Kontent qismiga oʻtish

Sukhoi Su-75 Checkmate

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Sukhoi Su-75 Checkmate[1] (ruscha: Сухой Су-75 ; LTS,Oʻzbekcha Suxoy Su-75 chekmeyt, rus tilidagi „Yengil Taktik qiruvchi“ soʻzining qisqartmasi) – bu Sukhoi tomonidan eksport va Rossiya Aerokosmik kuchlari uchun ishlab chiqilayotgan bir dvigatelli, koʻrinmas qiruvchi samolyot .[2] Sukhoi konstruktorlik byurosi, shuningdek, roʻyxatdan oʻtish raqami RF-0075 boʻlgani uchun, qiruvchi T-75 deb ham nomlanadi[3]

https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Vladimir_Putin_in_MAKS_Airshow_2021_12.jpg

Rivojlanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Statik maket 2021-yilgi Maks aviasalonida Rossiya prezidenti Vladimir Putin ishtirokida namoyish etildi. Checkmatening birinchi parvozi avvaliga 2023-yilga moʻljallangan edi, keyin esa 2024-yilga qoldirildi, dastlabki yetkazib berish 2026—2027-yillarga moʻljallangan.[4][5][6] Checkmateʼning narxi nisbtan arzon va u eksport uchun moʻljallangan[7] hamda bir xil yengil va oʻrta vaznli toifadagi Lockheed Martin F-35 Lightning II va Shenyang FC-31 samolyotlari bilan raqobatlasha oladi.[8][9][10] 15 yil ichida 300 ta shu turdagi qiruvchini ishlab chiqarish kutilmoqda.[11][12]

Rostec bosh direktori Sergey Chemezovning soʻzlariga koʻra, LTS Checkmateʼning har biri 25–30 million dollarga tushishi kutilmoqda.[13]

2021-yil 14-noyabrda Su-57 ishlab chiqariladigan Komsomolsk aviatsiya zavodida Chekmatening bir nechta prototiplarini ishlab chiqarish boshlangani xabar qilingan edi.[14]

Su-75 Checkmate ni ishlab chiqish Rossiyaga nisbatan xalqaro sanksiyalar[15] tufayli kechiktirilishi mumkin, chunki Rossiya Yevropa Ittifoqidan yarim oʻtkazgichlar[16] va yuqori texnologiyali ishlov berish uskunalarini import qila olmaydi.[17] Potentsial eksport savdolari ham toʻxtab qoldi, chunki Rossiya AQSh dollaridan foydalangan holda savdo qila olmaydi.[18]

2022-yilning 16-avgustida United Aircraft Corporation Su-75 Checkmateʼning toʻrtta prototipini yaratishni rejalashtirayotgani, parvoz sinovlari 2024-yilgacha rejalashtirilgani haqida xabar berdi[19]

Dizayn

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Su-75 Checkmate divertersiz kirish, V shaklidagi dum va ichki qurol-yarogʻ joylariga ega – bularning barchasi qiruvchining radarga tushish xavfini kamaytirish uchun moʻljallangan. Qanot maydoni katta koʻrinadi, bu muxbir Devid Axning talqiniga koʻra, Suxoy qiruvchi samolyotni 40 000 fut yoki undan yuqori balandliklarda uchish va jang qilish uchun moʻljallanganligini anglatadi.[2][20]

Su-75 ning tovushdan tez uchishi mexanik jihatdan oddiy boʻlib, bu Boeing F-35 va Sukhoi Su-27 kabi murakkabroq uchish konstruktsiyalariga nisbatan xarajatlarni kamaytirishi mumkin.[21] Harakatlanuvchi rullar va liftlar bilan alohida gorizontal va vertikal stabilizatorlar oʻrniga, Su-75 qiruvchi samolyoti Northrop Grumman YF-23 ga oʻxshash „ruddervatorlar“ ga ega.[22][23] Ruddervatorlar Sukhoi tomonidan ishlab chiqilgan murakkab parvozlarni boshqarish tizimlarini talab qiladi, chunki Su-35 va Su-57 qiruvchilarida funksionallik mavjud emas.[22]

Qiruvchi konstruktorlarining fikriga koʻra, Checkmate 3,000 km (1,864 mi) tagacha uchish masofasiga moʻljallangan, 7,400 kg (16,314 lb) gacha foydali yuk koʻtaradi va 1,8-2 max gacha tezlikka erishadi.[5][24][25] Qiruvchi, shuningdek, beshta raketa va avtokanonli ichki qurol-yarog 'joyiga ega boʻladi.[24][26]

Dvigatel

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Checkmate dvigatelining maketi

