Ruanda (xalq)

Intore - jangchilar raqsi, Ruanda, 2007-yil

Anʼanaviy raqs intore — Ruanda qirolining gvardiyachi qoʻriqchisi

Ruanda (Nyaruanda, Banyaruanda) — bantu guruhiga mansub Afrika xalqi, Ruanda davlatining asosiy aholisi (7,1 mln. kishi), ruanda tilida soʻzlashuvchilar (Kinyarvanda). Ularning soni 12,85 million kishi. Ruanda xalqi KDR, Ugandada (1,1 mln.), Zair (3,4 mln.dan ziyod) va mamlakatlarda ham yashaydi. Dindorlari — asosan, katoliklar, anʼanaviy eʼtiqodlar ham mavjud. Ikki etnik (qabila) guruhdan iborat: xutu va tutsi.

Hududi

Ruanda aholisi juda zich boʻlgan mamlakatdir. Unumsiz va eroziyaga uchragan yerlar koʻp joylarda yuqori surʼatlarda oʻsib borayotgan aholining xavfsiz hayotini taʼminlash uchun yetarli emas.

Etnik tarixi

Bantu tilida soʻzlashuvchi xalqlarning ajdodlarining zamonaviy Ruanda va Burundi respublikalari hududiga koʻchishi, aftidan, miloddan avvalgi II-ming yillikning oʻrtalarida sodir boʻlgan. Etno-ijtimoiy tabaqalanish jarayonlari ruanda va rundini ikki etnografik guruh — xutu va tutsilarga boʻlinishiga olib keldi (Ioganson 1978: 85).

„Ruanda“ nomi soʻzma-soʻz „bir toʻp (odamlar) tomonidan egallangan hudud“ degan maʼnoni anglatadi va qoida tariqasida, qirolning subʼektlari egallagan hududni bildirgan: "Tarixiy qissalarda siz qirollar qanday qilib „mening Ruandam“ deyishlarini yoki boshqalarga murojaat qilganda, hududni yoki ularga boʻysunadigan odamlarni nazarda tutgan holda „sening Ruandang“ deyishlarini eshitishingiz mumkin". Hutular va tutsilarning kelib chiqishi masalasi hali ham munozarali va bahsli.

Genotsid

XXI-asrning asosiy ijtimoiy muammolaridan biri irqchilik muammosidir. Ruanda irqchilik oqibatlaridan mustasno emas. 1994-yilda hukumat tomonidan tutsi va xutu millatiga mansub etnik tozalash natijasida 800 000 dan ortiq ruandalik halok boʻldi, bu esa mazkur asrda uyushtirilgan eng yirik genotsid hisoblanadi.

Xristian cherkovlari 1994-yilda Ruandadagi genotsiddan chetda qolmagan. Cherkovlar qirgʻinlar uchun asosiy joy boʻlgan va koʻplab xristianlar qirgʻinda ishtirok etgan. Genotsidda ishtirok etishni qisman cherkov va davlat o‘rtasidagi tarixiy bog‘liqlik, shuningdek, cherkov amaldorlari o‘rtasida etnik kamsitishning tan olinishi bilan izohlash mumkin.

Din

Aksariyat odamlar katoliklar, baʼzilari mahalliy eʼtiqodlarga amal qiladilar, 1994-yildan islom tarqala boshladi. (Yevseev 1974:29)

Turmushi

Eksportning asosiy ekinlari: kofe, choy, qoʻqongul, xinin daraxti, kanakunjut, tamaki, efir oʻsimliklari. Maniok, joʻxori, makkajoʻxori, kartoshka, yeryongʻoq, sabzavot, meva yetishtiriladi. Yaylov chorvachiligi mavjud. Polimetall rudalar va oltin qazib olinadi. Qishloq xo‘jaligi xom ashyosi qayta ishlanadi va qalay eritiladi. Hunarmandchilik: toʻquvchilik, yogʻoch oʻymakorligi, kulolchilik bilan shugʻullanishadi. Qalay va volfram rudalari ham qazib olinadi.

Yana qarang

• Ruanda (til)
• Tutsi
• Xutu

Havolalar

• Ruanda tilidagi Vikipediya

Adabiyotlar

• • Yevseev V. I. Ruanda. M., 1974
  • Ioganson B. V. Iskusstvo stran i narodov mira. Kratkaya xudojestvennaya ensiklopediya. T.4: Ruanda i Burundi-Filippini, 1978
  • Baker R. Reorientation in Rwanda // African Affairs, Vol. 69, No. 275 (Apr., 1970), p. 141—154.^(ingl.)
  • Longman T. Church Politics and the Genocide in Rwanda // Journal of Religion in Africa, Vol. 31, Fasc. 2, Religion and War in the 1990s (May,2001), p. 163—186.^(ingl.)(angl.)
  • Vansina J. Antecedents to modern Rwanda: the Nyiginya kingdom. Madison, 2004 ISBN 0-299-20120-1
  • White K. R. Scourge of Racism: Genocide in Rwanda // Journal of Black Studies, Vol. 39, No. 3 (Jan., 2009), pp. 471—481.^(ingl.)(angl.)