlash, aldov yoʻli bilan yoki ushbu siyosat tamoyillarini boshqacha tarzda buzgan holda amalga oshirilganda, bir nechta hisob ostida tahrirlash bilan bir xil darajadagi buzilish sifatida qaralishi mumkin. Foydalanuvchilar xatolik tufayli tizimdan chiqib ketganda, ular tushunmovchilik boʻlmasligini taʼminlash uchun nazorat ruxsatiga ega foydalanuvchi bilan bogʻlanishlari mumkin.
• Yangi hisobdan notoʻgʻri foydalanish: Hisoblarni almashtirish yoki toza startni tekshiruvdan qochadigan tarzda yashirish ushbu siyosatni buzish hisoblanadi.
• Birgalikda foydalaniladigan hisoblar: Hisob sizning tahrirlaringizni shaxs sifatida ifodalagani sababli, „birgalikda foydalaniladigan hisoblar“ yoki bir nechta odam tomonidan birgalikda foydalaniladigan hisoblar (qoida tariqasida) taqiqlanadi va chetlatiladi. Koʻplab yangi foydalanuvchilar birgalikda foydalaniladigan hisob yoki birgalikda foydalaniladigan hisob ekanligini anglatuvchi foydalanuvchi nomi bilan roʻyxatdan oʻtishi mumkin. Bunday hisoblarga faqat hisob maʼlumotlari doimiy ravishda bitta shaxs foydalaniladigan boʻlsagina ruxsat beriladi. Biroq, siyosat foydalanuvchi nomlarining chalgʻituvchi yoki buzgʻunchi boʻlishidan saqlanishni tavsiya etadi. Shu sababli, agar tashkilot uchun tahrir qilsangiz, bu muammolarning oldini oladigan nom yoki muqobil nom tanlang. Buning uchun Vikipediyaning foydalanuvchi nomi siyosati sahifasiga qarang. Istisno tariqasida elektron pochtaga kirish huquqini taʼminlash uchun tasdiqlangan, tahrirlanmaydigan hisoblar, Vikimedia Jamgʻarmasi tomonidan tasdiqlangan hisoblar va bir nechta boshqaruvchilarga ega tasdiqlangan botlar kiradi. Buning uchun hisoblarni ulashish boʻlimiga qarang.
• Aldov yoʻli bilan jamoa ishonchini qozonishga intilish. Avval boshqa hisob ostida tahrirlaganingizni yoki muqobil hisobdan ham foydalanayotganingizni oshkor qilmasdan turib, foydalanuvchi huquqlariga nomzodingizni qoʻyishingiz mumkin emas. Administratorlik jamiyatning hisobga emas, balki shaxsga boʻlgan ishonchini aks ettiradi, shuning uchun administratorlikka soʻrov berishda siz oʻtmishdagi hisoblar va/yoki joriy muqobil hisoblarni ochiq oshkor qilishingiz yoki agar hisoblar maxfiy saqlanishi kerak boʻlsa, Arbitraj qoʻmitasiga elektron pochta orqali xabar yuborishingiz kerak. Oʻtmishdagi muqobil hisoblarni oshkor qilmagan administratorlar, ayniqsa ularni bilish RfA natijasiga taʼsir koʻrsatgan boʻlsa, mahrum qilinish xavfi ostida qoladilar.
• Bittadan ortiq administrator hisobidan foydalanish: Administratorlar faqat bitta hisobdan foydalanishi kerak, administrator imtiyozlariga ega botlar bundan mustasno. Biroq, Wikimedia Foundation xodimlari bir nechta administrator akkauntlarini boshqarishi mumkin, bunda ular oʻzlarining kimligini maʼlum qilishlari kerak. Agar administrator loyihani tark etib, yangi foydalanuvchi nomi bilan qaytib kelsa va administratorlikka nomzod boʻlsa, u eski akkauntining administratorlik huquqidan voz kechishi kerak.
• Betaraf yoki ishtirok etmagan sharhlovchi sifatida koʻrinish: Bir foydalanuvchining yonini olish uchun munozarada muqobil hisobdan foydalanish.

