Kontent qismiga oʻtish

Ukraina Besida teatri

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ukraina Besida teatri (ukraincha: Театр Української Бесіди; 1916-yilgacha:[1][2] ukraincha: Театр Руської Бесіди)[3]) – 1864-yildan 1924-yilgacha faoliyat koʻrsatgan birinchi professional ukrain teatri. Ilk spektakli Lvovdagi Ukraina Milliy uyining (Narodniy Dіm) binosida boʻlib oʻtgan. Teatr Lvovdagi „Ruska Besida“ jamiyati subsidiya ajratgan va vaqti-vaqti bilan Galisiya dieti tomonidan qoʻllab-quvvatlangan[4].

Tashkil etilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ukraina Besida teatr kompaniyasi, 1864

Ruska Besida („Ruteniya suhbatlari“) – adabiy, musiqiy va raqs kechalari, konsertlar, balolar va nutqlar tashkil etilgan jamiyat. Uning vazifalaridan biri teatr tashkil etish boʻlgan. 1861-yilda Yuliyan Grigorovich Lavrivskiy gazetada yozgan maqolada: „Agar biz tilimizning rivojlanishini istasak… biz uning jamoatchilik foydasiga koʻproq jalb qilinishimiz kerak va… biz bu yerda eng yaxshi yordam Lvov teatrni tashkil etish boʻlishi mumkin deb oʻylaymiz… teatr bizga tariximizni oʻrgatadi, kelajakni belgilaydi va bu buyuk yurtni sevishga yordam beradi, sheʼriyat va sanʼatimizga nisbatan hayrat uygʻotadi“[5].

1864-yil Ukraina Besida teatri yanvar oyida yangi tashkil etilgan teatrga direktor etib avval Jitomirda teatr direktori vazifasida ishlagan Omelian Vasilovich Bachinskiy tayinlagan. 1864-yil 29-mart kuni Lvovdagi Ukraina milliy uyida (Narodiy dim) birinchi professional teatr ochilishida ishtirok etgan. Premyerada Grigoriy Kvitka-Osnovyanenko romanidan asoslangan „Marusiya“ dramasi qoʻyilgan[6].

Oʻsishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kost Levitskiy shunday yozgan: „Rank va talabalar teatrga qoʻshilish uchun shoshilishdi, oʻzlarini ona dramalarini rivojlantirishga bagʻishladilar“.[5] Bu yerda katta hayajon boʻlgan, chunki ukrainlar oʻz tilini ochiqchasiga tashlab qoʻyishganida, xalqning ruhini tiklash mumkinligini tushunishgan. Teatr Kolomiya, Stanislavov va Chernivtsi shaharlariga sayohat qilish uchun Lviv tashqarida qoʻshinlarni yubordi. 1864-yil oxirida kompaniya Sambir va Przemyśl orqali sayohat qilgan. Ularning repertuarlari yangi asarlar va tarjimalar bilan boyigan. Teatrning baʼzi aktyorlari Polsha sahnasida ham rollar ijro etganlar va sahna tajribalarining ushbu almashinuvdan keyin Galisiya sahnasida mahalliy repertuarning sanʼat darajasi oshgan[5].

Oltin davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Direktor Teofila Fedorivna Romanovich uchun teatr yaxshi aktyorlik tuzilmasi va repertuarning koʻpayishi bilan boshqariladi. „Galisiya teatrining oltin davri“ deb nomlangan Ivan Biberovich va Ivan Mykolaiovich Hrynevetskiy uchun yoʻl tayyorladi. Ular Pavlo Yakovich Barvinskiyning ukrain tarixiy dramasi, Mixaylo Staritskiy dramasini va Grigoriy Ivanovich Tseglinskiyning burjosa dramasini; Nikolay Lisenko va Semyon Gulak-Artemovskiy operalarini taqdim etadilar; va Friedrich Schiller, Eugène Scribe, Heinrich von Kleist, Karlo Goldoni va Jacques Offenbach hamda Johann Strauss II ning Gʻarbiy Yevropa dramalari, shuningdek, operettalarini qoʻshadi.

Ukraina Besida teatri, 1908

Merosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Teatr ukrainlar uchun milliy ong uygʻonishining bir qismi boʻlgan va nafaqat Galisiya tarixida doimiy oʻrinni egallagan, balki Markaziy va Sharqiy Ukrainada zamonaviy ukrain teatrining oʻsishiga ham katta hissa qoʻshgan[7].