Quvvat stansiyasi Saturn izdeliye 30 dvigateliga oʻxshaydi, u Su-57ning Su-57M variantini ham quvvatlantiradi.[27][3] Izdeliye 30 AL-41F1 oldingisidan 30% kamroq solishtirma ogʻirligi va 18% gacha samaraliroq boʻlishi uchun ishlab chiqilgan boʻlib, taxminan 107,9 kN (24 300 lbf) quruq va 171,7 kN (38 600 lbf) yonishda. Bir marta seriyali ishlab chiqarishda izdeliye 30 dvigateli boshqa rus dvigatellariga qaraganda ancha uzoqroq xizmat qiladi.[28][29]

Kabina

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kabinada suratga olishni taqiqlovchi cheklovlar tufayli samolyotni shaxsan koʻra olgan birinchi Gʻarb jurnalisti, NBC News Mett Bodner suratni koʻrish nuqtasisiz oldindan koʻrishni taqdim etdi. Bodnerga koʻra, kabina koʻrinishi Su-57 kabina oynasiga oʻxshash boʻlib, 2 ta 38cm lik asosiy funksiyalarni bajaruvchi LCD monitori Su-35S LCD monitori joylashuv tartibiga oʻxshash. Kabinada keng burchakli (30 ° dan 22 ° gacha) bosh ekrani (HUD) mavjud.[30]

Aerodinamikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Checkmate elektron infratuzilmasi ochiq arxitektura boʻlib, asosan bortda joylashgan „Matryoska“ diagnostika tizimlaridan foydalanadi.[10] Rossiyaning Top War gazetasiga koʻra, Su-75 prototipi faol bosqichli radar bilan qurilgan. Yuriy Beliyning soʻzlariga koʻra, NIIP radar konstruktorlik byurosi samolyot uchun arzon AESA radarini ishlab chiqishni rejalashtirmoqda.[10] Bosh vazir oʻrinbosari Yuriy Borisovning soʻzlariga koʻra, Chekmate Sukhoi konstruktorlik byurosi tomonidan tannarxni kamaytirish mexanizmi sifatida Su-57 bilan bir xil komponentlar va avionikaga ega boʻladi.[31][32]

Checkmateʼning qurollari qiruvchi maket korpusi yonida koʻrsatildi

Qurollanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rostec rahbari The Wall Street Journal nashriga bergan intervyusida Su-75 qiruvchisi 7 tonnadan ortiq havo-havo va havo-yer turidagi qurol-yarogʻlarni olib yurishini va bir vaqtning oʻzida bir nechta nishonlarga zarba bera olishini aytdi.[33]

Variantlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼlumotlarga koʻra, uchuvchisiz varianti ishlab chiqilmoqda, agar zarur boʻlsa, ikki oʻrindiqli trener versiyasi ishlab chiqilishi mumkin, va tashuvchiga asoslangan versiya[10] ham koʻrib chiqilmoqda.[34]

Potentsial operatorlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rostec Argentina, Hindiston va Vyetnam samolyotlar uchun asosiy eksport yoʻnalishlariga aylanishini kutmoqda, Afrika davlatlari mudofaa vazirliklari ham ushbu qiruvchiga katta qiziqish bildirmoqda.[35] Sukhoi kelgusi 15 yil ichida Afrika mamlakatlariga 300 ta Su-75 Checkmate samolyotlarini eksport qilishni maqsad qilgan.[36][31]