Qoidaga muvofiq foydalanish

Muqobil hisoblardan qoidaga binoan foydalanish ham mumkin. Masalan, haqiqiy ismidan foydalanib hissa qoʻshadigan foydalanuvchilar oʻzlarining haqiqiy ismlari bogʻliq boʻlishini istamagani uchun taxallusdan foydalanishni xohlashlari mumkin. Tajribali foydalanuvchilar tahrirlash tajribasini yangi foydalanuvchi nuqtai nazaridan yaxshiroq tushunish uchun yangi hisob yaratishlari mumkin. Ushbu hisoblar qoʻgʻirchoq hisoblanmaydi. Agar muqobil hisobdan foydalansangiz, uni ushbu siyosatga muvofiq gʻarazli maqsadda ishlatmasligingizni taʼminlash sizning zimmangizdadir. Muqobil hisobni toʻgʻri yuritish, hatto ushbu siyosatda keltirilgan sababga koʻra ham, hisoblarning bir-biriga ochiq ulanishiga toʻsqinlik qilmaydi. Oshkor etilmagan muqobil hisoblardan tahrir qiladiganlar buni tavakkalchiliklarga asoslanib, ushbu loyihaning normal jarayoniga qarshi amalga oshiradilar.

Muqobil hisob uchun asosli sabablarga quyidagilar kiradi:

• Xavfsizlik: Vikipediyaga ommaviy kompyuter orqali kirishda, himoyalanmagan tarmoqqa ulanishda yoki hisobingiz buzilishi xavfi mavjud boʻlgan boshqa holatlarda foydalanish uchun muqobil hisobni roʻyxatdan oʻtkazishingiz mumkin. Bunday hisoblar asosiy hisob bilan ochiq bogʻlangan boʻlishi yoki oson aniqlanadigan nomdan foydalanishi kerak. Masalan, User:Mickey hisobi User:Mickey (alt) yoki User:Mouse hisobidan foydalanishi hamda ushbu hisobning foydalanuvchisi va munozara sahifalarini asosiy hisobiga yoʻnaltirishi mumkin.
• Maxfiylik: Oilaviy, ijtimoiy yoki kasbiy doirada juda munozarali boʻlgan, Vikipediya foydalanuvchisi shu doirada maʼlum boʻlgan, maqolani tahrirlashi ortidan taʼqibga uchrashi mumkin boʻlgan shaxs yomon oqibatlaridan qochish uchun muqobil hisobdan foydalanishi mumkin. Maxfiylikka asoslangan muqobil hisob asosiy hisobingizga ulanmagan boʻlsa-da, undan ushbu sahifaning nomaqbul maqsadlarda foydalanish boʻlimida keltirilgan usullarda foydalanilmasligi kerak. Agar shunday boʻlsa, bu hisob asosiy hisobingizga ochiq ulanishi mumkin. Agar ushbu qoidaga muvofiq muqobil hisobdan foydalanishni rejalashtirayotgan boʻlsangiz, quyidagi bildirishnomalar bilan tanishing.
• Egizak hisoblar: Asosiy hisobingizga oʻxshash foydalanuvchi nomi bilan yaratilgan, oʻzingizni boshqa shaxs sifatida koʻrsatishning oldini olishga moʻljallangan hisobdir. Bunday hisoblardan tahrirlash maqsadida foydalanish mumkin emas. Bunday hisoblar {{doppelganger}} yoki {{doppelganger-other}} andozalari bilan belgilanishi yoki toʻgʻridan-toʻgʻri asosiy hisobning foydalanuvchi sahifasiga yoʻnaltirilishi mumkin.
  • Boshqa tildagi qardosh loyihalarni tahrirlash uchun ishlatiladigan taxalluslar: SUL endi vikimediachilardan turli loyihalarni tahrirlash uchun turli hisoblarni roʻyxatdan oʻtkazishni talab qilmasa-da, boshqa skriptda yozilgan qardosh loyihani tahrirlash uchun alohida hisobga ega boʻlishni istagan foydalanuvchilar buni qilishlari mumkin. Boshqa akkaunt inglizcha Vikipediyada Doppelgänger sifatida koʻrilishi kerak va aksincha. Bu hisoblar aloqani koʻrsatish uchun {{User Alias}} tegi bilan belgilanishi mumkin.
• Yangi foydalanuvchi nomi bilan hammasini boshidan boshlash: Foydalanuvchi, odatda oldingi xatolari tufayli eski hisobdan foydalanishni toʻxtatishi kerak. Eski akkauntga nisbatan faol taqiqlar, chetlatishlar mavjud boʻlmagan taqdirdagina yangidan boshlashga ruxsat beriladi. Yangi hisobdan mavzu sohalari, bahs-munozaralar, tahrirlash namunalari yoki ilgari muammoli deb topilgan xatti-harakatlarga qaytish uchun foydalanmang va tekshiruvdan qochishga urinishga oʻxshash hech narsa qilmaslik uchun ehtiyot boʻlish kerak. Boshidan boshlash uchun eski hisob(lar)ingizdan ortiq foydalanmasligingiz kerak, ular foydalanuvchi sahifalarida faol emasligini qayd qilishi kerak (masalan, {{retired}} tegi bilan).
• Foydalanuvchi nomining nomaqbulligi: Agar siz nomaqbul foydalanuvchi nomi uchun chetlashtirilgan boʻlsangiz va bu chetlashtirishning yagona sababi boʻlsa, sizga tegishli foydalanuvchi nomiga ega yangi hisob yaratishga ruxsat beriladi.
• Buzib kirilgan hisoblar: Agar parolni yoʻqotganingiz yoki kimdir parolingizni oʻzgartirganligi sababli hisobingizga kira olmasangiz, yangi parol bilan yangi hisob yaratishingiz mumkin. Bunday holda, siz har bir hisobning foydalanuvchi sahifasida ular bir shaxsning muqobil hisoblari ekanligini koʻrsatadigan eslatmani joylashtirishingiz kerak. Agar kerak boʻlsa, administratordan buzilgan hisobni bloklashni ham soʻrashingiz kerak.
• Hazilomuz hisoblar: Hamjamiyat baʼzi hazilomuz nomlarini ochiq qabul qiladi. Masalan, Safsataboz.

