Sholg'om (sabzavot)

Sholgʻom — sabzavotli oʻsimlik, sholgʻom bogʻi navining yetishtiriladigan navlaridan biri. Bu savzavot juda foydali hisoblanadi tibbiyotda, ham qoʻllanadi bu savzavot yurtimizda qishloq xoʻjaligida ekilib kelinmoqda Ilgari u ushbu turning mustaqil botanika kenja turi sifatida ajralib turardi – Brassica rapa subsp. rapa L. , bu nom endi turning oʻzi uchun eskirgan sinonim hisoblanadi^[1]. Zamonaviy yondashuv bilan, ICBN va ICND qoidalariga muvofiq, navlar guruhining toʻgʻri nomi Brassica rapa Sabzavotli sholgʻom guruhidir^[2] .

Botanika tavsifi

Bu savzavot juda tez rivojlanadi va soʻvuqqa chidamli hisoblanadi. Birinchi yilda oʻsimlik bazal barglarning rozetini va goʻshtli, qutulish mumkin boʻlgan ildiz sabzavotlarini rivojlantiradi. Ikkinchi yilda (noqulay sharoitlarda, shuningdek, birinchi yilda) gullar bilan choʻzilgan, bargli poya paydo boʻladi, changlanish va urugʻlantirish sodir boʻladi.

Bazal barglari yashil, lira-pinnate oʻyilgan, qoʻpol tukli, uzun petiolate turlariga mansub. Poyasi barglari oʻsimtasimon, tuxumsimon, tishsimon yoki butun, poyasini quchoqlagan, tubida tuksiz yoki biroz tukli hisoblanadi.

Poyasi baland, bargli kuchli.

Gʻarbiy Osiyo uning vatani hisoblanadi.

Gullashning boshida inflorescence corymbose (gullar kurtaklardan balandroq), keyinroq rasemozdir. Gulbarglari oltin sariq yoki xira och sariq rangga ega, tirnoq oyoq va sepalsdan qisqaroq. Stamens bukilgan, uzun, tik holda oʻsadi. Gullash davrida pedunkul oʻtkir burchak ostida egilib, uzunligi 3-8sm va undan yuqoriroq ham boʻlishi munkun.

Ildiz qalinlashgan, goʻshtli.

Hikoya

Podlari tik, tugunli, kalta; truba choʻzilgan-konussimon, ingichka uchi bilan valfning ¼-½ uzunligi bilan teng. Urugʻlar qizil-jigarrang boʻladi, unchalik muntazam sharsimon emas, ildizi aniq koʻrinib turadi.

Hikoya

Bu eng qadimgi madaniy oʻsimliklardan biri hisoblanadi. Sholgʻom madaniyatga taxminan qirq asr oldin kirib kelgan. Qadimgi misrliklar va yunonlar sholgʻomni keng yetishtirishgan, ammo ularni qullar va eng kambagʻal dehqonlar uchun oziq-ovqat deb hisoblashgan va juda koʻp yetishtirilgan. Qadimgi Rimda pishirilgan sholgʻom allaqachon barcha sinflar vakillari tomonidan isteʼmol qilingan keyichalik sholgʻom rimni sevimli taomlaridan hisoblanib ulgurgan. Afsonada (xususan, 2-asrda Lutsiy Ampeliy ^[3] tomonidan bayon qilingan) mashhur Rim sarkardasi Kurius Dentat sholgʻomni shunchalik yaxshi koʻrganligi sababli, ularni oʻzi doimo kulga pishirgan. Rimliklar bilan jang qilgan samnitlar Kuriusning oldiga kelib, dushman tomoniga oʻtish uchun unga oltin taklif qilishganda u ularning sovgʻalarini rad etadi va oʻzining sevimli oddiy dehqon taomlarini tayyorlashni davom ettirishni afzal koʻradi .

Vaqt oʻtishi bilan sholgʻom Gʻarbiy Evropaga tarqaldi. 16-asrda Fransiyada sholgʻom shu qadar muhim mahsulot boʻlganki, hosilning yetishmasligi baʼzi hududlarda ocharchilikka olib keldi. 18-asrda fransuz shoiri Jak Delisl oʻz vatandoshlarini: „Gullaringiz yonida sholgʻom oʻsishi uchun joy bering“ deb barcha axolini shu shior ostida birlashtirishga chaqirgan. Angliyada sholgʻom Elizabet Tyudor qoʻl ostida yetishtirila boshlandi, inglizlar sholgʻom ildizini emas, balki xantalga oʻxshash barglarini ham isteʼmol qilishdi va mamlakatda bu savzavotni ekishni rivojlantirdi .

Rossiyada sholgʻom qadim zamonlardan beri eng muhim oziq-ovqat mahsuloti boʻlib hisoblanib kelgan, bu haqda bir necha yilnomalarda ham eslatib oʻtilgan. Qadimgi rus ertaklaridan biri sholgʻom bilan bogʻliq – „ Bobo sholgʻom edi“. Ular, odatda, sentyabr oyida dalalardan sholgʻom yigʻishtiradi va bu kunni „sholgʻom kesish“ deb nomlandilar .