Teatr rejissyorlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Rejissyorlar Yillar
Omelyan Vasilovich Bachinskiy 1864 – 1867
Anton Matviyovich Molenskiy 1869 – 1873
Marko Lukich Kropivnitskiy 1875
Teofila Fedorovna Romanovich 1874 – 1880
Ivan Mikolayovich Grineveskiy 1881 – 1889
Іvan Bіberovich [8] 1881-1889 (Grinevetsky bilan); 1889 – 1892 (oʻzi)
Mixilo Ignatovich Gubchak 1901 – 1904
Mikola Sadovskiy [9] (1905–6)
Yosip Dmitrovich Stadnik [10] 1906 – 1913
Roman Sireskiy va Stepan Charneskiy [11] (1913–14)

Taniqli bitiruvchilari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Amvrosiy Buchma (1891–1957), ukrayinlik aktyor va rejissyor
  • Ivan Franko (1856-1916), ukrain shoiri, yozuvchi, ijtimoiy va adabiy tanqidchi, jurnalist, tarjimon
  • Marko Kropyvnytskiy (1840–1910), ukrain yozuvchi, dramaturg, kompozitor, teatr aktyor va rejissyor
  • Les Kurbas (1887-1937), koʻpchilik tomonidan XX asrning eng muhim ukrain teatr rejissyori deb hisoblangan
  • Irena Turkevich-Martines (1899–1983), Lvov Opera va balet teatrida primadonna
  • Mikola Voroniy, (1871–1938), ukrain yozuvchi, shoir, aktyor, rejissyor va siyosiy faol
  • Aleksandr Zagarov, (1877–1941), rus va ukrain, sovet aktyor va teatr rejissori, oʻzining sanʼat nomi bilan mashhur Zagarov (Zagarov)

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Charneskiy S. Naris іstorії ukraїnskogo teatru v Galichinі. Lvіv, 1934.
  • Lujnitskiy G. Z іstorії ukraїnskogo teatru. – Kiїv, ch. 2 – 4 і 2. Fіladelfіya 1953. – S. 54.
  • Lujnitskiy G. Zax.-єvr. repertuar v ukraїnskomu teatrі.
  • Lvіvskiy teatr tovaristva „Ukraїnska Besіda“. 1915—1924 / O. O. Bonkovska; Nauk. t-vo іm. Shevchenka v Ameritsі, NAN Ukraїni. Іn-t narodoznav., Іn-t mistestvoznav., folkloristiki ta etnologії іm. M. T. Rilskogo. – L. : Lіtopis, 2003. – 340 c. – (Mistes. teatru). – Bіblіogr.: s. 310—325.
  • Almanax „Gomonu Ukraїni“ na 1959. – Toronto, 1958.
  • Proskuryakov V., Yamash Yu. Arxіtektura ukraїnskix teatrіv. Prostіr і dіya. – Druge vidannya, vipravlene і dopovnene. – Lvіv: Vidavnitstvo Lvіvskoї polіtexnіki; Vidavnitstvo „Srіbne slovo“, 2004. – 584 s.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Page 114.
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20220506003908/http://www.lsl.lviv.ua/wp-content/uploads/Z/Z2013/JRN/PDF/33.pdf
  3. ↑ „Ukrainska Besida Theatre“. www.encyclopediaofukraine.com. Qaraldi: 2023-yil 10-iyul.
  4. ↑ „Ukrainska Besida Theatre“.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Мельник, Ігор. „Театр "Руської бесіди"“ (Ukrainian). Збруч. Qaraldi: 2018-yil 7-dekabr.Melnik, Іgor. "Teatr „Ruskoї besіdi“" (in Ukrainian). Zbruch. Retrieved 2018-12-07.
  6. ↑ „Енциклопедія українознавства. Словникова частина (ЕУ-II). — Париж, Нью-Йорк, 1976. — Т. 8. — С. 3145-3159.“.
  7. ↑ „"Руська бесіда" у Львові“.
  8. ↑ „Biberovych, Ivan – Internet Encyclopedia of Ukraine“.
  9. ↑ „Sadovsky, Mykola – Internet Encyclopedia of Ukraine“.
  10. ↑ „Stadnyk, Yosyp – Internet Encyclopedia of Ukraine“.
  11. ↑ „Charnetsky, Stepan – Internet Encyclopedia of Ukraine“.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraina_Besida_teatri&oldid=4190095" dan olindi