• Texnik sabablar:
  • Texnik xizmat koʻrsatish: Foydalanuvchi texnik xizmat koʻrsatish vazifalarini bajarish yoki maʼlum maqsadlarga bagʻishlangan foydalanuvchi munozara sahifasini yuritish funksiyalarni ajratish uchun muqobil hisobdan foydalanishi mumkin. Ikkinchi hisob asosiy hisob bilan aniq bogʻlangan boʻlishi kerak.
  • Botlar: Botlar avtomatik yoki yarim avtomatik tarzda tahrirlaydigan dasturlardir. Botlardan foydalanadigan tahrirchilarga alohida hisoblar yaratish tavsiya etiladi va ularni Vikipediya:Bot statusiga soʻrovlar orqali bot hisoblari sifatida tasdiqlash soʻraladi, shunda avtomatik tahrirlar soʻnggi oʻzgarishlardan filtrlanishi mumkin. Botlar oʻz egasining hisobi bilan aniq bogʻlangan boʻlishi kerak. Vikipediya:Bot sahifasiga qarang.
  • Ikki bosqichli himoya yoqilgan foydalanuvchilar: Ikki bosqichli himoya yoqilgan foydalanuvchilar ayrim brauzerlardan tizimga kira olmasligi mumkin. Bunday foydalanuvchilar Username (phone) yoki Username (mobile) kabi ikkinchi ulangan hisob yaratishi mumkin.

