Toshkent Chorsu bozori

"Chorsu" (Forscha: Chor-su – „toʻrt yoʻl“ yoki „toʻrt ariq“) nomi bilan mashhur boʻlgan „Eski Juva“ („Eski minora“) bozori eski shaharda toʻrtta savdo koʻchalari chorrahasida joylashgan boʻlib, yil boʻyi oʻzining rang-barang buyumlari va meʼmoriy tuzilishi, qadimiylik va xalq madaniyati nafasi bilan odamlarni hayratga soladi. „Chorsu“ bozori Oʻzbekiston va Markaziy Osiyodagi eng yirik bozorlardan biri boʻlib, Toshkent shahrining „Eski shahar“ deb nomlangan eski qismida, Shayhontoxur tumani, Navoiy koʻchasida joylashgan. „Chorsu“ bozori oʻrta asrlarda maʼlum boʻlgan va Buyuk ipak yoʻlida katta ahamiyatga ega edi^[1]^[2].

Bozor shiftining bezaklar bilan qoplangan markaziy qismida diametri taxminan 300-350 metr boʻlgan monumental gumbazli inshoot – bozorning lift tizimiga ega qishki uch qavatli binosi joylashgan. Pastki qavatda koʻplab xonalarga ega podval yoʻlaklari mavjud. Savdo rastalari oʻrta va yuqori qavatlarda joylashgan. Bozordagi savdo qatorlari ularda sotiladigan tovarlar turlariga koʻra boʻlinadi: sabzavotlar, mevalar, yongʻoqlar, sharqona shirinliklar, ziravorlar, donlar. Kiyim va uy-roʻzgʻor buyumlari uchun alohida pavilyonlar mavjud^[2].

Bu bozor XVI–XVIII asrlarga oid tarixiy-meʼmoriy majmuaning qoq markazida joylashgani bilan ham alohida qiziqish uygʻotadi. Bular Koʻkaldosh va Xoʻja Ahror madrasalari, Jome (juma) masjididir. Oʻtgan asrlar sayohatchilarining qaydlaridan maʼlum boʻlishicha, Toshkentning bosh bozorida son-sanoqsiz tovarlar, mayda doʻkonlar, hammomlar, karvonsaroylar, choyxonalar va boshqa muassasalar boʻlgan. Oʻsha kunlarda Chorsu butun bir savdo shahri edi.

Zamonaviy Chorsu bozoridagi tovarlar quyidagilarga boʻlinadi: 1) mahsulotlar; 2) hunarmandchilik qatorlari; 3) kiyim-kechak bozori. Birinchi ikkita boʻlim katta yopiq pavilyonlar ostida joylashgan boʻlib, ularning aksariyati sharqona uslubdagi koʻk gumbazlar bilan qoplangan. Markazda asosiy, eng katta gumbaz joylashgan boʻlib, uning oʻlchami va shakli sirk gumbazini eslatadi. Atrofda koʻplab meva-sabzavotlar va uy-roʻzgʻor buyumlari bor.

Mahsulotlar ham boʻlimlarga boʻlingan. Misol uchun, ular faqat sut mahsulotlarini sotadigan filial mavjud. Bular asosan qatiq (nordon sut, kefir), tvorog va qurut. Qurut mashhur sharqona „taom“ hisoblanadi. U suzmadan tayyorlanadi (tvorog ishlab chiqarish bosqichlaridan biri) koʻp miqdorda tuz qoʻshiladi. Bundan tashqari, pushti (qizil qalampir qoʻshilgan) va jigarrang (dudlangan) qurut bor.

Bozorning kiyim-kechak boʻlimida turli yevropacha va milliy liboslar, turli rangdagi matolar va koʻrpachalar (anʼanaviy paxta matraslari) sotiladi. Milliy liboslar (chopon, xonatlasdan tikilgan liboslar va boshqalar) va bosh kiyimlar (doʻppi, salla) rang-barangdir. Har bir rang va naqsh oʻziga xos maʼnoga ega. Masalan, doʻppilarga qarab, odamning qayerdan kelganini va bu doʻppini qaysi maqsadda kiyganligini aniqlash mumkin.

Transporti

Chorsu bozoriga shaharning istalgan joyidan avtobus, mikroavtobus, taksidan borish mumkin. Shuningdek, Toshkent metropolitenidagi "Chorsu" bekati ham Chorsu bozorida joylashgan.