Tulki va turna

Tulki va turna
	ruscha: Лиса и журавль
Asosiy maʼlumotlar
Janr	Masal, xalq ertagi
Muallif	Ezop, xalq ogʻzaki ijodi
Orginal tili	grekcha, ruscha
	Tulki va turna Vikiomborda

Tulki va turna — bu tulki va turna bir-birlarini ziyorat qilishlari va mehmon pishirgan taomni tatib koʻra olmasdan, bir-birlariga qanday munosabatda boʻlishlari haqida umumiy hikoyadir.

Syujet Ezopning „Tulki va turna“ ertagiga borib taqaladi. Koʻpgina mualliflar, masalan, Romulus va Jak de Vintri, K. Ushinskiy, L. Tolstoy^[1] tomonidan foydalanilgan. Syujet Yevropa, Amerika (hindlar orasida) va Sharq (fors) folklorida ham uchraydi^[2]. Xuddi shu nomdagi rus xalq ertagi ham keng omma orasida juda mashhur^[3].

Ertakning tarbiyaviy ahamiyati

"Tulki va turna" ertagi, ehtimol, rus folkloridagi tulki va turna doʻst boʻlgan yagona asardir. Bu nafaqat bunday gʻayrioddiy doʻstlik, balki doʻstlik va mehmondoʻstlik haqida ham ertak.

Ertakning bosh qahramonlari — Tulki va Turna qanday qilib doʻst boʻlishni va oʻz uyida mehmonlarni qanday kutib olishni umuman bilishmaydi. Ularning tanishuvi ikkalasi kichkina ayiq bolasini choʻqintirishidan boshlandi^[4]. Shundan soʻng ular qandaydir doʻst boʻlib, bir-birlariga tashrif buyurishni boshladilar. Ajablanarlisi shundaki, ularning har biri faqat oʻzini oʻylagan, Tulki oʻzi uchun qulay taom tayyorlagan va Turnaga xuddi shunday taom bergan. Bo‘tqani tovoqqa yoyib ovqatlana boshladi. Turna allaqachon tumshugʻi bilan harakat qildi va bundan hech narsa chiqmadi. Natijada, Tulki barcha boʻtqalarni oʻzi yedi. Qush tumshugʻi tufayli tubi tekis idishlardan ovqatlana olmadi. Turna Tulkini oʻz uyiga taklif qilganda, u ham shunday qildi. U stolga ikkita koʻza qoʻydi, unda okroshka bor edi. Tulki yemoq uchun u yoqqa urindi, lekin hech narsa chiqmadi. Baxtli turna barcha okroshkani, ham oʻzinikini, ham tulkinikini ham yedi. Ertakning asosiy gʻoyasi shundaki, siz hech qachon boshqa odamga yomonlik qilmasligingiz kerak. Aks holda, hamma narsa qaytib keladi va undanda koʻproq zarar yetkazadi. Siz har doim murosaga kelishga harakat qilishingiz va bir-biringizga sabr-toqatli boʻlishingiz kerak.

Ertak odamlarga mehribon va doʻstlarga mehmondoʻst boʻlish kerakligini oʻrgatadi. Odamlarga faqat oʻzlari haqida emas, balki doʻsti yoki mehmonlari haqida ham gʻamxoʻrlik qilishni oʻrgatadi. Tulki va Turna ertakda bunday qilmagan, natijada ikkovi ham doʻstidan ayrilgan. Ularning hech biri murosaga kelishni xohlamadi va oʻziga xos narsaga mahkam oʻrnashib oldi. Bu hikoyada yashirin subtekst mavjud. Ertak qahramonlari boshidan kechirgan vaziyatlar hayotda tez-tez uchraydigan holatlarga oʻxshash edi. Zero, har bir inson o‘zini va turmush tarzini, o‘zi ham boshqalarga hurmat ko‘rsatsa, shunchalik hurmatga loyiq boʻlish gʻoyalari mavjud. Misol uchun, Tulki Turnaga bunday idishlardan ovqatlanish noqulay boʻladi deb oʻylamadi va shu bilan Turnaga hurmatsizlik koʻrsatdi. Hayotda ham shunday boʻladi, odamlar koʻpincha vaziyatga kirishga va kimdir bilan murosa qiliishga borishmaydi. Bu boradagi juda chuqur fikr hatto kichkina bolani ham oʻylantiradi. Ertak bolalarni bolalikdanoq bir-biriga hurmat qilishni oʻrgatadi^[5].

Manbalar

↑ Будур Н. В. Лиса и журавль // Сказочная энциклопедия / общ. ред. Н. В. Будур. — M.: Олма-Пресс, 2005. — С. 245. — ISBN 5-224-04818-4.
↑ Afanasev A. N. Narodnie russkie skazki — M.: OLMA Media Grupp, 2013 — ISBN 978-5-373-05338-9 — s. 34
↑ Basni russkix pisateley. Izdanie I. Glazunova — SPb.: Tipografiya Glazunova, 1891
↑ „Сказка Лиса и Журавль. Русская народная сказка“.
↑ [http://sochinite.ru/sochineniya/sochineniya-po-literature/drugie/lisa-i-zhuravl-analiz-skazki „Лиса и журавль - анализ сказки Источник: Лиса и журавль - анализ сказки“].

Havolalar

Myasoedova N. P. „Tulki va turna“ rus xalq ertaki asosida komiks yaratish^{[sayt ishlamaydi]} // Boshlangʻich maktab, № 4, 2018 yil — ISSN: 0027-7371 — P. 40-43
Svetlovskaya N. N. Adabiy asar va yosh oʻquvchilarni oʻqishga oʻrgatishda uni tushunish bilan bogʻliq muammolar toʻgʻrisida // Boshlangʻich maktab, № 5, 2005 yil — ISSN: 0027-7371 — P. 39-47

[1] Будур Н. В. Лиса и журавль // Сказочная энциклопедия / общ. ред. Н. В. Будур. — M.: Олма-Пресс, 2005. — С. 245. — ISBN 5-224-04818-4.

[2] Afanasev A. N. Narodnie russkie skazki — M.: OLMA Media Grupp, 2013 — ISBN 978-5-373-05338-9 — s. 34

[3] Basni russkix pisateley. Izdanie I. Glazunova — SPb.: Tipografiya Glazunova, 1891

[4] „Сказка Лиса и Журавль. Русская народная сказка“.

[5] [http://sochinite.ru/sochineniya/sochineniya-po-literature/drugie/lisa-i-zhuravl-analiz-skazki „Лиса и журавль - анализ сказки Источник: Лиса и журавль - анализ сказки“].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]