• Belgilangan vazifalar uchun: Muayyan vazifalarga ega bo‘lgan foydalanuvchilar, masalan, muassasada faoliyat yurituvchi vikipediyachi yoki Vikimedia jamg‘armasi xodimlari, o‘z vazifalari uchun maxsus hisoblarga ega bo‘lishlari mumkin. E’tibor bering, hisob vazifaning o‘ziga emas, balki shaxsga tegishli bo‘ladi va shunga ko‘ra nomlanishi lozim. Masalan, Foydalanuvchi:Foydalanuvchi nomi maqbul muqobil hisob sanaladi, ammo Foydalanuvchi:Foo muzeyi uchun muassasada faoliyat yurituvchi vikipediyachi maqbul emas, chunki u vazifa nomi bilan atalgan. Nomlar bir xil bo‘lishi shart emas, lekin hisoblar o‘zaro bog‘langan bo‘lishi kerak. Agar muharrir vazifani tark etsa, uning vazifa hisobi boshqa ishlatilmasligi kerak. Agar yangi foydalanuvchi bu vazifani o‘z zimmasiga olsa, u yangi hisob yaratishi shart.
• Sinov va oʻqitish uchun: Koʻp skriptlar va boshqa vositalardan foydalanadigan foydalanuvchilar boshqalarga narsalar qanday koʻrinishini tekshirish uchun ikkinchi, yangi hisobni ochishlari mumkin; yoki yangi foydalanuvchilarni oʻqitishda Vikipediyaning standart koʻrinishini namoyish etish uchun. Ikkinchi hisob asosiy hisob bilan aniq bogʻlangan boʻlishi kerak, agar bu test yoki mashgʻulotlarga xalaqit bermasa.

Muqobil hisoblar har doim ularning foydalanuvchi sahifalarida shunday deb belgilanishi kerak. Buning uchun {{User alternative account}} yoki foydalanuvchi qutilari tanlanmasidagi tegishli andozalardan foydalanish mumkin.

Hisobdan chiqilgan holda tahrirlash

Hisobidan chiqilgan holda ensiklopediyani tahrirlaydigan shaxsga nisbatan hech qanday siyosat yoʻq. Bu holat koʻplab sabablarga koʻra sodir boʻladi. Jumladan, kirish seansining tugaganini payqamaslik, kompyuterlarni almashtirish, toʻgʻridan-toʻgʻri havoladan Vikipediya sahifasiga oʻtish va parollarni unutish. Hisobga kirmagan foydalanuvchilar boshqa foydalanuvchilarni aldashga urinmasligi kerak. Masalan, toʻgʻridan-toʻgʻri hisobingiz yoʻqligini aytish yoki ushbu siyosatda avvalroq koʻrsatilgan muqobil hisoblardan notoʻgʻri foydalanish uchun seansdan foydalanish. Maxfiyligini himoya qilish uchun hisobdan chiqish paytida tahrirlagan foydalanuvchilar hech qachon oʻz foydalanuvchi nomlarini viki ichidagi IP-manzillariga ulashlari shart emas.

Agar IP-manzildan tahrir qilgan foydalanuvchi aslida hisobidan chiqilgan holda nomaqbul tarzda tahrirlayotgan hisobli foydalanuvchi ekanidan shubhalansangiz, munozarasiga ushbu siyosat haqida bildirishnoma yuborishingiz mumkin ({{subst:uw-login}} shu maqsadda mavjud). Agar xatti-harakat davom etsa, CheckUserga maxfiy ravishda murojaat qilishingiz va ularga dalillarni taqdim etishingiz kerak.

