Resan xonim afandi
| Resan xonim afandi | |
|---|---|
| Tavalludi |
28-mart 1860-yil |
| Vafoti |
31-mart 1910-yil (50 yoshda) Istanbul |
| Fuqaroligi | Usmoniylar davlati |
| Turmush oʻrtogʻi | Murod V |
| Bolalari | Fotima Sulton, Aliye Sulton |
| Otasi | Omerbey |
| Onasi | Fotima xonim |
Resan xonim afandi (turkcha: Resan Hanım Efendi[1][2][3]), shuningdek Rezan xonim afandi (turkcha: Rezan Hanım Efendi[4]); 1860-yil 28-mart, Artvin – 1910-yil 31-mart, Istanbul) – usmoniylar sultoni Murod V ning kanizagi (iqbol) va uning ikki qizining onasi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Resan 1860-yil 28-martda tugʻilgan[1][4][3]. Turkiy memuarist Horun Achbaning yozishicha, u Artvinda gruzin Omerbey va Fotima xonim oilasida tugʻilgan va tugʻilganida Oysha ismini olgan. Oilaning Resandan tashqari yana bir qizi Robiya Gulten xanim boʻlgan[1]. Turk tarixchisi Nejet Sakaoʻgʻlu Resanning tugʻilgan joyini Artvin ekanligini shubha ostiga qoʻyadi va Resanning faqat Shayesta (Shohista) ismli singlisi borligini taʼkidlaydi[3].
Achbaning soʻzlariga koʻra, Resan va uning singlisi yoshligida sulton saroyiga olib kelingan. Resan boʻlajak erining oʻgay singlisi Saniha Sultonning saroyida tarbiyalangan. Resanni Chiragʻonga allaqachon taxtdan tushirilgan sulton Murod Vga[1] iqbol[1][2] sifatida yuborgan aynan Saniha edi. Sakaoʻgʻlu faqat Resanni Shayesta bilan birga taxtdan agʻdarilgan sultonga sovgʻa qilinganini yozadi[5]. Filizten xonim afandining yozishicha, Murod taxtga oʻtirishi munosabati bilan Resan va Shayestani unga sovgʻa qilishgan[6]. Resan bilan Murod oʻrtasidagi nikoh 1877-yil 2-noyabrda[7][4] Chiragʻonda[7] tuzilgan, Sakaoʻgʻlu bu sanani Resanga bosh iqbol unvoni berilgan kun deb ham ataydi[8]. Gulten xonim ham shu saroyga koʻchib oʻtib, opasining saroy bekasi boʻladi[7].
Sobiq sultonda Resan ikki qiz koʻradi: 1879-yilda Fotima va 1880-yilda Aliye[4][7][8] tugʻiladi. Filizten xonim afandi „Chiragʻon saroyida 28 yil: Murod Vning umri“ nomli xotiralarida Fotimaning tavalludi haqida shunday yozadi: „Ikki yildan soʻng hukmdorimizning iqbollaridan biri Resan xonim Fotima Sultonni dunyoga keltirdi va bu voqea saroyning hech qachon oʻzgarmas hayotiga rang-baranglik olib keldi. Resan xonim tugʻruq ogʻrigʻini boshdan kechira boshlaganida, Yildiz saroyiga xabar yuborilib, doya soʻraladi. Sulton Hamid sulolaning doyasi boʻlgan Xayriye xonimni joʻnatadi“[8]. Shu bilan birga, Filizten oʻzining boshqa xotiralarida Resanni sultonning goʻzdesi (sevimli kanizagi) deb ataydi[6].
Achbaning yozishicha, Resan turmush oʻrtogʻi vafotidan keyin Chiragʻonda qolgan va 1908-yil 16-dekabrda Ikkinchi Konstitutsiya eʼlon qilingandan soʻng u vazir Mehmed Komil Poshoga ariza yozib, Yildiz saroyiga koʻchib oʻtishga ruxsat berishini soʻragan, lekin uning iltimosi rad etiladi. Oradan bir yil oʻtib, nihoyat unga Chiragʻonni tark etib, toʻngʻich qizi bilan yashashga ruxsat berildi. Hatto keyinroq hukumat Resanga alohida uy ajratadi, ammo bu vaqtga kelib u allaqachon sil kasalligi bilan ogʻir kasallangan edi[7]. Resan 1910-yil 31-martda vafot etdi[3][7][4]. Turk tarixchisi Chagʻatoy Uluchay va Nejet Sakaoʻgʻluning yozishicha, Resan Eyupdagi Mehmed Ali Posho va uning rafiqasi Adile Sultonning maqbarasiga dafn etilgan[8][2]. Sakaoʻgʻlu, shuningdek, hukmron sulton Abdulhamid II tomonidan taxtdan agʻdarilgan sultonning oilasiga nisbatan qoʻllagan bosim va senzuraga javoban, Resanning dafn marosimi ommaviy ravishda eʼlon qilingani va barcha zarur marosimlar asosida oʻtkazilganligini yozadi[8].
Achbaning yozishicha, Resan vafotidan keyin singlisi Gulten uydan haydalgan va jiyani Fotima Sulton bilan yashashga majbur qilingan, 1924-yilda Fotima majburan deportatsiya roʻyxatiga kiritilganda, Gulten u bilan ketishdan bosh tortadi va Istanbulda qoladi. Yordamsiz qolib ketishi tufayli Gulten juda muhtojlikda yashaydi va 1933-yilda Istanbuldagi koʻp qavatli uyning konserj xonasida vafot etgan[9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Açba 2007, s. 106.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Uluçay 2011, s. 239.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Sakaoğlu 2015, s. 653.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Alderson 1956, table XLIX.
- ↑ Sakaoğlu 2015, s. 653—654.
- ↑ 6,0 6,1 Brookes 2010, s. 64.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Açba 2007, s. 107.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Sakaoğlu 2015, s. 654.
- ↑ Açba 2007, s. 106 (n. 61).
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Alderson An. D.. The Structure of the Ottoman Dynasty. Oxford: Clarendon Press, 1956.
- Açba, Harun. Kadın efendiler: 1839-1924. Profil, 2007 — 102—104-bet. ISBN 978-9-759-96109-1.
- The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press, 2010. ISBN 0292783353, 9780292783355.
- Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık, 2015 — 651—652-bet. ISBN 978-9-753-29623-6.
- Uluçay, M. Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları. Ötüken, 2011. ISBN 9754378401, 9789754378405.