Toshkent temir yoʻli
| Toshkent temir yoʻli | |
|---|---|
| Umumiy | |
| Xizmat | |
| Tarixi | |
| Texnik tavsif |
Toshkent temir yoʻli — Rossiya imperiyasi va SSRI hududidagi Yevropa Rossiyasini Oʻrta Osiyo (sobiq Turkiston) bilan bogʻlab turuvchi va Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston hamda Tojikiston SSR[1] hududi orqali oʻtgan temir yoʻllar majmui.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Orenburg-Toshkent temir yoʻli 1887—1906 -yillarda qurilgan[2] :
- 1888-yil — Ziadin boʻlimi — Ursatievskaya.
- 1889-yil — Ursatievskaya — Andijon.
- 1899-yil — Samarqand — Toshkent.
- 1905-yil — Orenburg — Qandagʻoch — Kazalinsk.
- 1906-yil — Kazalinsk — Jusaliy — Aris — Toshkent.
1905-yilda tarmoqning eng yirik stansiyalardan biri boʻlgan Qandagʻoch stansiyasi qurildi. 1905-yilda bu yoʻlda birinchi Kazalinskoe lokomotiv deposi ochildi[3].
1905-yil 1-yanvarda Samara-Zlatoust temir yoʻlining Kinel — Orenburg uchastkasi Toshkent temir yoʻli bilan biriktirildi.
1925-yil 19-iyunda Toshkent temir yoʻlining Chernyaevo stansiyasi nomi oʻzgartirildi. 1925-yil 28-avgustda Toshkent yo‘lining Perovsk stansiyasi Qizil-O‘rda stansiyasi deb nomlandi.
1907-yilga kelib Uralsk — Iletsk uchastkasi Uralskdan Angati stansiyagacha, Iletskdan Chingirlau st. uzaytirildi. Ural daryosi orqali koʻprik qurilishi boshlandi. Biroq, 1936-yildagi SSRI temir yoʻllari atlaslarida Uralsk-Iletsk uchastkasi koʻrsatilmagan, 1937-yilgi atlasda esa u qurilayotgan deb belgilangan.
1913-yilda yoʻlning uzunligi 2234 km edi. Harakat tarkibiga 552 parovoz, 7853 yuk va 655 yoʻlovchi vagonlari kirdi. Novosergievskaya, Platovka[2] stansiyalarida don omborlari mavjud edi.
1929—1934-yillarda Toshkent temir yoʻli Oʻrta Osiyo temir yoʻli tarkibiga kirardi.
1930-yillarda temir yoʻl yangi texnik vositalar bilan jihozlandi, yoʻl mustahkamlandi, saralash stantsiyalari rivojlandi, harakat tarkibini taʼmirlash bazasi yaratildi.
Oʻrta Osiyo temir yoʻli 1934-yilda Orenburg va Toshkent temir yoʻllariga ajratildi. Orenburg liniyasiga Kinel — Orenburg — Iletsk — Qandagʻoch — Jusaliy tizmasi, Toshkent liniyasiga esa Jusali — Aris — Toshkent tizmasi kirdi.
Toshkent yoʻlining uzunligi 1955 -yilda 2419,6 km boʻlib, yoʻl boshqarmasi Toshkentda joylashgan edi[1].
Teplovozlarni ishlatishda ogʻir sharoitlariga ega boʻlgan (hududning suvsizligi) yoʻl sifatida SSRIda birinchilardan boʻlib 1950-yillarning oʻrtalarida lokomotiv tortish uchun dizel yoqilgʻisiga oʻtkazildi va oʻz parkiga TE3 teplovozlarini oldi[1]. Paxta, koʻmir, neft, ruda, mashinasozlik, qurilish materiallari, sanoat va oziq-ovqat mahsulotlari-yoʻlning asosiy yuklari edi[1].
1958-yilda Toshkent temir yoʻli tarqatib yuborildi. Jusali — Aris uchastkasi Qozogʻiston temir yoʻli tarkibiga kirdi (1977-yildan boshlab Gʻarbiy Qozogʻiston temir yoʻlining bir qismi), Aris — Toshkent qismi esa Oʻrta Osiyo temir yoʻli tarkibiga kirdi.
SSSI parchalanganidan soʻng 1991-yilda Gʻarbiy Qozogʻiston temir yoʻli Qozogʻiston temir yoʻllari tarkibiga kirdi, Oʻrta Osiyo temir yoʻli esa:Oʻzbekiston temir yoʻli, Turkman temir yoʻli, Qirgʻiziston temir yoʻli va Tojikiston temir yoʻllari tarkibiga kiruvchi uchastkalarga boʻlinib ketdi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Bolshaya sovetskaya ensiklopediya. Gl. red. B. A. Vvedenskiy, 2-e izd. T. 42. Tatari — Toprik. 1956. 668 str., ill.: 49 l. ill. i kart.
- ↑ 2,0 2,1 Jeleznodorojniy transport: Ensiklopediya / Gl. red. N. S. Konarev. — M.: Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya, 1994. — 559 s.: il.
- ↑ „Западно-казахстанская железная дорога“. 2018-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 5-aprel.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Orenburg-Toshkent temir yoʻli (Tarixiy insho)