Muqobil hisob bildirishnomasi

Agar bunday qilish qonuniy muqobil hisobga ega boʻlish maqsadida boʻlsa, muqobil hisoblardan foydalanadigan foydalanuvchilar hisoblar oʻrtasidagi havolalarni taqdim etishlari kerak. Havolalar quyidagi uchala koʻrinishda boʻlishi maqsadga muvofiq:

• Foydalanuvchi nomidagi oʻxshashliklar (masalan, Example – Example public yoki Example bot boʻlishi mumkin).
• Asosiy va qoʻshimcha hisob foydalanuvchi sahifalaridagi havolalar, maxsus yaratilgan foydalanuvchi qutisi andozalaridan foydalangan holda. Qoʻshimcha hisobni asosiy hisobga bogʻlash uchun asosiy hisobdan foydalanish kerak. Har qanday ikkilamchi hisoblarni {{User alternative account}} (asosiy hisobdan foydalanish uning haqiqiyligini koʻrsatadi), yoki agar hisob umumiy kompyuterlarda xavfsizlikni taʼminlash uchun ishlatilayotgan boʻlsa, {{Public user}} bilan belgilang. Asosiy hisob {{User alternative account name}} bilan belgilanishi mumkin.
• Qoʻshimcha hisob imzosidagi havolalar: agar qoʻshimcha va asosiy hisoblarga havola boʻlmasa, qoʻshimcha hisobga havola bering va zarur boʻlsa, u yerda asosiy hisob orqali bogʻlanishni soʻrab, eslatma qoldiring yoki foydalanuvchining munozara sahifasini toʻgʻridan-toʻgʻri yoʻnaltiring.

Maxfiylik sabablariga koʻra bir nechta akkauntga ega boʻlgan foydalanuvchilar, agar ularning tahrirlarida tekshiruv eʼtiborini tortishi mumkin deb hisoblasalar, Arbitraj qoʻmitasiga xabar berishlari lozim. Bahsli mavzularni koʻp tahrir qiladigan foydalanuvchilar, yagona maqsadli hisoblarni yurituvchilar va administrator boʻlishni rejalashtirgan foydalanuvchilar, garchi ularning tahrirlash xatti-harakatlari muammoli boʻlmasa yoki ozgina muammoli boʻlsa ham, eʼtiborni jalb qiladigan foydalanuvchilar guruhiga kiradi. Shuni taʼkidlash joizki, bunday xabarnomalarni yuborish foydalanuvchini hech qanday tarzda himoya qilmaydi yoki unga ushbu qoidani boshqacha tarzda buzishga ruxsat bermaydi. Asosiy hisob va muqobil hisob oʻrtasidagi chegarani toʻgʻri saqlash toʻliq foydalanuvchining mas’uliyatidir. Agar bogʻliqlik aniqlansa, oldindan xabar berish „qamoqdan ozod qiluvchi karta“ boʻlib xizmat qilmaydi. Foydalanuvchilar, agar bogʻliqlik viki ichida aniqlansa, tekshiruvchilar yoki hakamlar uni yashirish uchun harakat qilishini kutmasliklari kerak. Tekshiruvchilar oshkor qilingan hisoblarni nazorat qilmaydilar. Bu ham toʻlaligicha foydalanuvchining zimmasida. Hisobdan voz kechgan va yangidan tahrirlayotgan foydalanuvchilar toza boshlash siyosatiga rioya qilishi shart.

Mitpappet

Yana qarang: Vikipediya:Ovoz ovchiligi

Vikipediyadagi shov-shuvli bahslar koʻpincha yangi foydalanuvchilarni jalb qiladi. Baʼzi odamlar bahsga hamfikr foydalanuvchilarni jalb qilish orqali oʻz maqsadlarini ilgari surishlari mumkin, jumladan, vikidan tashqari yordamni jalb qilish orqali. Ushbu foydalanuvchilar baʼzan Internetdan foydalanish odatiga koʻra jonli qoʻgʻirchoqlar (mitpappet) deb ataladi. Vikipediya, yangi foydalanuvchilar uchun vijdonli boʻlishni talab qiladi. Vikipediyada yangi hisoblar yoki foydalanuvchilarni faol jalb qilish yoki Vikipediyadagi qarorlarga taʼsir qilish uchun hisob yaratish, anonim ravishda tahrirlash uchun odamlarni (vikida yoki undan tashqarida) yollash taqiqlanadi. Xuddi shu kontekstda boshqa foydalanuvchi bilan bir xil xatti-harakatlarni amalga oshiradigan va faqat shu maqsadda Vikipediyani tahrirlayotganga oʻxshaydigan yangi foydalanuvchi oʻz xatti-harakatlariga qoʻshilgan foydalanuvchiga nisbatan choralariga qoʻllaniladi. Vikipediyada doimiy ravishda mustaqil fikr yuritmagan, aynan bir yoki bir nechta foydalanuvchiga yon bosadigan foydalanuvchilarga nisbatan taqiqlar qoʻllaniladi.

