Shoh olmosi

Shoh olmos hozirgi Andxra-Pradesh (Janubiy Hindiston) hududidagi Golkon konlarida 1450-yilda topilgan va hozirda u Moskva Kremlda Olmos fondi kolleksiyasida saqlanmoqda.

Jismoniy tavsif

Shoh olmos moviy tusli emas, chunki uning yuzasida ozgina temir oksidi borligi sababli sargʻish tusga ega. Aytishlaricha, dastlab uning ogʻirligi 95 karat boʻlgan va ishlov berish paytida u 9 karatni yoʻqotgan. Uning hozirgi vazni 88,7 karat (18 g). Shakli choʻzilgan oktaedr boʻlib, uning sakkizta asl yuzi oʻn besh yuzli bilan almashtirilgan. U koʻpincha tobutning shakli sifatida tasvirlangan. Olmosning kesilishi texnik jihatdan lasque cut deb ataladi bu usul hind olmoslariga xosdir.^[1] Ilgari boʻyniga taqilgan ipni joylashtirish uchun tosh atrofida truba kesilgan. Uning eng diqqatga sazovor tomoni shundaki, uning uchta yuzida hijriy yil bilan birga unga egalik qilgan uchta hukmdorning ismlari fors tilida yozilgan. Bu uch hukmdorning nomlari va sanalari quyidagicha:^[2]

Nizom Shoh: 1000 (=1591 milodiy).
Jahon Shoh: 1051 (= milodiy 1641).
Fath Ali Shoh: 1242 (milodiy 1826).

U goʻzalligi yoki hajmi boʻyicha dunyodagi eng yaxshi olmoslardan biri emas, lekin undagi yozuvlar uning tarixi va kelib chiqishidan dalolat beradi.

Tarix

U Ahmadnagardagi Nizom Shohiy mahkamasiga topshirildi. 1591-yilda Shoh Nizom olmosning bir tomoniga oʻymakorlik qilishni buyurdi: "Burhon Nizom Shoh Ikkinchi. 1000" (=1591 milodiy).

Oʻsha yili Hindiston imperatori Buyuk Akbar Ahmadnagar sultonligini egallab, olmosni tortib oldi. Bir necha yil oʻtgach, Akbarning nabirasi Shoh Jahon taxtga oʻtirdi va boshqa yozuvni oʻyib qoʻyishni buyurdi: "Shoh Jahon, Shoh Jahongirning oʻgʻli. 1051-yil" (milodiy 1641-yilga teng). Shoh Jahonning oʻgʻli Avrangzeb olmosni taxti tepasiga osib, uni yoqut va zumrad bilan oʻrab oldi. Mashhur fransuz zargar Tavernier Avrangzeb saroyini ziyorat qilgandan soʻng shunday deb yozgan edi: „Taxtning hovlining roʻparasida joylashgan tomonida ogʻirligi 80 dan 90 karatgacha boʻlgan olmosdan, atrofida yoqut va zumraddan iborat marvarid koʻrinishi kerak. Podshoh oʻtirganida, gavhar koʻrinib turadi“.^[3] Olmos taxtga yaqin boʻlgani uchun „Taxt olmosi“ sifatida ham tanilgan.^[4] 1715-yilda u Lahorga koʻchirildi va 1738-yilgacha shu yerda saqlangan.

1738-yilda Nodirshoh Hindistonga hujum qilib, olmosni qoʻlga kiritdi va uni oʻzi bilan Forsga olib ketdi. Olmos Forsda qariyb bir asr davomida saqlanib qoldi. 1826-yilda uchinchi tomoniga uchinchi yozuv oʻyib yozildu: „Qajar Fath 'Ali Shoh Sulton hukmdori. 1242-yil“.

1829-yilda rus diplomati va yozuvchisi Aleksandr Griboedov Fors poytaxti Tehronda oʻldirilgan. Rossiya hukumati aybdorlarni qattiq jazolashni talab qildi. Fath Alishoh saroyi qoʻrqib, shohning nabirasi Xusro Mirzoni Sankt-Peterburgga joʻnatadi va u olmosni rus podshosi Nikolay I ga sovgʻa sifatida topshiradi. Keyin u Rossiya inqilobi va 1917-yil 2-martda Romanovlar sulolasi agʻdarilishiga qadar Sankt-Peterburgdagi Qishki saroydagi olmos xonasida rus tojining marvaridlari orasida saqlangan. Olmos boshqa xazinalar bilan birga olib tashlandi, Moskvaga olib ketildi va Kreml olmos fondiga joylashtirildi. U bugungi kunda Kremlda saqlanadi, u yerda ettita mashhur marvaridlardan biri sifatida namoyish etiladi.

Manbalar

↑ Edwin W. Streeter: The Great Diamonds of the World: Their History and Romance. London. p. 223.
↑ G.F. Herbert Smith: Gemstones. London, 1941. p. 171.
↑ Streeter, p. 128.
↑ „The Great Diamonds of the World - Edwin Streeter - Farlang“.

↑ ↑

↑ „The Great Diamonds of the World - Edwin Streeter - Farlang“.

[1] Edwin W. Streeter: The Great Diamonds of the World: Their History and Romance. London. p. 223.

[2] G.F. Herbert Smith: Gemstones. London, 1941. p. 171.

[3] Streeter, p. 128.

[4] „The Great Diamonds of the World - Edwin Streeter - Farlang“.

[1]

[2]

[3]

[4]