SITDEF-2021da „Rosoboroneksport“ mahsulot eksporti bosh direktori Aleksandr Mixeev Janubiy Amerikaning bir qator davlatlarida Su-75 samolyotlariga qiziqish borligini aytdi.[17]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Karnozov. „Russia targets low cost, high performance with Su-75 Checkmate fighter“. Flight Global (21-iyul 2021-yil). 2021-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ 2,0 2,1 Axe. „Russia’s New Fighter Breaks Cover—It’s Got ‘Stealth’ Written All Over It“ (inglizcha). Forbes. 2021-yil 18-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2021-yil.
  3. ↑ 3,0 3,1 Donald. „New Sukhoi Fighter Design Unveiled at MAKS“. AINonline (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  4. ↑ Newdick. „Russia’s Checkmate Light Tactical Fighter Is Officially Unveiled (Updated)“. The Drive. 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  5. ↑ 5,0 5,1 Isachenkov. „Putin hails Russia's air power as new fighter goes on view“. AP NEWS (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  6. ↑ Jenkins. „Russia unveils prototype for advanced stealth fighter jet“. TheHill (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  7. ↑ „Putin Unveils Russia’s New Single Engine Jet ‘LTS Checkmate Fighter’“. www.defenseworld.net. 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  8. ↑ Szondy. „Sukhoi shows off Checkmate 5th-Gen fighter to compete with F-35“ (inglizcha). New Atlas (26-iyul 2021-yil). 2021-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyul 2021-yil.
  9. ↑ Liu. „India expected to seek new Russian stealth fighter to counter China“ (inglizcha). South China Morning Post (25-iyul 2021-yil). 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Johnson. „Russia's New SU-75 Checkmate Promises A Lot. Can It Deliver?“ (inglizcha). Breaking Defense (22-iyul 2021-yil). 2021-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-iyul 2021-yil.
  11. ↑ Stolyarov. „Putin inspects new Russian fighter jet unveiled at air show“. Reuters (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  12. ↑ „Sukhoi Su-75 Checkmate – LTS – Light Tactical Aircraft“. www.globalsecurity.org (24-iyul 2021-yil). 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-iyul 2021-yil.
  13. ↑ „Russian ‘Checkmate’ Stealth Fighter has Launch Customer, to Cost $30 Million Apiece“. www.defenseworld.net (20-iyul 2021-yil). 20-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ „В Комсомольске начались работы по производству нескольких опытных образцов Checkmate“. ТАСС.
  15. ↑ „U.S. Treasury Sanctions Russia’s Defense-Industrial Base, the Russian Duma and Its Members, and Sberbank CEO“ (inglizcha). U.S. Department of the Treasury. Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  16. ↑ Seoul, Yang Jie in Tokyo and Jiyoung Sohn in. „Chip Sanctions Challenge Russia’s Tech Ambitions“ (inglizcha). Wall Street Journal (19-mart 2022-yil). Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  17. ↑ 17,0 17,1 Eastwood. „Is Russia's Su-75 Checkmate Stealth Fighter Doomed?“ (inglizcha). 19FortyFive (31-mart 2022-yil). Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  18. ↑ Parachini. „Is Russia's Su-75 'Checkmate' Aircraft a Case of Vapor Marketing?“ (inglizcha). RAND Corporation (6-yanvar 2022-yil). Qaraldi: 29-aprel 2022-yil.
  19. ↑ „ОАК планирует построить четыре опытных образца Checkmate“ (ruscha). TASS (16-avgust 2022-yil).
  20. ↑ Axe. „Who’s Going To Pay for Russia’s Checkmate Stealth Fighter? Probably Not Russia.“ (inglizcha). Forbes (2021-yil 22-iyul). 2021-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2021-yil.
  21. ↑ Axe. „Russia’s New Fighter Breaks Cover—It’s Got ‘Stealth’ Written All Over It“ (inglizcha). Forbes. Qaraldi: 5-avgust 2021-yil.
  22. ↑ 22,0 22,1 Axe. „Look Closely At Russia’s Checkmate Fighter—Its Tail Is One Key To Its Stealth“ (inglizcha). Forbes. 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2021-yil.
  23. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named auto
  24. ↑ 24,0 24,1 „Official presentation of the New Sukhoi LTS Checkmate or Screamer“, YouTube.com (inglizcha), 20-iyul 2021-yil, 2021-07-21da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-07-25{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  25. ↑ Шерзад. „Раскрыты характеристики новейшего однодвигательного истребителя «Сухого»“ (ruscha). Телеканал «Звезда» (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  26. ↑ „YouTube“. www.youtube.com. 2021-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  27. ↑ Díaz. „Sukhoi Checkmate: An advanced yet affordable match for the F-35 Lightning II“. aviacionline (20-iyul 2021-yil). 2021-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-iyul 2021-yil.
  28. ↑ Wolf. „Su-57's new engine not yet available“ (inglizcha). Meta-Defense.fr (2019-yil 9-dekabr). 2019-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2021-yil.
  29. ↑ Newdick. „Now We Know Russia’s Mysterious New Fighter Is A Single-Engine Design (Updated)“ (inglizcha). The Drive (2021-yil 16-iyul). 2021-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2021-yil.
  30. ↑ „Russia Unveils New Fighter Jet Viewed As Competitor To America's F-35“, YouTube.com (inglizcha), NBC News, 26-iyul 2021-yil, 2021-07-27da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-07-30{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  31. ↑ 31,0 31,1 „Чемезов назвал цену нового российского истребителя“ (ruscha). Ведомости. Qaraldi: 19-oktabr 2021-yil.
  32. ↑ „Новый российский истребитель Checkmate поднимется в воздух в 2023 году“ (ruscha). Ведомости. Qaraldi: 19-oktabr 2021-yil.
  33. ↑ „Russia’s new Checkmate jet fighter in high demand on world arms market — Rostec head“. TASS. Qaraldi: 10-avgust 2021-yil.
  34. ↑ Sineva. „"Шах и мат". Конструктор Стрелец: новый истребитель превзойдет все мировые аналоги“ (ruscha). TASS. 2021-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  35. ↑ „The Checkmate aircraft will have no built-in gun for the first time in decades“ (inglizcha). PravdaReport (22-noyabr 2005-yil). 2021-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-iyul 2021-yil.
  36. ↑ „Истребитель Checkmate могут включить в госпрограмму вооружений“ (ruscha). Ведомости. Qaraldi: 19-oktabr 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sukhoi_Su-75_Checkmate&oldid=5230852" dan olindi