Vikipediyada bir maqsadli foydalanuvchilar oqimining salbiy taʼsirini kamaytirish uchun quyidagi choralar mavjud:

• Bahs va munozaralarda yakdil qaror ovozlar soniga emas, balki foydalanuvchilar tomonidan bildirilgan qoida va siyosatga oid fikrlarga asoslanishi lozim.
• Ovoz berish yoki shunga oʻxshash munozaralarda yangi foydalanuvchilarning fikri eʼtiborga olinmasligi yoki ularga sezilarli darajada kamroq ahamiyat berilishi mumkin, ayniqsa ularning koʻpchiligi bir xil fikrni bildirsa. Ularning izohlariga muhokamadan tashqari kam yoki umuman tahrir qilmaganligi haqida eslatma ilova qilinishi mumkin.
• 2005-yilda Arbitraj qoʻmitasi quyidagi qarorni qabul qilgan: „nizolarni hal qilishda, agar biror tomon qoʻgʻirchoq hisoblar bilan bitta foydalanuvchi yoki oʻxshash tahrirlash uslubiga ega bir nechta foydalanuvchi ekanligi aniq boʻlsa, ular qoʻgʻirchoq hisoblar bilan bitta foydalanuvchi sifatida qaralishi mumkin.“

„Jonli qoʻgʻirchoq“ atamasi baʼzilar tomonidan haqoratli deb qabul qilinishi mumkin. Shuning uchun uni muloyimlik qoidalariga muvofiq ehtiyotkorlik bilan qoʻllash lozim. Kimnidir toʻgʻridan-toʻgʻri „jonli qoʻgʻirchoq“ deb ayblash samarasiz boʻlishi mumkin va bu koʻpincha bahsni yanada keskinlashtiradi.

Ulashilgan IP-manzil

Agar ikki va undan ortiq roʻyxatdan oʻtgan foydalanuvchilar bir xil kompyuter yoki tarmoqqa ulansa, ularning hisoblari CheckUser tomonidan bir kishi sifatida gumonlanishi mumkin. Ularga oʻz foydalanuvchi sahifalarida bunday holatlarni koʻrsatish tavsiya etiladi. Shunda ular qoʻgʻirchoqbozlikda gumonlanmaydilar. Buning uchun maxsus foydalanuvchi qutisi mavjud: {{User shared IP address}}.

Shu bilan bir qatorda, foydalanuvchi Arbitraj qoʻmitasiga elektron pochta orqali ushbu holatni maʼlum qilishi mumkin. Foydalanuvchi sahifangizda „Men IP’ni boshqa foydalanuvchi bilan ulashaman, qoʻshimcha maʼlumot olish uchun Arbitraj qoʻmitasi bilan bogʻlaning“ degan noaniq eslatma yaxshi fikr boʻlishi mumkin. Shuni ham yodda tutingki, bularning hech biri qoʻgʻirchoqbozlik uchun kart-blansh emas.

