Pyotr Tsvetkov
| Pyotr Pavlovich Tsvetkov | |
|---|---|
| Tavalludi |
1875-yil Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
1919-yil Toshkent, Turkiston |
| Fuqaroligi |
 Rossiya imperiyasi |
| Sohasi | sharqshunos |
| Taʼlimi | Sharq tillari kursi |
Pyotr Pavlovich Tsvetkov (1875-1919-yillar) — rus sharqshunosi, razvedkachi, Bosh shtab kapitani.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tashqi ishlar vazirligining Osiyo boʻlimi qoshidagi Sharq tillari ofitserlar kursini tamomlagan (1902-yil). Arab va turk tillarini, shuningdek, fransuz, nemis, ingliz, italyan, fors tillarini bilardi. „Turkiston aholisining soʻzlashuv tilida“ gapirgan.
Yaqin Sharq va Turkiyada harbiy-diplomatik xizmatda boʻlgan. 1900-yillarning boshlarida (ikki yil) va 1909-yildan Turkiston general-gubernatorligi harbiy boshqarmasida xizmat qilgan. 1917-yil bahoridan Turkiston general-gubernatorligi devonining boshligʻi boʻlgan.
1909-1910-yillarda Sistondagi vitse-konsullik niqobi ostida Yaqin Sharqdagi rus razvedkasining rezidenti boʻlgan.
Keyinchalik — Imperator Sharqshunoslik jamiyatining Toshkent boʻlimi oʻqituvchisi.
1917-yil oxiridan — Turkiston Respublikasining maʼmuriy-fuqarolik qismi boʻyicha xalq komissarligi boshqarmasi boshligʻi. 1918-yildan Turkiston universitetida musulmon huquqi kursida dars bergan. 1918-yilda — Turkiston Sharq institutini (1918-yil noyabrda Toshkentda ochilgan) tashkil etish tashabbuskor guruhi kengashi raisi boʻlgan.
1918-yilda — harbiy toʻntarish tayyorlayotgan Turkiston harbiy tashkilotining (Agapov va Tishkovskiy bilan birga) rahbarlaridan biri edi. 1918-yil dekabrda ular Turkiya Respublikasi harbiy komissari K.Osipov tarafdorlari guruhi bilan „Ishchilar va dehqonlar tashkilotining vaqtinchalik qoʻmitasi“ uchun birlashdilar, Tsvetkov ushbu qoʻmitaning prezidiumi aʼzosi boʻlgan. 1918-yil oxiridan Toshkentda „Ozod matbuot“ gazetasi (10 ga yaqin sonlari) nashr etila boshlandi. Muallifning maqolalarida u „proletariat diktaturasi“ga zid boʻlgan „xalq hokimiyati“ tushunchasini taqdim etgan. Sovet hukumatini tanqid qilgan, shu bilan birga Turkiston komissarlarining „Osipovlar“ tomonidan qatl qilinishini qoralagan.
1919-yil yanvarda Osipov Turkiston harbiy komissari fitna va qoʻzgʻolon ishtirokchisi sifatida hibsga olingan.
Bolsheviklar tomonidan otilgan.
Ilmiy meros
[tahrir | manbasini tahrirlash]Turkcha-ruscha va ruscha-turkcha lugʻatlar (ikkalasi 1902-yilda) va boshqa kitoblar muallifi. Qatl etilgandan soʻng qoʻlyozmada „Islomiylik tarixi“ning yana 3 jildi qolgan, ularning keyingi taqdiri nomaʼlum. U shaxsiy fondida 700 jild sharq qoʻlyozmalari va nodir eski kitoblarni toʻplagan. Qatl etilganidan keyin rafiqasi uni Toshkent xalq kutubxonasiga hadya qilgan.
Islomshunoslik, Usmonlilar imperiyasi tarixi, turk tiliga oid asarlar muallifi.
Asosiy asari — „Islomchilik“ sharqshunoslarning noaniq bahosini olgan[1].
Ishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ruscha-turkcha lugʻat. — Sankt-Peterburg, 1902-yil.
- Turkcha-ruscha lugʻat. — Sankt-Peterburg, 1902-yil.
- Toshkentdan Seistongacha. Sayohat taassurotlari. — Toshkent, 1910-yil.
- Shariat va hukm. — Turk tilidan tarjima. — 3 jildda. — Toshkent, 1911-yil.
- Islomchilik. — 4 jildda. — Ashxobod, 1912-1913-yillar.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Gusterin P. V. Koran kak obʼekt izucheniya. — Saarbryukken: LAP LAMBERT Academic Publishing. — 2014. — S. 47. — ISBN 978-3-659-51259-9.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Smirnov N. A. SSSRda islomni oʻrganish tarixi boʻyicha ocherklar. — M., 1954. — S. 93, 115, 117, 118.
- 19-asr oʻrtalaridan 1917-yilgacha boʻlgan mahalliy sharqshunoslik tarixi. — M., 1997. — S. 127, 191.
- Alekseev M. Rurikdan Nikolay IIgacha boʻlgan Rossiyaning harbiy razvedkasi. — Shahzoda. 2. — M., 1998. — S. 207-208.
- Basxanov M. K. 1917 yilgacha rus harbiy sharqshunoslari. — M., 2005. — S. 256-257.
- Gusterin P. Sovet Ittifoqigacha boʻlgan rus tilidagi Qur’onshunoslik // Tarix savollari . — 2015. — No 5. — B. 164.