19-asrning oʻrtalariga qadar sholgʻom Rossiyada parhezning asosiy sabzavoti boʻlgan, keyin ular asta-sekin kartoshka bilan almashtirilgan hozirgi kunda ikki mahsulotdan ham keng miqdorda foydalanilmoqda.

Kimyoviy tarkibi

Oʻsimlik tarkibida azotsiz moddalar (6,5%), azotli moddalar (1,1%), yogʻlar (0,2%), mineral tuzlar (uning tarkibida kaltsiy juda yuqori), vitaminlar (A – 0,04 mg, C-8-20mg) mavjud. B₁ 0,08-0,11 mg), koʻp miqdorda shakar va vitamin PP . Süksinik kislotagajuda ham boy.

Oʻsib borayotgan

Erta bahorda, tuproq qurigani bilanoq sholgʻom ekish. Bu ekin uchun yanggi qumloq tuproqlar va quyoshli joy eng mos keladi. Yozda siz ikkita hosil olishingiz mumkin. Qish uchun sholgʻomni yozgi ekishdan saqlash yaxshidir va mahsulot sifatini ham yahshi saqlab qoladi.

Zararkunandalar: xochga mixlangan burga qoʻngʻizlari va karam chivinlari .

Asosan xususiy qishloq-xoʻjaligida yetishtiriladigan sabzavotli sholgʻom yoz, kuz yoki qishga boʻlinadi; birinchisi ekilganidan keyin ikki oy ichida pishadi, lekin saqlanganda moʻrt boʻladi yahshi saqlash qiyin boʻladi, ikkinchisi uch-toʻrt oyda tayyor boʻladi va qishda mukammal saqlanadi .

Sholgʻom sovuqqa chidamli va yorugʻlikni yaxshi koʻradigan oʻsimlikdir. Ildiz ekinlari yirik (diametri 10-15sm), aval, konussimon yoki silindrsimon. Tashqi qobiq oq, qora, jigarrang, qizil, binafsha yoki sariq-yashil rangga ega. Pulpa oq, och pushti yoki sargʻish, zich, yumshoq, suvli, baʼzi navlarda esa ozgina achchiqdir. Sholgʻom tarkibida fermentlar, mineral tuzlar, vitaminlar va efir moylari mavjud bu esa inson organizimi uchun juda foydali hisoblanadi.

Ilova

Sholgʻom sabzavot va dorivor oʻsimlik sifatida qadim zamonlardan beri maʼlum. Sholgʻomni pishirish, qaynatish, toʻldirish mumkin, undan kostryulkalar va pishiriqlar tayyorlanadi va u salatlar tayyorlash uchun juda ham mos keladi. U uzoq vaqt davomida shifobaxsh xususiyatlarini yoʻqotmasdan salqin joyda saqlanishi mumkin; U tanadan osongina soʻriladi va bolalar ovqatiga tavsiya etiladi. Sholgʻom savzavoti juda ham foydali deb hisoblangan.

Brassica Rapa // Botanicheskiy slovar / sost. N. I. Annenkov. – SPb.: Tip. Imp. AN, 1878. – XXI + 645 s.
Sinskaya Ye. N. Rod 649. Kapusta – Brassica // Flora SSSR = Flora Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.URSS : v 30 t. / gl. red. V. L. Komarov. – M. ; L. : Izd-vo AN SSSR, 1939. – T. 8 / red. toma N. A. Bush. – S. 462—464. – 696, XXX s. – 5200 ekz.
Всё о лекарственных растениях на ваших грядках, 2010.
Bunchuk, Tatyana Nikolaevna. Repa v traditsionnoy kartine mira (Opit rekonstruksii konsepta) // Lingvofolkloristika 3 (2000): 44-56.

↑ „Brassica rapa L.“ (en). WFOPL. Qaraldi: 2023-yil 5-dekabr.
↑ „Brassica rapa L. subsp. rapa (Brassica rapa Vegetable Turnip, Fodder Turnip, and Neep Greens (in part) Groups)“. GRIN. Qaraldi: 2023-yil 5-dekabr.
↑ Wölfflin E.^[de] De Lucii Ampelii libro memoriali; quaestiones criticae et historicae: Diss. quam ad summos in Philosophia honores. – Göttingen, 1854. – P. 36.

[WFOPL-1] „Brassica rapa L.“ (en). WFOPL. Qaraldi: 2023-yil 5-dekabr.

[2] „Brassica rapa L. subsp. rapa (Brassica rapa Vegetable Turnip, Fodder Turnip, and Neep Greens (in part) Groups)“. GRIN. Qaraldi: 2023-yil 5-dekabr.

[3] Wölfflin E.^[de] De Lucii Ampelii libro memoriali; quaestiones criticae et historicae: Diss. quam ad summos in Philosophia honores. – Göttingen, 1854. – P. 36.

[1]

[2]

[3]