Yaqindan bir-birini tanigan foydalanuvchilar, agar ular bir xil maqsadlarda tahrir qilsalar, bitta foydalanuvchi deb hisoblanishi mumkin. Bir xil maqolalarni tahrirlashda, bir xil hamjamiyat muhokamasida ishtirok etishda yoki har qanday turdagi bahsda bir-birini qoʻllab-quvvatlashda, yaqin aloqador hisoblar aloqani oshkor qilishi va xuddi bitta hisob boʻlgani kabi tahrirlash urushi kabi tegishli siyosatlarga rioya qilishi kerak. Agar ular bogʻliqlikni oshkor qilishni istamasalar, bir xil sohalarda, xususan, munozarali mavzularda tahrir qilishdan qochishlari kerak.

Shubhali qoʻgʻirchoqlar boʻyicha choralar

Qoʻgʻirchoq tekshiruvlari

Vikipediya:Qoʻgʻirchoq belgilari inshosida bir hisob qoʻgʻirchoq boʻlishi mumkin boʻlgan baʼzi alomatlar keltirilgan. Agar kimdir qoʻgʻirchoq hosob yoki jonli qoʻgʻirchoqdan foydalanayotganiga ishonch hosil qilsangiz, Vikipediya:Foydalanuvchilarni tekshirish sahifasida hisobot yaratishingiz lozim. Shubhali qoʻgʻirchoq haqida xabar berishda, shaxsiy maʼlumotlarni oshkor qilishda Vikipediya:Foydalanuvchilarni taʼqib qilmang qoidalariga qatʼiy rioya qilishingiz shart. Faqat hisoblar tekshirishga arziydigan, yetarli dalillar mavjud boʻlgandagina amalga oshirilishi lozim.

Foydalanuvchilarni tekshirish

Yana qarang: Vikipediya:Foydalanuvchilarni tekshirish

Foydalanuvchilarni tekshirish huquqiga ega boʻlgan tahrirchilar qaysi IP-manzillar qaysi foydalanuvchi hisoblari bilan bogʻliqligini koʻrish uchun server jurnalini tekshirishlari mumkin. Foydalanuvchilarni tekshirish vositasi ikki hisob oʻrtasida aloqa yoʻqligini aniq tasdiqlay olmaydi. U faqat tekshiruv paytida texnik bogʻlanish mavjudligini koʻrsatishi mumkin. Vikimedia Jamgʻarmasining maxfiylik va foydalanuvchilarni tekshirish siyosatlariga muvofiq, tekshiruvlar faqat asosli sabablarga koʻra oʻtkaziladi. Ushbu qoidalardagi istisnolarga rioya qilgan holda, natijalar shaxsiy maʼlumotlarni oshkor qilmaslikka qaratilgan tarzda xabar qilinadi. Ayniqsa, „baliq ovlash“ – yaʼni, muayyan foydalanuvchi hisobiga oid asosli sababsiz foydalanuvchilarni tekshirish vositalaridan foydalanish qatʼiyan man etiladi.

Chetlashtirish siyosati

Yana qarang: Vikipediya:Chetlashtirish qoidalari

Agar shaxs qoʻgʻirchoqdan foydalanayotgani aniqlansa, qoʻgʻirchoq hisob(lar)ini chetlashtirish kerak. Asosiy hisob administratorning xohishiga koʻra chetlashtirilishi mumkin. Qoʻgʻirchoqbozlik uchun ishlatiladigan IP manzillar bloklanishi mumkin.

Butunlay chetlashtirish

Foydalanuvchilarni tekshiruvchi tomonidan har qanday sababga koʻra faol boʻlgan dastlabki chetlashtirishdan keyin kamida ikki marta qoʻgʻirchoqbozlik bilan shugʻullanganligi tasdiqlangan foydalanuvchilarni Vikimedia hamjamiyati loyihalaridan butunlay chetlashtiriladi.

Murojaatlar uchun yaratilgan hisoblar roʻyxati

• Ichki elektron pochtalar bilan oson bogʻlanish imkonini beruvchi, tahrir bilan shugʻullanmaydigan hisoblar:
  • User:Arbitration Committee
  • User:Emergency
  • User:Oversight
  • User:Wikipedia Information Team
  • User:The Signpost
• Boshqa hisoblar

Havolalar

• MeatBall:SockPuppet